محلات واقع در نوار جنوبی استان مرکزی، شهری خوش آب و هوا که به واسطه قابلیت‌های اقلیمی پهنه آن مملو از گل و گیاهان زینتی رنگارنگ و لطافت ناشی از آن‌ها است و با سبقه ۷۰ ساله در پرورش گل و گیاه چشم انتظار نگاهی تحول‌خواه در اقتصاد کشاورزی است تا بتواند سهم حوزه گل و گیاه را در تولیدثروت، اشتغال و بهبود مناسبات توسعه این شهرستان کوچک، استان و کشور برجسته و هویدا کند.
شماری از محلات با عنوان «بام‌گل ایران» نام برده‌اند و این خطه با وجود وسعت اندکش از لحاظ سطح زیرکشت گل رتبه نخست کشور را از آن خود کرده اما، برای عبور گلکاران این شهرستان از خارهای ریز و درشت اقتصاد بیمار این بخش باید بازنگری و توجه ویژه بر راهبردهای تصمیم‌سازان رخ دهد و تمرکز بر بهره‌وری حداکثری از توان صادرات گل و گیاه، برداشتن موانع در این بخش ، در کنار اجرای برنامه‌های کارآمد و هدفمند در رونق و توسعه صنعت گل امری ضروری است.
هنر گل‌کاری و پرورش گل به‌عنوان یک فعالیت اقتصادی از سال ۱۳۰۰ در محلات آغاز شد و این شهر کوچک اما زنده و پویا توانسته پایه‌گذار، ایجادکننده و توسعه‌دهندهٔ این صنعت باارزش در عرصه کشاورزی ایران باشد.
باغ‌های گل محلات در فصول مختلف سال میزبان علاقه‌مندان به گل است که ضمن گذران لحظات پرلطافت در فضای گلخانه‌ها و باغات این شهر، طراوت این دیار انواع گل‌های آپارتمانی و شاخه بریده را با خرید انواع گل و گیاه با خود همراه می‌کنند و در اقتصاد این صنعت سهیم هستند اما شکوفایی این اقتصاد با نگاه علمی و فضاسازی برای صادرات محصولات گل کامل می‌شود.
سطح زیر کشت گل و گیاهان زینتی در استان مرکزی ۹۹۰ هکتار است که حدود ۹۰ درصد آن متعلق به شهرستان محلات است و ۱۸ درصد از سطح زیر کشت گل کشور، ۱۲ درصد از تولید گل شاخه بریده، ۸۰ درصد تولید گل‌های فصلی نشایی، ۲۱ درصد از تولید درخت و درختچه‌های زینتی و ۱۴ درصد از گیاهان آپارتمانی کشور در محلات تولید می‌شود.
سالانه صدها میلیون انواع گل و گیاهان زینتی در ۷۰۰ هکتار از گلخانه‌های تونلی و فضای باز شهر گل ایران تولید می‌شود و فقدان زیرساخت‌های لازم برای صادرات حلقه مفقوده توسعه و ارزآوری این محصول است.
برگزاری ۲۰ دوره نمایشگاه گل‌های داودی با یک‌هزار رقم از این گل‌ها،وجود دهکده گل و پژوهشکده گل و گیاهان زینتی کشور در محلات و مجموعه در حال ساخت نمایشگاه دائمی گل و گیاه در این شهرستان ظرفیت‌هایی است که با توسعه حوزه صادرات می‌تواند توسعه پیدا کند.
مسئولان وزارت جهادکشاورزی نیز بر قابلیت‌های صادراتی صنعت گل و گیاه زینتی تاکید دارند و نتایج نشان می‌دهد که کشورهای اردن و امارات متحده عربی در درخت و درختچه میوه‌های خوراکی، کشورهای آذربایجان و امارات متحده‌عربی در بوته گل رز، قطر در درختچه های چندساله، جنگلی و سبزی‌های زینتی، روسیه در گل‌های شاخه بریده تازه،عربستان، پاکستان و کویت در گل‌های شاخه‌ای خشک و رنگ شده و سرانجام کویت در درخت نوئل و نراد در اولویت واردات از ایران قرار دارند.
