نگاهی به بازارهای کالایی در سال ۲۰۲۱

بحران پاندمی کرونا در سال ۲۰۲۰ به گزارش بانک جهانی عمیق‌ترین رکود اقتصادی بعد از جنگ جهانی دوم را رقم زد که نه تنها قابل پیش‌بینی نبود بلکه از حیث تاثیر درگستره جغرافیایی بی‌نظیر بود،  ما سال جدید میلادی را در حالی آغاز می‌کنیم که این ویروس همچنان با ماست و اگر چه پیش‌بینی می‌‌شود با کشف و توزیع واکسن کرونا بازگشت سریع اقتصادها به وضعیت قبل دور از انتظار نباشد لکن احتیاط و عدم اطمینان در برنامه‌ریزی و تصمیم گیری‌ها تا ظهور شرایط پساکرونا و پایان این داستان با کسب و کارها همراه خواهد بود.

موسسات و نهاد‌های معتبربین‌المللی افت تولید ناخالص داخلی (GDP) جهانی در سال ۲۰۲۰ را بین ۳.۷ تا ۴.۴ درصد گزارش کردند، در حالیکه با امیدواری به بازگشایی بازارها، رشد GDP جهانی در سال جدید ۴.۴ تا ۵.۴ درصد پیش‌بینی می‌کنند که همگی خوش بینی به افزایش مصرف در سال ۲۰۲۱ و روز‌های بهتری نسبت به آنچه در سال ۲۰۲۰ بر جهان گذشت را نوید می‌دهد.

البته این پیش‌بینی‌ها وابستگی بالا به واکسیناسیون گسترده و موفق تا سپتامبر ۲۰۲۱ دربرخی کشورها دارد، لکن مشاهده جهش ویروس کرونا در اروپا و موج دوم افزایش آمار ابتلا و لاک داون‌ها (تعطیلات) و همچنین در پیش بودن فصل زمستان، همچنان بر غیرقابل پیش‌بینی بودن شرایط اقتصادی به عنوان شاخصه اصلی سال ۲۰۲۱ تاکید می‌نماید.

بنابراین به نظر می‌رسد با توجه به عدم اطمینان از شرایط و غیر قابل پیش‌بینی بودن آینده در سال پیش رو، بیش از هرچیز تمرکز بر تصمیمات سریع و کوتاه مدت و هوشمندی در اجرا و رصد روزانه اخبار و تغییرات شرایط محیطی کسب و کار برای موفقیت ضرورت دارد.

در این یادداشت تلاش می‌شود که با فرض عدم اطمینان از شرایط با مرور برخی از عواملی اثرگذار بر بازارهای کالایی( کامودیتی) دورنمایی از برخی کامودیتی‌ها در سال میلادی جدید ارائه شود، بدیهی است پیش‌بینی دقیق هر بازار با توجه به سایر متغییر‌های اثر‌گذار در این مقال نمی‌گنجد.

1. دورنمای مثبت اقتصاد جهانی و افزایش تقاضا: بازار جهانی با اشتهای بالا بعد از رفع موانع مصرف و جبران عقب ماندگی‌ها مواجه است( افزایش تقاضا) که در راستای ریکاوری V شکل اقتصاد به دنبال ساخت سالی بسیار خوب به ویژه برای شرکت‌های صنعتی و کامودیتی‌ها است، بنابراین انگیزه ذخیره‌سازی محصولات با هدف بهره گیری از رشد نرخ آتی ادامه خواهد یافت و مقررات کنترلی دولت‌ها و وضع قوانین و تعرفه‌های جدید در مقابله با احتکار کالا ومقابله با رشد قیمت‌ها دور از انتظار نخواهد بود.

در حالی‌ که در بخش خدمات به ویژه هاسپیتالیتی و توریست و سفرهای هوایی ادامه رکود و زیان در سال ۲۰۲۱ مورد انتظار است لکن شرایط بهتری با وضع مقررات و استانداردهای جدید برای سفر و تمرکز بر سفرهای داخلی پیگیری می‌شود، انجمن بین‌المللی سفرهای هوایی(IATA) میزان زیان این بخش راحدود ۱۲۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ و برای سال آینده حدود ۴۰ میلیارد دلار زیان تخمین زده است. هر چند احتمالا بازگشت میزان سفرهای هوایی به ارقام سال ۲۰۱۹ حداقل تا سال ۲۰۲۴ بعید خواهد بود. اجرای المپیک توکیو و مسابقات فوتبال اروپایی در سال ۲۰۲۱ طبق برنامه زمانبندی، خود تاییدی بر بهبود شرایط برای خدماتی نظیر رستورانها و تفریحات و کنفرانس‌ها و تماس‌های اجتماعی بیشتر از سال پیش است.

