دکتر جهانگیر پرهمت استاد پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری به خبرنگار مهر در خصوص بحران آب اصفهان، چهارمحل و بختیاری و یزد گفت: این وضعیت ناشی از تخصیص نادرست منابع آبی و عدم مدیریت صحیح این منابع در هر یک از استان های اصفهان، یزد و چهارمحال و بختیاری بوده است.
وی با بیان اینکه به هر حال ما در یک کشور خشک و نیمه خشک هستیم که این موضوع تکلیف مدیریت منابع آبی را مشخص می کند، خاطر نشان کرد: مصرف میزان آب در کشور باید حساب شده باشد وقتی حساب شده نباشد چنین مشکلاتی به وجود می آید.
پرهمت عنوان کرد: استان اصفهان که منطقه‌ای خشک است بدون توجه به ظرفیت آبی آن به قطب صنعتی کشور تبدیل شده و طی سالهای اخیر صنایع زیادی همچون فولاد، ذوب آهن، پتروشیمی و ...را در خود جای داده که اینها نیاز به آب و برق دارند؛ رفع چنین نیازی باید مدیریت شده باشد.
عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری افزود: همچنین زمین های کشاورزی در استان اصفهان با کم آبی مواجه شده اند و دلیل آن هم، تخصیص حق آبه کشاورزان به صنایع مستقر در اصفهان است.
پرهمت با تاکید بر اینکه طی ۳۰ سال اخیر، انتقال آب از تونل های آب همچون تونل آب کوهرنگ به استان اصفهان انجام می گیرد، گفت: این آب حق همه صنایع، کشاورزان و مردم است اما تمام این آب به صنایع اختصاص پیدا می کند و همین باعث می شود زمین های کشاورزی با قدمت طولانی کشت خشک شوند و بدون آب بمانند.
وی با بیان اینکه انتقال آبی که از تونل کوهرنگ انجام می گیرد از استان چهار محال و بختیاری عبور می کند و بخشی از آن نیز برای آب شرب استان یزد مورد استفاده قرار می گیرد، عنوان کرد: اما به دلیل عدم مدیریت صحیح، این آب انتقال داده شده صرف صنایع می شود و همین مشکلات را برای مردم و کشاورزان به وجود آورده است.
پرهمت بیان کرد:ما چاره دیگری جز مدیریت منابع آبی کم نداریم و به وضوح می بینیم که ریشه این مشکل در مدیریت آب و تخصیص منابع است که مسئله فرهنگی و اجتماعی مردم در نظر مدیران نبوده و کشاورزی با سابقه فعالیت چند صد ساله بی آب مانده است. چرا باید اولویت با صنعت باشد و آب به کشاورزان و مردم نرسد!.
وی افزود: اگر مدیران چنین وضعیتی را پیش بینی می کردند و شغلی برای کشاورزان در نظر می گرفتند شاید این بحران به وجود نمی آمد. امروز این مسئله به وجود آمده است و تا فکری اساسی نشود همچنان به قوت خود باقی می ماند.
عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری تصریح کرد: به صورت کلی، عامل اصلی بحران در این سه استان تخصیص آب به صنایع مستقر در اصفهان بوده که خشکسالی و کاهش بارندگی ها هم مزید بر علت شده است.
پرهمت با بیان اینکه ایران در ۲۰ سال اخیر دچار یک خشکسالی بی سابقه شده است، گفت: البته که ۴۰ سال گذشته هم، ایران در یک برهه زمانی کوتاه، دچار خشکسالی شد و این دوره خشکسالی ۲۰ ساله اخیر هم طولانی و با شدت بالا و گستره کشوری تأثیرگذار شده است. این نشان می دهد که باید برای منابع آبی به درستی تصمیم گرفته شود.
لزوم حمایت دولت از فناوریهای مرتبط با آب
به گفته عضو هیات علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، برای رفع بحران ۳ استان و جلوگیری از ایجاد این وضعیت در سایر استان ها راهکارهایی وجود دارد که البته زمان بر هستند و نمی توان در مدت کوتاه و یک شبه به نتیجه رسید.
وی خاطر نشان کرد: در ابتدای امر صرفه جویی مصرف برای افزایش کارایی آب می تواند بهترین اقدام باشد اما لازم است که بهره وری آب را افزایش دهیم تا بتوان از منابع موجود پاسخگوی نیازهای فعلی بود.
وی با بیان اینکه دولت باید برای افزایش بهره وری آب و استفاده از سیستم های راندمان بالا برای بازچرخانی، تصفیه آب و پساب، استفاده از زه اب کشاورزی، افزایش کارایی و بهره‌وری آب کشاورزی و ... حمایت های لازم را به عمل آورد، گفت: فناوریهای مرتبط با این موضوع ها در کشور وجود دارد و شرکتهای دانش بنیان توانایی تولید محصولات مرتبط با بهره وری آب وجود دارند. ولی حمایت همه جانبه دولت، برنامه جامع و یک صدایی در تصمیمات را می‌طلبد.
پرهمت خاطر نشان کرد: برای توزیع عادلانه آب و بازگرداندن حق آبه کشاورزان نیاز به برآورد دقیقتری از بیلان آبی حوضه و منابع در دسترس است تا با برنامه‌ریزی دقیقتر و مبتنی بر بیلان آبی مشکلات موجود را با چشم باز حل کرد.
کشت گلخانه ای راهکاری برای کشاورزان
عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با بیان اینکه کشاورزان نیز می توانند به سمت کشت گلخانه ای بروند و در این زمینه دولت باید حمایت کند، گفت: در این صورت مصرف آب کاهش می یابد و از تبخیر آب نیز در زمین های کشاورزی و هدررفت آن جلوگیری می شود.
