به گزارش خبرگزاری فارس از شهرضا، بازار در گذشته نه‌چندان دور تاریخ ایران، یکی از مهمترین مراکز اجتماعی به حساب می‌آمده است. بسیاری از تحولات مهم سیاسی و اجتماعی، از بازار شروع می‌شد و به باقی بخش‌های جامعه تسری پیدا می‌کرد. بازار، بستر اکثر ارتباطات اجتماعی بود و مردم به بازار، نه فقط به عنوان محلی برای داد و ستد و خرید کالا، که به عنوان محلی برای شنیدن اخبار و صحبت درباره اتفاقات و ارتباطات اجتماعی نگاه می‌کردند، به همین دلیل، بازار میان مردم ارزش بالایی داشت.
در همه شهرهای ایران، می‌توانید بازارهای سنتی پیدا کنید که قدمت زیادی دارند. معماری زیبا و منحصر به فرد بازارهای ایرانی، آن‌ها را به یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری ایران تبدیل کرده‌است.
شهرستان شهرضا به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و ارتباط با عشایر و اقوام مختلف و با توجه به ظرفیت‌های اقتصادی، صنعتی و کشاورزی در منطقه دارای اهمیتی خاص است. وجود بازار بزرگ و قدیمی در مرکز شهر و در بخش‌های بازار آقا سیدعلی، نخودبریزها، کفاش‌ها، حاج ربیع و بازار مسگرها با معماری بومی و اصیل نشان از توانمندی هنرمندان بزرگ معمار این شهر است.
هویت تاریخی بازار شهرضا باید حفظ شود
مجموعه بازار بزرگ شهرضا با مساحتی در حدود ۹۹ هزار و ۷۰۵ متر مربع و بیش از ۸۰۰ متر دالان سرپوشیده و ۹ دهنه ورودی در چهار خیابان اصلی شهر، چندین اثر تاریخی مستقل از جمله مسجد جامع، شبستان مسجد جامع، کاروانسراهای تاریخی، تیمچه‌ها، سراهای تاریخی، سقاخانه‌ها، نمازخانه‌ها را در خود جای داده و خود نیز درست در مرکز شهر شهرضا واقع است.
بازار شهرضا از گوشه شرقی فلکه مرکزی شهر شروع و پس از ۱۰۰ متر به طرف مشرق به جنوب منحرف شده و پس از حدود ۲۰۰ متر چهار سوقی که یک شعبه به طرف جنوب و شعبه دیگر به طرف مشرق می‌رود و به جاده قدیمی شیراز ختم می‌شود. عرض بازار به تفاوت از سه تا چهار متر و سقف‌ها آجری و خشتی و چوبی که روزنه‌هایی در آن تعبیه شده است، در طول بازار کاروانسراها و تیمچه‌های متعددی است که از قدیم محل انبار اجناس صادراتی و وارداتی و حجره بازرگانان است، مغازه‌های آن به طور کلی محل خرید و فروش اجناس خواروبار، پارچه، قند و چای و لوازم منزل، خرازی و تهیه کیف و کفش و مرکز خرید و فروش قالی و پشم و پوست و روغن و سایر اجناس است.
شهرضا با سابقه بیش از هزار ساله خود یعنی از زمان ساسانیان از جمله شهرهای قدیمی استان اصفهان است که دارای ۵۰ اثر تاریخی ثبت شده و ۲۰۰ اثر ارزشمند شناخته شده است.
مسجد جامع، روستای زیارتگاه و بازار تاریخی شهرضا مربوط به دوره سلجوقیان و از قدیمی‌ترین آثار تاریخی و سه خانه مربوط به دوره پهلوی واقع در بافت قدیمی این شهر از جدیدترین آثار تاریخی شهرضا محسوب می‌شوند.
راسته‌های بازار تاریخی شهرضا
راسته یا گذرگاه اصلی و فرعی بازار، مسیری نسبتاً طولانی است که در دو طرف آن دکان‌ها و خرده‌فروشی‌های به هم پیوسته، رو به گذر قرار گرفته‌اند. بخش‌های مرکزی و پر رفت و آمد راسته‌ها به دکان‌های خرده‌فروشی و بخش‌های کناری و پیرامونی به کارگاه پیشه‌وران و صنعت‌گران اختصاص داشته است، در دل مجموعه، بازار بزرگ در حکم راسته اصلی بازار شهرضا است که از اطراف بازارچه‌هایی به آن افزوده شده و مجموعه را کامل کرده‌اند، بازارچه حاج ربیع(کفاش‌ها)، بازارچه نخودچی بریزها، بازارچه سید علی، بازارچه گنبد سبز، بازار مسگرها موسوم به بازار نو، راسته نجارها، راسته پینه‌دوزها.