1. افزایش نرخ ناشی از اثر تورم: اقتصاد‌های جهانی با تزریق نقدینگی و بسته‌های حمایتی و تغییر الگوهای کاری سعی در بازگشت و بقا دارند و بسته‌های محرک بانک‌های مرکزی و حمایت از بیکاران و کسب وکارها با این روش اثر تورمی بالایی در اقتصاد جهانی خواهد داشت که پیشران رشد نرخ محصولات مصرفی و کامودیتی‌ها به ویژه فلزات و محصولات کشاورزی و انرژی است.
2. محدودیت عرضه: ادامه کاهش عرضه برای کامودیتی‌ها در سال جدید از دو منظر شایان ذکر است:

• محدودیت عرضه اجباری: ناشی از تعطیلی و محدودیت‌های ناشی از پاندمی کرونا نظیرم عادن و تولید مواد اولیه به ویژه در نیمه اول سال ۲۰۲۱ ادامه دارد.
• محدودیت عرضه اختیاری: با هدف افزایش سطح سود آوری و رشد قیمت‌ها روی می‌دهد نظیر تصمیمات اپک پلاس برای کاهش تولید نفت اعضا و یا خاموشی و کاهش ظرفیت تولید پالایشگاه‌ها که با هدف رفع مشکلات ناشی از افت تقاضا برای برخی محصولات صورت می‌گیرد.

لکن ورود ظرفیت‌های جدید پالایشگاهی در آسیا رقابت را برای پالایشگاه‌های قدیمی سخت تر خواهد کرد و بیش از پیش بر بهبود بهره‌وری در سال جدید تاکید می‌نماید.

1. اثر انتخاب بایدن در امریکا: سیاست خارجی امریکا و تصمیماتی چون جنگ یا توافق تجاری با چین و وضع تعرفه بر کالاهای اروپایی، بازگشت به برجام و فروش نفت ایران هریک تاثیرات مهمی بر بازار کامودیتی‌ها و قیمت‌ها خواهد داشت و مورد توجه خواهد بود.
2. برگزیت، اروپا و چین: با خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، وضع تعرفه‌ها و عوارض جدید اجرایی خواهد شد و اتحاد و مشارکت اتحادیه اروپا با چین برای دسترسی به بزرگترین واردکننده کامودیتی‌ها در سال ۲۰۲۰ در بازار جهانی اثر‌گذار خواهد بود. در این میان افزایش واردات چین کماکان محرک مهمی برای نرخ کامودیتی‌ها و بهبود اقتصادهای خارجی وابسته به چین خواهد بود.
3. تضعیف ارزش دلار: با انتظار تورم بالا در اقتصاد،‌افت ارزش دلار و از طرفی افزایش نرخ کامودیتی‌ها به ویژه طلا و از سوی دیگر توجه سرمایه‌گذاران به کریپتو کارنسی ها( رمز ارزها) در سال ۲۰۲۱ و ابزارهای نوین برای کاهش ریسک قیمت‌گذاری Hedge و سرمایه گذاری‌ها مورد توجه است.
4. چین: چین تنها کشور با رشد اقتصادی مثبت در سال ۲۰۲۰  بی‌اغراق تاثیر قابل توجهی در نرخ کامودیتی‌ها در سال قبل داشت بنابراین ادامه رشد سودآوری شرکت‌های صنعتی چین و میزان واردات و تقاضای چین در این سال بسیار مهم و تاثیر‌گذار است.
5. واکسن کرونا: در دسترس بودن واکسن موثر کرونا و توزیع مناسب از اواسط سال ۲۰۲۱ تا سپتامبر در کشورهای توسعه یافته برنامه‌ریزی شده است و بدون شک از ریسک‌های کلیدی اقتصاد کلان به شمار می‌رود، با واکسینه شدن بخش اعظمی از افراد در جهان و بازگشت به زندگی نرمال و رفع محدودیت‌ها تقاضا در خدمات و محصولات رشد فزاینده‌ای یافته و نرخ طلا به شدت افت خواهد کرد در غیر این‌صورت با ادامه محدودیت‌ها و تعطیلی کسب وکارها و یا ادامه شرایط فعلی و حتی بروز و ظهور ویروس‌های جدید و حملات بیولوژیک هرگونه بهبود و تغییرسریع دور از انتظار خواهد بود و جهان نیازمند بازنگری مجدد پارامترهای اثرگذار می‌باشد.
6. اثر جنگ آنتی تراست علیه غول‌های فناوری: چند وقتی است که کشورهای امریکا اتحادیه اروپا و چین، ژاپن، هند و استرالیا برای ریگولاتوری و تفحص از غول‌های فناوری چون گوگل، فیس بوک و اپل و آمازون و.. تلاش می‌کنند، بدون شک با نفوذ بالای فضای مجازی در میان مردم جهان در سالی که گذشت هم اکنون غول‌های فناوری جهان به اطلاعات ارزشمندی از کاربران اینترنت در جهان دسترسی دارند که بدون محدودیت‌های کرونا دستیابی به آن در این بازه زمانی غیر ممکن بود، هم اکنون غول‌های فناوری جهان با استفاده و تحلیل این داده‌ها می‌توانند در انتخاب ها، خریدها و جهت دهی کاربران اینترنی اثر‌گذار باشند. همچنین در کنار آن باید میزان تاثیر قدرت‌های سیاسی از بهره‌برداری از غول‌های فناوری در سال جدید  از حیث میزان و نحوه برخورد را نیز در نظر گرفت، به نظر می‌رسد این موضوع از حیث دسترسی به ابزارهای نوین برای تحلیل رفتار مصرف‌کننده نهایی در بازارجهانی و جهت دهی تقاضا بسیار موثر است. بنابراین به نظر می‌رسد در آینده‌‌ای نه چندان دور بازارکالایی جهان دچارتغییرات جدیدی شود و متاثر از رفتار مصرف‌کننده نهایی و یا جهت دهی‌های صاحبان قدرت بزرگ فناوری باشد.

