خبرگزاری فارس- گروه قرآن و فعالیت‌های دینی: ستاد راهبری فن‌آوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه کشور با هدف شناسایی بررسی و بکارگیری فن‌آوری‌های هوشمند در حوزه تبلیغ دین اوایل امسال راه‌اندازی شد.
رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر با نخبگان کشور به تأثیر هوش مصنوعی و به کارگیری آن در تعیین آینده دنیا و سرنوشت کشورها اشاره کرده و بر قرارگرفتن ایران حداقل در جمع ۱۰ کشور برتر هوش مصنوعی در دنیا تأکید کردند که بیان این نکات نشان از اهمیت فعالیت چنین نهاد‌هایی خصوصاً در حوزه‌های علمیه دارد.
درپی این فرمایشات رهبر معظم انقلاب در گفت‌وگو با محمدرضا قاسمی، دبیر ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه به بررسی فرمایشات معظم له و نقش و جایگاه حوزه‌های علمیه در این عرصه پرداختیم که در ادامه تقدیم می‌شود.
موضوع هوش مصنوعی یک موضوع نخبگانی است و باید این قشر ورود کنند
رهبر معظم انقلاب در فرمایشاتی که در دیدار با نخبگان و استعدادهای برتر علمی داشتند نکات تأمل برانگیز و مهمی در زمینه بهره‌گیری از هوش مصنوعی فرمودند از جمله اینکه این فناوری تعیین‌کننده آینده دنیا خواهد بود. چشم‌انداز دنیای هوشمند آینده را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
همانطور که اشاره کردید رهبری درباره هوش مصنوعی فرمایش خلاصه و صریحی داشتند و اهمیت این مسئله باید به خوبی تبیین شود. ابتدا در ابعاد کلان باید ببینیم جامعه مخاطب این فرمایش چه اقشار و گروه‌هایی هستند و این مسئله چه ابعادی را در برمی‌گیرد. باید توجه کنیم که این یک مسئله نخبگانی است و نخبگانند که باید به این سمت حرکت کنند.
دوم اینکه می‌توان مدیریت این فناوری را در چهار بعد تولید، ورود، توزیع و تبادل افراز کرد تا در ادامه در فرایند به‌کارگیری آن دچار سردرگمی نشده یا گرفتار حوادث پیش‌بینی نشده نباشیم.
لزوم فعالیت نخبگان علوم شناختی، جامعه شناسی، زبان‌شناسی و علوم اسلامی در زمینه فن‌آوری‌های هوشمند
هوش مصنوعی عملاً یک فناوری بین رشته‌ای است و در صورتی که ابعاد فنی هوش مصنوعی بیشتر از ابعاد علوم انسانی آن مورد بحث و گفت‌وگو قرار گیرد، با یک رشد نامتوازن روبرو خواهیم شد
سوم اینکه هوش مصنوعی با وجود اینکه ظاهراً یکی از علوم کامپیوتر محسوب می‌شود صرفاً منحصر به این شاخه نیست و اساتید و نخبگان علوم شناختی، جامعه شناسی، زبان‌شناسی و علوم اسلامی در حوزه‌های فقه، فلسفه، اخلاق و... نیز نقش مهمی در تولید علم در این زمینه دارند و عملاً یک فناوری بین رشته‌ای است. لذا در صورتی که ابعاد فنی هوش مصنوعی بیشتر از ابعاد علوم انسانی آن مورد بحث و گفت‌وگو قرار بگیرد، با یک رشد نامتوازن روبرو خواهیم شد.
باید بسترها و پلتفرم‌های مورد نیازمان را خودمان ایجاد کنیم
کاربرد فن‌آوری‌های هوشمند در رفع عقب‌ماندگی‌ها چیست و چگونه می‌توان این انحصار را از کشورهای پیشتاز این عرصه گرفت؟
مدیریت دنیای هوشمند آینده در اختیار کشورهای صاحب پلتفرم یا در واقع در اختیار پلتفرم‌هاست و تنها در صورتی می‌توانیم به حفظ ارزش‌ها و تمامیت ارضی کشورمان امیدوار باشیم که بسترها و پلتفرم‌های مورد نیازمان را خودمان ایجاد کنیم و در این زمینه خودکفا شویم. همین‌طور باید از خروج داده از کشور جلوگیری کنیم. اتحاد و تجمیع ظرفیت‌ها و عزم راسخ کشورهای اسلامی در مواجهه روش‌مند، عالمانه و هوشمندانه با دشمنان می‌تواند نقطه امیدی برای جبران عقب ماندگی‌های این کشورها باشد.