کاروانسراهای بی‌مسافر
در بازار سرپوشیده شهرضا کاروانسراهای متعددی نیز وجود دارد که از این میان می‌توان به کاروانسراهای نصراله، کربلائی عظیم، جعفرخان، شاهمنصوری، حاج سید اسماعیل و کاروانسرای چهارسوق اشاره کرد که به علت بی‌توجهی بعضی از این کاروانسراها به مخروبه تبدیل شده است.
وجود بازار بزرگ و قدیمی در مرکز شهر و در بخش‌های بازارآقا سیدعلی، نخودبریزها، کفاش‌ها، حاج ربیع و بازار مسگرها با معماری بومی و اصیل نشان از توانمندی هنرمندان بزرگ معمار این شهراست.
از جمله سراهای باشکوه در بازار سرپوشیده شهرضا می‌توان به سرای «جعفر خان»،«فخار»، «حاج ابراهیم»، «نصیریان»، «کربلایی عظیم» و «سرای علی» اشاره کرد. وجود تیمچه های سرپوشیده نظیر تیمچه «حاج سید میرزا»، «توکل»، «رجایی »و «صالحی» نیز نشان دهنده هنر و سنت مردمان این دیار در گذشته است.
در سال ۹۷ از بین هزار و ۳۰۰ شهر کشور ۱۷ شهر برای بازآفرینی شهری انتخاب شدند که شهرضا جزو یکی از آن‌ها بود. یکی از کلیدی‌ترین برنامه‌های دولت بازآفرینی بافت‌های فرسوده است. نوسازی و بهسازی بازار شهرضا در طرح بازآفرینی شهری در قالب یک برنامه مشترک با مشارکت اداره راه و شهرسازی، اوقاف، کسبه بازار، شهرداری و میراث فرهنگی آغاز شد اما به دلیل نبودن طرح مرمت بازار شهرضا متوقف شد.
نبود طرح، بازسازی و بهسازی بازار شهرضا را ۲ سال عقب انداخت
طرح آغاز بهسازی و نوسازی بازار شهرضا راسته آهنگران قرار بود با اعتبار ۵۵۰ میلیون تومان کلنگ‌زنی شود که به دلیل عدم ارائه طرح مرمت بازار شهرضا از سوی میراث فرهنگی شهرضا به تعویق افتاد.
اردیبهشت ۹۸ بود که محمد پژمان، معاون وزیر راه و شهرسازی به شهرضا سفر کرد در مراسم کلنگ‌زنی بازسازی و بهسازی بازار شهرضا راسته آهنگران با اشاره به عدم وجود طرح مرمت بازار شهرضا گفت: به دلیل ارائه نشدن طرح مرمت بازار شهرضا از سوی میراث فرهنگی شهرضا کلنگ بازسازی و بهسازی بازار بر زمین زده نشد.
وی با بیان اینکه بازار شهرضا یک بازار منحصر به فرد است و ظرفیت بسیار خوبی برای شهرستان شهرضا و جذب گردشگر است، بیان کرد: برای مرمت بازار باید یک طرح مناسب ارائه شود و میراث فرهنگی، شهرداری و راه و شهرسازی نظرات خود را ارائه دهند.
با گذشت ۲ سال از عدم کلنگ‌زنی بازسازی بازار شهرضا راسته آهنگران در یک اقدام مشترک آغاز بازسازی و بهسازی راسته آهنگران بازار تاریخی شهرضا آغاز شد تا نقشه راهی برای سایر راسته‌ها و بازارچه‌های این بازار تاریخی به جا مانده از دوران سلجوقی است.
اعتبار بازسازی بازار ۲ سال در حساب شهرداری راکد ماند
سمیه محمودی، نماینده مردم شهرضا و دهاقان در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با اشاره به بازار تاریخی شهرضا اظهار داشت: بازار تاریخی شهرضا بسیار مهم بود، درخواست کردیم این بازار را مطالعه کنند، بازار را باید حفظ کنیم اما بدون مطالعه و طرح نمی‌توانیم چیزی را حفظ کنیم، چون بازار زنده است.
