خاک های آبرفتی بخشی از خاک هایی هستند که با جریان آب رودخانه ها وارد مخازن سدها می شوند و در کف سدها ته نشین می شوند. ته نشین شدن خاک های آبرفتی در طول سالیان سال، منجر به کاهش حجم مخازن سدها می شود. بنابراین برداشت خاک های آبرفتی از کف سدهای کشور می تواند کمک مهمی به بهبود وضعیت منابع آبی کشور کند. همچنین خاک های آبرفتی دارای ارزش اقتصادی بالایی هستند که وزارت نیرو در صورت برداشت آن از کف سدها می تواند درآمد زیادی را برای کشور کسب کند و این درآمدها را برای اصلاح زیرساخت های حوزه انرژی هزینه کند. امین محمودی، کارشناس منابع آبی در گفت و گو با رکنا به وزارت نیرو پیشنهاد می دهد که برای جلوگیری از روند صادرات خاک های دست نخورده کشور به کشورهای جنوبی حاشیه خلیج فارس، به صادرات خاک های آبرفتی بپردازد تا از این طریق هم جلوی صادرات خاک مناطق بِکر ایران گرفته شود و هم وزارت نیرو بتواند درآمد مناسبی را به دست آورد.
به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، معمولا در طول زمان بر اثر ته نشین شدن خاک های آبرفتی در سدها، مقداری از ظرفیت مخازن سدها کم می شود. این در حالی است که خاک آبرفتی به دلیل غنی بودن از منابع معدنی بسیار، برای کشاورزی بسیار مطلوب است و همچنین با توجه به وجود فلزات گرانبها در خاک آبرفتی جمع شده در کف سدها، این خاک دارای ارزش اقتصادی بسیاری است که وزارت نیرو می تواند با فروش آنها، درآمدهای کلانی را برای اصلاح زیرساخت های حوزه انرژی کشور کسب کند.
در همین زمینه سال هاست که کارشناسان سدسازی و مدیریت منابع آبی به وزارت نیرو پیشنهاد می دهند که اولا برای جبران ظرفیت از دست رفته مخازن به دلیل جمع شدن خاک های آبرفتی در کف سدها و ثانیا برای کسب درآمد بیشتر، پیمانکاران مخصوصی را برای جمع آوری خاک های آبرفتی از کف سدها به کار گیرد و با توجه به ارزش اقتصادی بالای این خاک ها، آنها را به کشاورزان و دیگر مشتریان بفروشد و درآمدهای زیادی را کسب کند و این درآمدها را در جهت بهسازی نیروگاه ها یا اصلاح دیگر زیرساخت های حوزه انرژی کشور، هزینه کند.
این نکته ای است که امین محمودی، کارشناس منابع آبی در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: سال هاست که کارشناسان حوزه سدسازی و مدیریت منابع آبی به وزارت نیرو پیشنهاد داده اند می تواند با به‌کارگیری پیمانکاران مربوطه، به جمع کردن خاک های آبرفتی از کف سدها بپردازد. اما با وجود این که چندین سال است کارشناسان دلسوز کشور این پیشنهادها را مطرح کرده اند، مسئولان وزارت نیرو توجه خاصی به این پیشنهاد معقول ندارند.
وی افزود: مسئولان وزارت نیرو می توانند در فصل تابستان که حجم بارندگی ها کمتر می شود و حجم ذخایر سدها در ایران به حداقل می رسد، با استفاده از پیمانکارانی که تجهیزات مخصوص به انجام عملیات در شرایط آبی – خاکی را دارند، نسبت به برداشتن خاک های آبرفتی از کف سدها اقدام کنند و این خاک ها را که دارای ارزش اقتصادی بالایی هستند، به مشتریان گوناگون بفروشند.
محمودی با بیان این که وزارت نیرو می تواند خاک های آبرفتی کف سدها را به کشورهای دیگر صادر کند، گفت: متاسفانه چند سالی است که شاهد آن هستیم که خاک ایران به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس فروخته می شود. در چنین شرایطی مسئولان کشور باید توجه داشته باشند که می توانند به جای صادرات خاک بِکر و دست نخورده کشور و تشدید روند فرسایش خاک در ایران، به صادرات خاک های آبرفتی بپردازند که هم قیمت بالایی دارند و هم در حال حاضر در کف سدها رها شده اند.
این کارشناس منابع آبی با بیان این که خاک های آبرفتی ته‌نشین‌شده در کف سدها برای کشاورزی بسیار مناسب تلقی می شوند، عنوان کرد: ایران اساسا دچار فقر منابع خاکی مورد نیاز برای توسعه کشاورزی است و متاسفانه چند سالی است که کشاورزی ایران از نظر منابع خاکی دچار بحران شده است، در چنین شرایطی می توان علاوه بر صادرات خاک های آبرفتی جمع شده در کف سدها، از این خاک ها برای توسعه کشاورزی در مناطقی استفاده کرد که خاک آنها دچار فقر منابع معدنی است؛ چراکه خاک های آبرفتی ته‌نشین‌شده در کف سدها، منبعی غنی از انواع منابع معدنی به حساب می آیند.
وی در ادامه تاکید کرد: از خاک های آبرفتی هم می توان برای توسعه کشاورزی در گلخانه ها استفاده کرد و هم می توان با استفاده از خاک های آبرفتی، کشاورزی در مزارع را گسترش داد. اما متاسفانه نهادهای پژوهشی کشور بخصوص سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، سال هاست که نسبت به پیشنهادات گوناگون کارشناسان برای توسعه علمی تر حوزه کشاورزی با استفاده از روش های مختلف از جمله بهره برداری از خاک های آبرفتی کف سدها، توجه لازم را نداشته اند.
محمودی با بیان این که بهره برداری مطلوب از خاک های آبرفتی فرآیندی زمان بر محسوب می شود، عنوان کرد: هم اکنون استفاده از خاک های آبرفتی کف سدها برای توسعه کشاورزی در کشورهای مختلفی از جمله کشورهای منطقه اسکاندیناوی، آمریکا، کانادا و انگلستان رواج دارد، اما متاسفانه مسئولان وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی کشور نسبت به پیشنهادهای کارشناسان و روش های علمی متنوعی که با استفاده از آن هم می توان به اصلاح ساختار منابع آبی کشور پرداخت و هم کشاورزی را براساس علم روز توسعه داد، بی توجهی می کنند.
این کارشناس منابع آبی ادامه داد: متاسفانه به نظر می رسد مسئولان وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی آن چنان درگیر برنامه های روزمره و طرح های قدیمی شده اند که توجهی به پیشنهادات علمی روز جهان برای اصلاح ساختار منابع آبی، کشاورزی و انرژی کشور ندارند. این مساله نشان می دهد که سال هاست این دو وزارتخانه مهم کشور دچار سوء مدیریت کلانی شده اند و مسئولان ارشد آنها توجهی به روش های گوناگونی که با استفاده از آن می توان درآمدهای بیشتری را برای کشور کسب کرد، ندارند.
وی در پایان تصریح کرد: بی توجهی مسئولان وزارتخانه های نیرو و جهاد کشاورزی نسبت به پیشنهادات علمی و روز جهان منجر به آن شده است که کشور ما به شدت نسبت به دانش روز جهانی در زمینه توسعه کشاورزی علمی و اصلاح ساختارهای منابع آبی کشور عقب بیفتد. این در حالی است که سال هاست برخی نهادهای پژوهشی زیرمجموعه این دو وزارتخانه، بودجه های کلانی را از دولت دریافت می کنند، اما عملا پژوهش های موثری را برای کشور انجام نمی دهند.