با توجه به پتانسیل وحجم بالای واردات انواع گل و گیاه زینتی از سوی کشورهای حوزه خلیج فارس و آسیای میانه به منظور افزایش سهم ایران در بازارهای جهانی لازم است سیاست‌هایی موثر و هدفمندی در راستای رفع مشکلات تولید و صادرت گیاهان زینتی اتخاذ شود.
قابلیت صادرات ۱۰ هزار دلاری گل گنجی پنهان در ایران
به گفته مدیر دفتر برنامه و بودجه معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی، بخش کشاورزی ایران در صورت برنامه‌ریزی مناسب قادر به صدور ۱۰ میلیارد دلار گل و گیاه زینتی در سال به خارج کشور است.
«شاهین رستم‌پور» گفت: توجه به صادرات، رویکرد مهم وزارت جهاد کشاورزی است و لازم است که کشاورزان در تولید محصولات با قابلیت صادرات اقدامات کنند.
ارزش صادرات یک بشکه نفت معادل ۱۲۰ شاخه گل
معاون امور باغبانی وزیر جهاد کشاورزی نیز ارزش صادرات یک بشکه نفت را معادل ۱۲۰ شاخه گل دانسته است و می‌گوید: نیاز است که آگاهانه و هوشمندانه از ظرفیت سرمایه‌گذاری در حوزه کشاورزی به ویژه تولید گل استفاده شود.
«محمدمهدی برومندی» افزود: گردش مالی گل و گیاه در کشور ۴۰ میلیون دلار است و این رقم در دنیا ۲۰۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود.
معاون امور باغبانی وزیر جهاد کشاورزی درباره صادرات گل بر این باور است که صادرات گل و گیاه به‌منظور سرعت و ایمنی این محصولات باید از طریق حمل و نقل هوایی انجام شود.
برومندی با بیان‌اینکه قیمت بنزین هواپیما برای صادرات محصولات کشاورزی کاهش پیدا کرده است، اضافه کرد: این مسئله مهم هنوز عملیاتی نشده و گل و صیفی جات باید در کنار مواد پتروشیمی و سنگ در صف انتظار برای صادرات باشند.
برومندی تصریح کرد: ۱۵۰ هزار نفر در تولید گل و گیاه و گلخانه کشور اشتغال دارند و ۲۵ هزار میلیارد تومان در این حوزه سرمایه گذاری شده و ایران در رتبه ۱۷ تولید گل و رتبه ۱۱۵ صادرات گل قرار دارد.
وی تاکید کرد: برخلاف کیفیت مطلوب تولیدات گل و گیاه در کشور، تولیدکنندگان نمی‌توانند در بازارهای جهانی حضور داشته باشند و این ضعف باید هرچه زودتر جبران شود.
سهم اندک صادرات چهارمیلیون و ۷۰۰ هزار دلاری گل در محلات
رئیس صنعت، معدن و تجارت شهرستان محلات گفت: از حدود ۶ میلیون دلار کالای غیرنفتی که امسال از محلات به خارج از کشور صادر شد، چهار میلیون و ۷۰۰ هزاردلار آن مربوط به گل‌های شاخه‌ای و گلدانی است حال آنکه ظرفیت بالایی در زمینه صادرات گل از این شهرستان وجود دارد.
«محمد جمالعباسی» افزود: این گل‌های زینتی از محلات امسال به شکل غیرمستقیم و از طریق بازارچه‌های محلی به کشورهای عراق و امارات صادر شد.
نبود آمار شفاف صادرات گل و گیاه زینتی یک ابرمعضل
مدیر جهاد کشاورزی محلات در ارتباط با میزان صادرات گل گفت: با توجه به اینکه بخش اعظم صادرات از گلخانه‌های این شهرستان به‌دلیل مشکلات ناشی از تحریم‌ها از کانال‌های غیررسمی انجام می‌شود آمار دقیقی در این راستا موجود نیست.
«احمدرضا جعفری» با بیان اینکه بانک مرکزی مبنای صادرات را دلار می داند، توضیح داد: در شرایط تحریمی موجود صادرات به ریال است و این امر باعث مشکلاتی برای گلخانه‌دارها شده است.