روش کشورهای پیشتاز هوش مصنوعی برای سلطه به دیگر کشورها
کشورهای پیشتاز این عرصه با تحلیل داده‌های به دست آمده از حکومت‌ها، بخش خصوصی و شهروندان سایر کشورها نقاط ضعف آنها را شناسایی می‌کنند و با برنامه‌ریزی هدفمند به اعمال سلطه بر آنها می‌پردازند. مهمترین کاربرد این داده‌ها در فرایندهای مربوط به عملیات روانی و جنگ شناختی است که می تواند به کلی دستگاه محاسباتی عناصر جامعه هدف را با خطاهای جدی مواجه کند و تغییرات چشمگیری در شیوه ادامه حیات این جوامع به وجود آورد.
مهاجرت نخبگان و کناره‌گیری حوزویان از مسائل روز جامعه، آثار جنگ‌های شناختی دشمن است
دشمن عملاً با هدف قراردادن خودباوری و عرق ملی و مذهبی باعث می‌شود برخی از ما نسبت به تحولات و رویدادها بی‌تفاوت شویم
مهاجرت نخبگان علمی دانشگاهی به خارج از کشور از یک سو و کناره‌گیری نخبگان حوزوی از مسائل روز جامعه اسلامی از سوی دیگر دو مورد از آثاری است که می‌تواند نتیجه جنگ‌های شناختی دشمنان باشد و به عقیده من اینگونه است. دشمن عملاً با هدف قراردادن خودباوری و عرق ملی و مذهبی باعث می‌شود برخی نسبت به تحولات و رویدادها بی‌تفاوت شوند و اولویت‌های صرفاً مادی گرایانه را سر لوحه کار خود قرار دهند و وظایف ذاتی خود را به عنوان یک شهروند و یک فرد مذهبی از یاد ببرند. در این صورت به راحتی فریب می‌خورند و به هویت خود پشت می‌کنند.
خوب است بدانید این داده ها آنقدر مهم هستند که کشورهای سلطه‌گر از هیچ تلاشی برای به دست آوردن آنها فروگذار نمی‌کنند.
آیا نمونه مشخصی از این اقدامات وجود دارد؟
بله، این کار بسیار واضح انجام می‌شود، حتی گاهی آنقدر واضح که کسی به آن شک نمی‌کند. لازم است خیلی عمیق به این قضیه نگاه کنیم و از وقایع روزمره و اخبار به سادگی عبور نکنیم.
با وجود اینکه تحریم هستیم اما هیچ کدام از شبکه‌های اجتماعی ما را تحریم نکرده‌اند
ساده‌ترین نمونه این اقدامات ارائه پلتفرم‌های رایگان شبکه‌های اجتماعی است. با وجود اینکه ما تحریم هستیم اما تقریباً هیچ کدام از شبکه‌های اجتماعی ما را تحریم نکرده‌اند. دلیل آن این است که بخش مهمی از درآمد این مجموعه‌ها از فروش داده‌های مخاطبین به دست می‌آید. حتماً به طور روزانه اخبار آن را شنیده‌اید، اما با خودتان گفته‌اید که لیست خرید و ابراز محبت‌های اعضای یک خانواده یا ارتباطات تحصیلی چند دانشجو یا حتی پیام‌های اعضای یک شرکت کوچک تجاری به چه دردی می‌خورد؟
در نگاه اول قطعاً به هیچ دردی نمی‌خورند. اما وقتی یک جامعه توسط یک یا چند پلتفرم در اختیار یک مجموعه یا دولت در اختیار گرفته شود جمع‌بندی داده‌های یک کشور و پردازش و تحلیل آنها می‌تواند اطلاعات حیاتی بسیاری را در اختیار صاحب پلتفرم قرار دهد.
روش دیگر به دست آوردن داده‌ها که بسیار خطرناک‌تر است، استفاده از اسناد بین‌المللی و ایجاد تعهد و تهدید کشورها است. در این روش عملاً برخی نیازهای کشورها را به گروگان می‌گیرند و آنها را مجبور به ایجاد دسترسی به دیتاهایشان می‌کنند.