پرهمت با بیان اینکه این اقدامات یک شبه رخ نمی دهد و این موضوع را مردم باید درک کنند، گفت: بر اساس آخرین آمار، هر فرد شبانه روز ۲۵۰ لیتر آب مصرف می کند که این میزان مصرف سرانه برای مصارف بخش شرب بالا است. با تصفیه پساب اب مصرفی شرب در شهرها می توان تا حدی حق آب کشاورزان را تامین کرد.
شناسایی آبهای ژرف در اصفهان برای رفع بحران آبی
عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با بیان اینکه راهکارهای دیگری برای رفع بحران آبی اصفهان نیز وجود دارد، گفت: آبهای ژرف یکی از منابع آبی برای کشاورزان و صنایع بوده که در استان اصفهان قابل بررسی بوده و در صورت برآورد علمی و کارشناسی بخشی از نیاز را می‌تواند تأمین کرد.
استاد پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری افزود: می توان با مطالعات از قبل انجام شده به شناسایی آبهای ژرف در استان اصفهان پرداخت؛ البته که از قبل برای این موضوع بررسیهای اولیه‌ای انجام شده است و احتمال اینکه منابع قابل برداشت وجود داشته باشد دور از ذهن نیست.
بازچرخانی سیلابها برای ذخیره بین سالی
وی افزود: همچنین راهکارهایی در طول سال می توان انجام داد که در چنین مواقعی به بحران بر نخوریم؛ استفاده از بیلان آبی و سیلابهایی که طی سال به وقوع پیوسته و از دسترس خارج می‌شوند نیز از جمله این راهکارهاست.
عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری عنوان کرد: سیلی که در فروردین سال ۹۸ رخ داد به اندازه آب یک سال آبی کارون، کرخه و دز و نیز از استانهای لرستان، کهگیلویه و بویر احمد، کرمانشاه و ایلام به سمت خلیج فارس رفت؛ یا در همین دوره در بخش شمالی کشور مقادیر قابل توجهی سیلاب از ارتفاعات البرز سرازیر و به دریای خزر وارد شد؛ این میزان آبی کمی نیست و می تواند یک منبع خوبی باشد که با ذخیره بین سالی برای مصارف مختلف استفاده شود.
پرهمت افزود: بازچرخانی آبهای مصرفی نیاز به فناوری دارد که دانش فنی این بازچرخانی وجود دارد و فقط لازم است از آن استفاده شود.
به گفته عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با توسعه آبخوان داری و آبخیر داری می توان این سیلاب ها را کنترل کرد تا ذخیره بین سالی برای جبران کمبود آب داشته باشیم.
عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با تاکید بر اینکه همه شرکتهای دانش بنیان توانایی ساخت تجهیزات مورد نیاز برای استفاده از سیلاب ها را نیز دارند، گفت: اکنون این امکانات در کشور وجود دارد ولی دولت هم باید به این قضیه تمرکز کند تا این منابع آبی به خوبی بهره برداری شوند.
وی تاکید کرد: نباید این آب هایی که به صورت فصلی به دست می آید به راحتی از دست بروند بلکه باید از همان بالادست مهار و ذخیره شده تا در فصول نیاز آبی مورد استفاده قرار گیرند.
برای تبخیر آب سدها باید فکری کرد
پرهمت با بیان اینکه همچنین تبخیر آب سدها از دیگر مشکلاتی است که میتوان با یک راه حل فناورانه مانع از هدررفت آب شد، گفت: تبخیر آب سد زاینده رود بخشی از منابع آبی این سد را سالانه هدر می‌دهد. ذخیره سازی، جلوگیری از تبخیر آب سد، حفظ رطوبت خاک در بالادست را می توان با یک برنامه یکپارچه مدیریت آبخیزها در بالا دست حفظ کرد.
وی با تاکید بر اینکه روشهای علمی و دانش کافی برای جلوگیری از تبخیر آب سدها هم وجود دارد، گفت: در حال حاضر درست است که منابع آبی در کشور ما کم است اما برای مدیریت آب، تکنولوژیهای مختلفی وجود دارد که می توانیم از آنها بهره مند شویم تا به چنین بحران هایی مواجه نشویم.
عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری تاکید کرد: اکنون این دستاوردها وجود دارد که با بهره گیری از آنها میتوان بحران آبی را از مسائل سیاسی جدا کرد.
باروری ابرها هزینه بر است
وی تاکید کرد: اگر بخواهیم با استفاده از باروری ابرها در این استانها، آب مورد نیاز را تامین کنیم هزینه بر است و نمیتواند به صورت کلی مسئله و بحران این منطقه را حل کند.
پرهمت با بیان اینکه باروری ابرها در برخی کشورها و استانهای ایران اجرایی شده، گفت: یک مرکز باروری ابرها در استان یزد وجود دارد که بارندگی در سال را ممکن است تا چند یا چند ده میلیمتر افزایش دهد ولی در مقایسه با بارندگی طبیعی ایستگاهی مثل کوهرنگ بختیاری که متوسط درازمدت آن حدود ۱۵۰۰ میلیمتر در سال است، این ارقام معنی‌دار نیست و نیز استفاده از این روش به صرفه نیست.
عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری افزود: البته که می توان به صورت موضعی از این روش استفاده کرد اما آنچنان تاثیری در رفع بحران نخواهد داشت.
آخرین راهکار تامین منابع آب در استانهای بحران زده
وی افزود: با وجود پتانسیل استفاده از تکنولوژی های مختلف میتوان آخرین راهکار را انتقال آب از خلیج فارس دانست که قابل تصفیه است و صنایع می توانند از آن استفاده کنند.
پرهمت تاکید کرد: امیدواریم که با اتکا به دستاوردهای محققان در شرکتهای دانش بنیان، حمایت دولت و مدیریت صحیح از این بحران عبور کنیم.