مدیر جهاد کشاورزی محلات ادامه داد: نیمه نخست امسال برای ۱۹ محموله بالغ بر ۸۸ هزار و ۱۵۰ گلدان، گواهینامه قرنطینه به منظور صادرات به کشورهای کویت، عمان و عراق گواهینامه قرنطینه صادر شده است و صادرات گل بیشتر از کانال‌های غیررسمی انجام می‌شود.
جعفری گفت: طبق قواعد بانک مرکزی صادرات با ارز صورت می‌گیرد و ارز حاصل از صادرات باید به چرخه دولت برگردد در حالی که صادرات ما به ریال است و بر همین اساس ۲ گلخانه صادرکننده محلات در فهرست سیاه بانک مرکزی هستند.
مدیر جهاد کشاورزی محلات، از تولید ۲۳۵میلیون واحد انواع گل و گیاهان زینتی در سال جاری در این شهرستان خبر داد و گفت: ۹۵ میلیون گل شاخه بریده از گونه‌های گلایل، میخک، داوودی، لیسیانتوس، آنتوریوم و لیلیوم در ۲۶۶ هکتار گلخانه تونلی و فضای باز بخشی از این محصولات تولیدی را شامل می‌شود.
وی اظهار داشت: ۱۴ میلیون گلدان انواع گل‌های آپارتمانی گلدار شامل حسن یوسف، گل‌سنگ، کاکتوس، دیفن باخیا، پتوس و فیکوس نیز امسال در ۱۲۱ هکتار گلخانه‌های تونلی محلات تولید و روانه بازارهای داخلی و خارجی شد.
وی، گل‌های آپارتمانی، نشایی و فصلی را شامل انواع اطلسی، بنفشه، میمون، سلوی، پریوش و آهار دانست و گفت: ۱۱ میلیون گلدان گل‌های آپارتمانی برگ زینتی در ۸۱ هکتار گلخانه تولی و ۷۵ میلیون بوته گل‌های فصلی و نشایی در ۱۹۲ هکتار ازگلخانه‌های فضای باز، امسال در شهر گل ایران تولید شد.
مدیر جهاد کشاورزی محلات اظهار داشت: ۴۰ میلیون اصله درختچه‌های زینتی نیز از ابتدای امسال تاکنون در ۳۶ هکتار از گلخانه‌های فضای باز محلات تولید و عرضه شده است.
جعفری ادامه داد: گواهی بهداشتی قرنطینه برای ۶ محموله و ۶ هزار گلدان به مقصد قشم و گواهی بهداشتی قرنطینه برای ۱۹ محموله خارجی و هشت هزار و ۷۱۵ گلدان به مقصد عراق، کویت و عمان در سال جاری صادر شد.
با بیان اینکه ۳۰ درصد از مردم محلات در صنعت گل اشتغال دارند، ادامه داد: سابقه گل‌کاری در محلات بیش از ۷۰ سال است و ۷۰۰ واحد تولید و پرورش گل و گیاهان زینتی در این شهرستان فعالیت دارند.
مدیر جهاد کشاورزی محلات افزود: محلات بیشترین سطح زیر کشت و پرورش انواع گل و گیاه زینتی را در کشور دارد و تولید ۳۵۰ گونه مختلف گیاهان زینتی، آپارتمانی و فضای سبز، این شهرستان را به یکی از قطب‌های پرورش و تجارت گل و گیاه ایران تبدیل کرده است.
جعفری گفت: وجود پژوهشکده ملی گل و گیاهان زینتی در محلات، تولید و تکثیر انواع گونه‌های گل‌های شاخه بریده، درختچه و گیاهان آپارتمانی و نیز تولید و صدور انحصاری بید قرمز از این شهرستان از ظرفیت‌های منطقه در زمینه گل و گیاه است.
مدیر جهاد کشاورزی محلات یادآور شد: ۱۸ درصد سطح زیر کشت گل و گیاه، ۱۲ درصد از تولید انواع گل شاخه بریده، ۸۰ درصد تولید گل‌های فصلی نشایی، ۲۱ درصد از تولید درخت و درختچه‌های زینتی و ۱۴ درصد از گیاهان آپارتمانی کشور در محلات تولید می‌شود.
مدیر جهاد کشاورزی محلات گفت: ۱۹ واحد گلخانه جدید امسال در محلات ایجاده شده است و ۳۳ هزار و ۱۵۸ متر مربع به وسعت گلخانه‌های این شهرستان افزوده شد.