تا امروز این اتفاق افتاده است؟
در سند اخلاق هوش مصنوعی یونسکو آمده است: کشورها باید سخاوتمندانه داده‌هایشان را در اختیار یکدیگر قرار دهند. سخاوتمندی صفت بسیار زیبایی است، اما اینکه داده‌ها و اطلاعاتمان را به صورت رایگان در اختیار دشمنان قرار دهیم خیانت است و باید از امضای این سند جلوگیری شود
بله نمونه‌هایی از داده فروشی انبوه توسط جاسوسان ذیل معاهدات بین‌المللی وجود داشته است و حتی کشور خودمان نیز گاه قربانی این خیانت‌ها بوده است. اما نمونه بسیار مهمی از ورود کشورهای سلطه‌گر به این عرصه را در سند توصیه‌نامه اخلاق هوش مصنوعی یونسکو شاهد هستیم. در این سند آمده است که کشورها باید سخاوتمندانه داده‌هایشان را در اختیار یکدیگر قرار دهند. سخاوتمندی صفت بسیار زیبایی است، اما اینکه داده‌ها و اطلاعاتمان را به صورت رایگان در اختیار دشمنان و رقبایمان قرار دهیم کاری بسیار خائنانه است و ضرورت ایجاب می‌کند از امضای این سند توسط جمهوری اسلامی جلوگیری شود. این نوع از تبادل داده حتی کشورهای دوست را به طمع سوء استفاده از دیگر کشورها می‌اندازد.
ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه با امضای سند اخلاق هوش مصنوعی یونسکو مخالف است
موضع ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند در قبال این سند چه بوده است و آیا اقدامی در این زمینه انجام شده است؟
طبیعتاً ما هم با قربانی کردن منافع ملی کشورمان مخالفیم و در همان ابتدای ارسال این سند برای جمهوری اسلامی ایران توسط یونسکو آن را مطالعه و تحلیل کردیم. همین‌طور در نشست شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی شرکت کردیم و مخالفمان را ابراز کردیم و فکر می‌کنم که این نخستین بار بود که حوزه‌های علمیه تا این سطح درگیر این موضوعات شده‌اند و حقیقتاً بسیار هم خلأ این حضور احساس می‌شد.
پذیرش سند اخلاق هوش مصنوعی یونسکو عملاً به معنی پذیرش مبانی ضد دینی و ضداخلاقی آن است
پذیرش سند اخلاق هوش مصنوعی یونسکو عملاً به معنای پذیرش مبانی ضد دینی و ضداخلاقی آن نیز هست و برخلاف ادعاهای مطرح شده که می‌گویند الزام‌آور نیست، نه تنها الزام‌آور است بلکه پذیرش آن به منزله پذیرش برخی دیگر از قوانین و اسناد بین‌المللی است و می‌توان گفت بسیار خطرناک تر از سند ۲۰۳۰ است.
با توجه به اینکه هنوز بسیاری از نهادها به سمت تولید علم و به‌کارگیری هوش مصنوعی و هوشمندسازی فرایندها حرکت نکرده‌اند، حرکت فعالان عرصه تولید علوم اسلامی در این مسیر از کجا آغاز شده است و اکنون در چه مرحله‌ای است؟
حوزه علمیه در سال ۱۳۹۷ با توجه به نیازهای جدی نظامات در حال تحول آموزش و پژوهش حوزه به ابزارهای به روز و کارآمد پروژه‌ای با عنوان ناصر جامع فقیه را آغاز کرد که می‌تواند حوزه‌های علمیه را برای پاسخ گویی به نیازهای جامعه و نظام اسلامی توانمند کند
آیت‌الله اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه، در سال ۱۳۹۷ با توجه به نیازهای جدی نظامات در حال تحول آموزش و پژوهش حوزه به ابزارهای به روز و کارآمد پروژه‌ای با عنوان ناصر جامع فقیه را آغاز کردند. محصول نهایی این پروژه دستیاری هوشمند و قدرتمند برای مراجع معظم تقلید، فقها و پژوهشگران علوم انسانی و اسلامی خواهد بود و عملاً می‌تواند حوزه‌های علمیه را برای پاسخ گویی به نیازهای جامعه و نظام اسلامی توانمند کند. البته عقل سلیم ایجاب می‌کند همه جوانب این مسئله به خوبی بررسی شود، لذا همایش ملی هوش مصنوعی و علوم اسلامی در سال ۱۳۹۹ برگزار شد که آغازگر یک رشد و جهش علمی در زمینه بررسی هوش مصنوعی به مثابه یک موضوع و استفاده از هوش مصنوعی در تولید علم بود.