وی گفت: بازار تاریخی شهرضا در حال تخریب بود و اگر رها می‌شد پلاسکوی دیگری این بار در شهرضا اتفاق می‌افتاد که برای حفظ آن با میراث فرهنگی و راه و شهرسازی صحبت و مقرر شد با مشارکت بازاریان و اداره راه و شهرسازی ایمن‌سازی شود.
محمودی افزود: برای اینکه بازاری جذب مشتری کند به دنبال تغییر و تحولاتی در محل کسب است، چون طرح ندارد با اصول جدید و سنگ‌های تزئینی بهسازی می‌کند و بافت تاریخی بازار برهم می‌خورد، اگر طرح و مطالعه داشته باشیم همان بازاری که می‌خواهد مغازه خود را نوسازی کند، می‌داند بر چه اساس بهسازی کند.
نماینده مردم شهرضا و دهاقان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به برگزاری جلسه با معاون وزیر راه و شهرسازی و واریز ۶۰۰ میلیون تومان به حساب شهرداری شهرضا بیان کرد: بیش از ۲ سال است که این پول در حساب شهرداری بود و هیچ هزینه‌ای نشده، ریال الان با ریال فردا بسیار تفاوت دارد، ۶۰۰ میلیون تومان در ۲ سال گذشته با ۶۰۰ میلیون الان خیلی متفاوت است.
وی با تأکید بر اینکه بازار نیاز به بازسازی و بهسازی دارد، چون پویا است، گفت: بخش‌هایی از سقف بازار در حال تخریب است، حفظ بازار باید انجام شود، زیبایی بازار در اولویت بعدی است، حفظ شاکله بازار بسیار مهم است چرا که تاریخ شهرضا است، اگر به بازار رسیدگی نشود و بی‌تفاوت باشیم بازار دوامی نخواهد آورد.
محمودی با بیان اینکه شورای دوره ششم به محوریت اداره راه و شهرسازی بهسازی و نوسازی بازار تاریخی شهرضا را دنبال کردند، ادامه داد: با این پولی که حدود 2 سال در حساب شهرداری شهرضا بود در آن زمان می‌توانستیم بیشتر کار کنیم.
نماینده مردم شهرضا و دهاقان در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه شهرداری، شورای شهر، ادارات خدمات‌رسان کمک کردند تا راسته آهنگران بازسازی و بهسازی شود، خاطرنشان کرد: با توجه به شرایط اقتصادی و نوسانات قیمت شهرداری باید پاسخگو باشد که چرا این اعتبار ۲ سال در حساب شهرداری راکد ماند.
آغاز بازسازی بازار تاریخی شهرضا با بازسازی راسته آهنگران
غلامرضا سبزواری، رئیس اداره راه و شهرسازی شهرستان شهرضا در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در شهرضا با اشاره به وضعیت بازسازی و بهسازی بازار تاریخی شهرضا در حوزه بازآفرینی شهری اظهار داشت: زمانی که این پروژه به تأیید رسید، روند اجرای آن در ستاد بازآفرینی شهری به ریاست فرماندار شهرضا مورد بررسی قرار گرفت و مقرر شد به عنوان یک پروژه اقدام مشترک باشد و راسته آهنگران بازار تاریخی به عنوان یکی از اولویت‌های بازسازی و بهسازی در نظر گرفته شود.
وی با اشاره به اینکه در هنگام آغاز عملیات اجرایی، با اعتبار بالغ بر ۱۵۰ میلیون تومان اداره‌کل راه و شهرسازی استان اصفهان، ورودی راسته آهنگران را بهسازی و بازسازی کرد، گفت: برای ادامه این پروژه نیاز به حفر کانال تأسیساتی بود که با همکاری شهرداری و شورای اسلامی شهر این کانال حفر شد و ادارات خدمات‌رسان نیز ورود پیدا کردند و تأسیسات راسته آهنگران به این کانال انتقال یافت.