جعفری افزود: هر متر مربع افزایش سطح گلخانه‌ای به پنج میلیون ریال سرمایه گذاری نیاز دارد.
وی بیان کرد: راه‌اندازی این واحدهای گلخانه‌ای ۷۶ فرصت اشتغالزایی در محلات ایجاد کرده است.
مدیر جهاد کشاورزی محلات با اشاره به اینکه ۷۰۰واحد گلخانه در این شهرستان فعال است، ادامه داد: ۴۱۰ هکتار فضای گلخانه‌ای و ۳۰۰ هکتار سطح زیرکشت فضای باز است.
وی با اشاره به ایجاد نخستین نمایشگاه دائمی گل کشور در محلات اضافه کرد: این نمایشگاه دایمی گل با سرمایه‌گذاری ۱۵۰ میلیارد ریالی بخش خصوصی در این شهرستان ایجاد می‌شود و انتظار می‌رود این نمایشگاه به‌عنوان یکی از مهمترین شاخص‌های گردشگری گل، صنعت گردشگری در محلات را توسعه دهد.
جعفری اضافه کرد: ۵۰ هزار متر مربع زمین در جوار پایانه صادراتی محلات به‌منظور ساخت این نمایشگاه و بازار دایمی گل و گیاه واگذار شده است.
هزینه‌های بالای تولید سد بزرگ در برابر صادرات گل و گیاه زینتی
تولیدکننده نمونه گل شهرستان محلات که در امر صادرات نیز فعال است، گفت: هزینه‌های بالای تولید که ناشی از دستمزدهای بالای نیروی انسانی، هزینه انرژی و نهاده های تولید است باعث بالا رفتن قیمت محصول شده که این امر سدی در برابر رقابت‌پذیری بازار و صادرات گل در کنار سایر مشکلات موجود است .
«علی سلمانی» افزود: قیمت تمام شده تولید گل در ایران بسیار بالا است ضمن اینکه در صورتی که بخواهد به کشورهای دیگر صادر شود نیز هزینه جانبی حمل و نقل و بسته‌بندی نیز به آن افزوده می‌شود و محصول از حالت رقابت خارج می‌شود.
سلمانی بیان کرد: برای همین است که گل‌های ایرانی با وجود کیفیت بالا توان رقابت در بازار را ندارند و قیمت محصول مشابه خارجی با قیمت پائین‌تر، باعث می‌شود کشورهای وارد کننده ترجیح دهند گل‌های ارزان‌تری را به مقدار بیشتر خریداری کنند.
این تولید کننده گل و گیاه توضیح داد: برای تصاحب بازارهای رقابتی نیاز به عرضه گل در نمایشگاه‌های گل در کشورهای مختلف است که در این راستا حمایت مستقیم دولت نیاز است.
وی ادامه داد: برای اینکه گل‌های تولیدی در این نمایشگاه‌های بین‌المللی به نمایش گذاشته شوند، نیاز به پرداخت غرفه و هزینه حمل و نقل است که کشاورز از عهده آن برنمی‌آید.
تولیدکننده قدیمی گل و گیاه زینتی در محلات هزینه‌های بالای تولید به ویژه در گل‌های شاخه بریده، کمبود نیروی ماهر، هزینه های بالای حمل و نقل، سنتی بودن گلخانه‌ها، موازی‌کاری و تصمیمات غیرکارشناسی در بخش دولتی و کمبود نقدینگی را از مهمترین مشکلات صنعت گل در محلات دانست .
«علی ابراهیمی» بیان کرد: در کشور ما هزینه حمل و نقل و حامل‌های انرژی بسیار بالا است ولی گلکاران کشورهای دیگر از یارانه حمل و نقل برخوردار هستند.
وی اظهار داشت: وجود این مشکلات باعث شده هزینه تولید گل و گیاه به ویژه گل‌های شاخه بریده بالا برود به همین خاطر نمی توان در بازار جهانی گل رقابت کرد و گل‌های شاخه بریده صادر نمی‌شود.
شهرستان محلات با ۵۵ هزار نفر جمعیت علاوه بر مزیت گل و گیاه زینتی به‌عنوان قطب سنگ‌های تزئینی و تریکو در ایران شناخته شده است.
