«معجزه آبخیزداری»|چند ملاحظه بسیار مهم برای گذر از بحران خشکسالی

به گزارش خبرگزاری تسنیم «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ نتایج تحقیقات متعدد نشان می دهد سرتاسر کشور در سال آبی 1400-1399 در تله یک خشکسالی بسیار گسترده و شدید قرار گرفته که شدت آن در بخش بزرگی از کشور بسیار شدید بوده است. این خشکسالی یکی از گسترده ترین و شدیدترین خشکسالی­ های روی داده در کشور می باشد. بروز این خشکسالی گسترده و شدید در کشور نشان داد که هیج جای کشور ایمن از خشکسالی نیست و احتمال پیدایش چنین پدیده هولناکی باز هم هست، همچنانکه ایران بارها در گذشته چنین خشکسالی­ هایی را تجربه کرده است. از این رو باید درک کنیم که ایران کشوری است کم آب و همواره در معرض خطر خشکسالی­ های بسیار شدید و گسترده است.

از همین پرونده بیشتر بخوانید:

با توجه به اینکه سال آبی اخیر با خشکسالی بسیار شدید درتمام استان­ های کشور به سر آمد و منجر به کمبود جدی آب حتی برای شرب در بسیاری از مناطق کشور شد و تنش آبی را در کشور بیش از پیش نمایان کرد، بارندگی حداقل طی دو ماه آینده آنچنان که باید آبدهی رودخانه ها را به وضعیت نرمال نخواهد رساند و بنابراین ذخیره سدها به سرعت ترمیم نخواهد شد و کمبود انرژی برقآبی همچنان تداوم خواهد یافت و از این حیث فشار بیشتر بر مصرف سوخت­ های فسیلی برای تامین برق وارد خواهد شد. از این رو با توجه به گستردگی خشکسالی و طبق بررسی های پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، ملاحظه این نکات برای گذر از بحران خشکسالی ضروری است:

اول: عملیات آبخوانداری و حفاظت خاک و تزریق منابع آب به آبخوان ها، یکی از مهمترین راهکارهای ذخیره آب برای شرایط بحرانی خشکسالی است که در هنگام و مواقع سیلابی نه تنها از خسارات سیل کاسته، بلکه با ذخیره منابع آب سیلاب ها، این بلای طبیعی را تبدیل به فرصت می نماید.

دوم: با توجه به وضعیت آبی موجود، حداکثر سطح کشت در مزارع آبی و همچنین کشت دیم توصیه نمی­ شود و لازم است مدیریت مناسب و نسبتا سختگیرانه در سطح کشت و نوع کشت برای تامین آب در زمان مورد نیاز بعمل آید.

سوم: سال آبی گذشته با زمستان نسبتا گرم و بارش برف بسیار کمتر از نرمال به پایان رسید و به همین سبب با ذوب پیش از موعد و کمبود ذخیره برف مواجه بود که نتیجه آن به کاهش شدید جریان رودخانه ها و خشک شدن اغلب آنها درسطح کشور منجر شد. به نظر می رسد به احتمال زیاد، پوشش برفی امسال نسبت به سال قبل بهتر شود و ضمن اینکه آنومالی مثبت دما نسبت به سال قبل کمتر خواهد بود. بنابراین تا حدودی این وضعیت یعنی ذخیره برفی مناطق کوهستانی نسبت به سال قبل بهبود خواهد یافت. گرچه اثرات منفی کم بارشی سال گذشته و پاییز امسال جریان رودخانه ها و آبدهی آنها و بخصوص در جنو ب­غرب کشور را برای رسیدن به شرایط نرمال با تاخیر مواجه خواهد کرد.

چهارم: لازم به یادآوری است که برای مدیریت بهینه بخصوص در تامین انرژی و عملیات کشاورزی، لازم است علاوه بر پیش بینی های فصلی، پیش بینی­ های میان مدت و کوتاه مدت هواشناسی مورد استفاده عملیاتی قرار گیرد. همگان آگاهند که به سبب عدم قطعیت­ های بسیاری که در شناخت کمیت­ های بزرگ مقیاس جوی و تاثیر منطقه ای آنها وجود دارد، پیش بینی فصلی چشم اندازی برای آینده تصویر می کند که استراتژی کار را مشخص می کند و برای بهبود و استفاده مطلوب از شرایط می بایست به پیش بینی کوتاه مدت جوی مانند پیش بینی روزانه و هفتگی به طور مداوم مراجعه شود.

پنجم: ایجاد بانک های اطلاعاتی، توسعه زیرساخت های مربوط به هوشمند سازی و افزایش بهره وری آب، اجرای اقدامات حساب شده در رابطه با طرح های کلانی مانند الگوی کشت، افزایش ماده آلی خاک، انسجام سازمانی، اصلاح الگوهای مصرف مواد غذایی و ... همگی از جمله زیرساخت های اساسی هستند که می توانند در هنگام خشکسالی ها، از وقوع خسارات به شکل قابل توجهی بکاهند.

ششم: لازم است که در بارگذاری­ های جمعیتی، صنعتی، کشاورزی و غیره در بخش های مختلف کشور به ریسک بالای خشکسالی نیز توجه کرد تا در تله پیامدهای ناگوار خشکسالی ­ها قرار نگیریم. خشکسالی بلایی است که در صورت عدم مدیریت آن، در تمام جنبه های زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی جامعه گسترده شده و خسارات بسیار زیادی ایجاد می نماید. برای مثال چنانچه خشکسالی اتفاق بیفتد و مدیریت نگردد، می تواند در گام اول میزان تولید مراتع را تحت تاثیر قرار دهد. در صورت ادامه روند بهره برداری از مراتع و فشار چرا، با تضعیف پوشش گیاهی، فرسایش پذیری خاک افزایش می یابد و متعاقب آن مشکلات بسیار زیادی (نظیر از بین رفتن خاک باارزش و پر شدن مخازن سدها) ایجاد می گردد. همچنین در چنین شرایطی، عدم مدیریت خشکسالی، موجب می گردد که دام ها قبل از بلوغ و با وزن سبک تر به فروش برسند و حتی با ادامه آن دام های مولد نیز ذبح گردند. متعاقب این وضعیت، مشکلات اقتصادی و اجتماعی بسیار زیادی ایجاد می شود و ادامه روند آن می تواند در کل منجر به شکل گیری موج های متنوع مهاجرت از مناطق تولید به سوی شهرهای بزرگ گردد که عواقب آن کاملا مشخص است. لذا هر چه بتوان آن را در نقطه شروع مدیریت نمود، خسارت های آن به مراتب کمتر می شود.

نکته بسیار مهم نهایی آنکه مجموع عملیات فوق الذکر در کل، ضرورت اهتمام به مدیریت یکپارچه حوزه های آبخیز را ایجاد می نماید. لذا در نهایت، ایجاد مدیریت یکپارچه حوزه های آبخیز، می تواند بسیاری از بلایا از جمله خشکسالی را به طور قابل توجهی و عمدتا در قالب و چهارچوب مدیریت ریسک، مدیریت نماید.

انتهای پیام/