فعالیت ستاد در چهار ضلع «علمی»، «فنی»، «راهبردی» و «تحلیل‌وگفتمان‌سازی»
ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه در چه زمینه‌هایی فعالیت می‌کند؟
البته باز هم کار به همین‌جا ختم نشد و با تدبیر آیت‌الله اعرافی، ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند تأسیس شد و بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در چهار ضلع علمی، فنی، راهبردی و تحلیلی و گفتمان‌سازی در حال فعالیت است. همانطور که گفتید امروز حوزه‌های علمیه در به کارگیری فناوری‌های هوشمند در تولید علم پیش‌گام و پیشتازند و افق‌های تمدنی روشنی را پیش روی خود می‌بینند.
در سال ۱۴۰۱ نیز کنفرانس بین‌المللی هوش مصنوعی و علوم اسلامی با موضوع حکمرانی هوشمند در مسیر تحقق تمدن نوین اسلامی برگزار می‌شود که می‌تواند حلقه وصلی بین حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های جهان اسلام باشد.
تعریف حکمرانی هوشمند در جمهوری اسلامی
حکمرانی هوشمند همان حکمرانی مجازی است یا متفاوت است و در کشور چگونه معنی پیدا می‌کند؟
مدیریت و هدایت صحیح و متعالی جامعه به سمت یک جامعه سالم و تمدن‌ساز با تکیه بر آموزه‌ها و مبانی اسلام ناب محمدی (ص) و انقلاب شکوهمند اسلامی با بهره‌گیری از ابزارهای هوشمند و روش‌های هوشمندانه تعریف حکمرانی هوشمند در جمهوری اسلامی است
قطعاً متفاوت است. حکمرانی هوشمند در جمهوری اسلامی ایران می‌تواند اینگونه تعریف شود: مدیریت و هدایت صحیح و متعالی جامعه به سمت یک جامعه سالم و تمدن‌ساز با تکیه بر آموزه‌ها و مبانی اسلام ناب محمدی (ص) و انقلاب شکوهمند اسلامی با بهره‌گیری از ابزارهای هوشمند و روش‌های هوشمندانه.
در چنین جامعه‌ای می‌توان از ارکان و عناصر نظام انتظار یک حکمرانی خوب و رضایت بخش داشت. زیرا می‌توان به جایگاه خوب و مناسبی در زمینه قانون‌مداری، شفافیت، پاسخ‌گویی، اتحاد ملی، عدالت، کارآمدی و مسئولیت پذیری رسید. وقتی از حکمرانی صحبت می‌کنیم یعنی باید به تمام اضلاع آشکار و پنهان فناوری‌های هوشمند و آثار اجتماعی و فردی آن توجه کنیم و این در درجه اول یکی از مهمترین ماموریت‌های حوزه‌های علمیه و سپس دانشگاه‌ها و سایر مراکز علمی به عنوان تولیدکنندگان و گسترش‌دهندگان علم و دانش در کشور است.
دستاورد‌ها و خروجی‌های ستاد
با توجه به اینکه ستاد به تازگی تأسیس شده است آیا خروجی موثری داشته اید؟
در عرصه گفتمان‌سازی و کنش‌گری بله و در تلاشیم این سیر به صورت تصاعدی و مترقی طی شود. باتوجه به اینکه کمتر از یک سال است که ستاد تأسیس شده ما در ابتدای راه هستیم. اما در این مدت کوتاه موفق شدیم علاوه بر تأسیس پایگاه خبری، تحلیلی فناوری‌های هوشمند به آدرس ainews.ir، سلسله نشست‌های عصرانه فناوری‌های هوشمند را نیز برگزار کنیم و درحال تدوین سرفصل‌های دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های تخصصی در راستای آغاز فرایند تولید ابزارهای هوشمند و کارآمد در زمینه ارتقاء سطح کمی و کیفی نظام مدیریت و برنامه‌ریزی، آموزش، پژوهش و تبلیغ حوزه‌های علمیه هستیم. ثمره این ارتقای کیفی ان‌شاءالله ایفای نقش موثرتر حوزه‌های علمیه در حل مسائل نظام اسلامی و جهان اسلام خواهد بود.