سبزواری با بیان اینکه از سوی اداره‌کل راه و شهرسازی استان اصفهان و شهرداری شهرضا هر کدام به صورت جداگانه ۸۰۰ میلیون تومان برای ادامه عملیات بهسازی و نوسازی راسته آهنگران اختصاص یافت، افزود: با توجه به اینکه این راسته به عنوان یک پایلوت برای سایر قسمت‌های بازار محسوب می‌شود، مشارکت بازاریان در این رابطه نیاز است تا روند بهسازی و بازسازی بازار ادامه داشته باشد و بتوان به آن اعتبار اختصاص داد.
تا پایان سال راسته آهنگران به بهره‌برداری می‌رسد
رئیس اداره راه و شهرسازی شهرستان شهرضا با اشاره به سابقه بازسازی و بهسازی بازار تاریخی شهرضا بیان کرد: مرمت بازار شهرضا از سال ۹۵ آغاز شد و در سال ۹۸ نیز حدود ۱۵۰ میلیون تومان برای آن هزینه شد اما به دلیل شیوع کرونا و حفر کانال تأسیسات کار متوقف و زمان‌بر شد.
وی با بیان اینکه در حال حاضر عملیات اجرایی این پروژه توسط پیمانکار آغاز شده است، عنوان کرد: راسته آهنگران نخستین راسته‌ای است که در ستاد بازآفرینی شهری بازسازی و بهسازی می‌شود.
سبزواری خاطرنشان کرد کرد: متولی ذاتی این بازار، میراث فرهنگی است اما با توجه به انقباضات مالی، این سازمان نتوانست پروژه را ادامه دهد به همین دلیل این پروژه در بازآفرینی شهری تعریف شد و با استفاده از اعتبارات بازآفرینی و به صورت اقدام مشترک فی مابین راه و شهرسازی، شهرداری و ادارات خدمات‌رسان در دست اجرا قرار گرفت و تا پایان سال به بهره‌برداری می‌رسد.
رئیس اداره راه و شهرسازی شهرستان شهرضا با بیان اینکه هنوز مطالعه‌ای برای بازار انجام نشده است، خاطرنشان کرد: در زمان سفر مدیرعامل شرکت بازآفرینی که بنا به دعوت نماینده مردم به شهرستان شهرضا، طرح راسته آهنگران را تهیه کردیم و به تأیید میراث فرهنگی استان رسید، بنابراین بر اساس این طرح عملیات اجرایی آغاز و مقرر شد بازاریان هم برای بهسازی بدنه بازار مشارکت کنند.
بازار شهرضا را برای آیندگان هم حفظ کنیم
به گزارش فارس، بازارها که روزی مرکز اصلی اقتصاد شهرها بودند، امروز همچنان با هر سختی این شاخصه خود را حفظ کرده‌اند، به لحاظ ایمنی وضعیت سختی را پشت سر می‌گذارند و بازار تاریخی شهرستان شهرضا نیز از این قاعده مستثنی نیست.
بازار تاریخی شهرستان شهرضا همواره در طول تاریخ نقش مهمی در توسعه این شهر ایفا کرده است به گونه‌ای که قدمت این بازار به سده پنجم هجری قمری می‌رسد؛ این بازار تاریخی بیش از یک کیلومتر طول دارد و در دوره‌های بعد همچون صفوی و قاجار گسترش یافته است.
دستگاه‌های اجرایی و نهادهای ذی‌ربط باید در راستای بازسازی و بهسازی بازار شهرضا مشارکت کرده و نسبت به حفظ این آثار ارزشمند اقدامات اساسی انجام دهند، وجود آثار تاریخی و فرهنگی همچون بازار تاریخی شهرضا جزو سرمایه‌های اصلی این شهرستان محسوب می‌شود که مشارکت بازاریان برای دوام و پایداری این آثار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و حمایت و همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط نیز ضروری است. باید مشارکت همه‌جانبه بازاریان و صاحبان اصناف با میراث‌فرهنگی، شهرداری و راه و شهرسازی برای بازسازی و حفظ بافت بازار وجود داشته باشد.
بازار سرپوشیده شهرضا و مسجد جامع این بازار، یکی از آثار قدیمی و تاریخی با معماری زیبا به شمار می‌آید که ضروری است برای حفظ آن برای نسل‌های آینده، تلاش و اهتمام جدی انجام شود.
انتهای پیام/۶۳۱۰۱/ج/