در حیطه بکارگیری هوش مصنوعی هم در علوم اسلامی و هم در ساختار حاکمیت نظام، ایده‌های خوبی مطرح شده و گام‌های خوبی برداشته شده که با توجه به عنایت رهبری به این موضوع با سرعت بیشتری پیش خواهیم رفت.
نهادهای عضو ستاد راهبری فن‌آوری‌های هوشمند
آیا از دیگر نهادهای کشور در ستاد عضو هستند و اگر بله، اعضای این ستاد کدام مجموعه‌ها هستند؟
در این ستاد ۱۲ نهاد حاکمیتی شامل چند وزارتخانه و نمایندگانی از مجلس شورای اسلامی و قوه قضائیه، ۵ نهاد حوزوی و ۱۰ نفر استاد خبره دانشگاه با تخصص فناوری‌های هوشمند حضور دارند و به زودی با فروکش کردن نسبی بیماری کرونا نخستین گردهمایی اعضای ستاد برگزار خواهد شد.
گفتید یکی از وظایف اصلی ستاد کنش‌گری اجتماعی و حاکمیتی است. آیا ارتباطات لازم در این زمینه محقق شده است یا صرفاً این یک حرکت حوزوی است؟
بله در زمینه ارتباطات با توجه به اینکه ما در امتداد همایش ملی هوش مصنوعی و علوم اسلامی کار را ادامه دادیم مشکلی نداشتیم و بسیاری از ارتباطات لازم از گذشته برقرار بود و تنها باید نسبت به ساختار جدید و شرح وظایفی که برای آن تعریف شده بود مجموعه‌ها را آگاه می‌کردیم.
باحوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های جهان اسلام ارتباط برقرار می‌کنیم
در زمینه کنش‌گری اجتماعی و حاکمیتی محدود به حزه نیستیم و با نهادهای مختلف داخلی و حتی نهادهای حوزوی و علمی جهان اسلام همکاری خواهیم داشت
اما در مورد حوزوی بودن حرکت باید بگویم معتقدم این حرکت صرفاً حوزوی نیست کما اینکه می‌بینید اعضای ستاد هم صرفاً حوزوی نیستند و خوب است بدانید ما با دانشگاه‌های برتر کشور در گام نخست، حوزه‌های علمیه جهان اسلام در گام دوم و دانشگاه‌های شاخص جهان اسلام در گام بعدی همکاری‌هایی خواهیم داشت. البته الان در گام سوم هستیم و با یکی از دانشگاه‌های منطقه در حال مذاکره برای امضای تفاهم‌نامه هستیم.
این مسئله از آن جنس مسائلی نیست که بتوان به تنهایی آن را حل کرد و قطعاً وحدت نهادهای علمی جهان اسلام و دولت‌های اسلامی می‌تواند در راستای تحقق آن بسیار اثربخش باشد. ضمن اینکه رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز بارها بر اتحاد جهان اسلام در مسیر تحول و پیشرفت و مبارزه با دشمنان تأکید فرموده‌اند. عملاً کشورهای اسلامی اهداف و آرمان‌ها و دشمنان مشترک بسیاری دارند.
پایبندی به اسناد بین‌المللی در این حوزه صرفاً بازی کردن در زمین دشمن است
ما نیاز داریم وارد فضای تولید اسناد راهبردی بومی و مطلوب خودمان شویم. پایبندی به اسناد بین‌المللی در این حوزه صرفاً بازی کردن در زمین دشمن است و اهداف و منافع آنها را محقق می‌کند. هدف ما از اقدامات راهبردی ایجاد اقتدار ملی با تعاریف اسلامی است که همان حفظ و تقویت جمهوریت و اسلامیت نظام در وصیت نامه‌های امام خمینی (ره) و شهداست.
ما باید به این سمت حرکت کنیم که با اتکا بر دانش نخبگانمان ساختارهای موجود را آسیب‌شناسی کنیم و به تعبیر رهبر معظم انقلاب از تکرار اشتباهات جلوگیری کنیم و عملاً باید حرکت ما ناظر به ماموریت‌های آینده ما باشد تا از هدف اصلی‌مان که همان حل مسائل نظام اسلامی و جهان اسلام است فاصله نگیریم.
انتهای پیام/