در ادامه به اختصار به دورنمای برخی از کامودیتی‌ها در سال جدید می‌پردازیم:

محصولات پالایشگاهی و نفت: تصمیمات نشست اپک پلاس در هفته اول ژانویه در مورد ادامه کاهش تولید نفت فوریه بسیار اثر‌گذار است هر چند بهبود تقاضا قابل توجهی برای مصرف نفت بدون واکسن موثر و ریکاوری اقتصادها مورد انتظار نیست و تنها میزان موجودی ذخایرنفت کاهش خواهد یافت بنابراین بیشتر تحلیل گران متوسط نرخ نفت برنت در سال ۲۰۲۱ را حدود ۵۵ دلار تخمین می‌زنند که در صورت واکسیناسیون موثر در نیمه دوم سال می‌تواند تا ۶۰ دلار در هر بشکه افزایش یابد.

افت حاشیه سود پالایشگاه‌ها وکاهش میزان تولید در ماه‌های ابتدای ۲۰۲۱ مورد انتظار است و با همین شرایط فیولHSFO و نفتا و قیر می‌توانند بهترین محصولات پالایشگاهی ماه‌های ابتدای سال ۲۰۲۱ باشند هر چند با بهبود اوضاع و افزایش عرضه ی نفت و تولید پالایشگاه‌ها فشار بیشتری بر تقاضای کرک نفتا و فیول ظهور و بروز خواهد داشت.

قبل از کرونا کمتر کسی گمان می‌کرد که فیول با سولفور بالا HSFO بهترین محصول پالایشگاهی سال ۲۰۲۰ باشد اگرچه از اواخر سال ۲۰۱۹ با توجه به اثر IMO۲۰۲۰ (محدودیت سولفور در سوخت کشتی ها) شاهد کاهش تقاضا و اختلاف نرخ بالای آن با فیول کم سولفور بودیم لکن چند دلیل تقاضا و نرخ فیول با سولفوربالا را در سال ۲۰۲۰ تقویت کرد که برخی در سال آتی نیز ادامه خواهد یافت:

• تقاضا برای بونکر فیول مانند جت فیول یا بنزین خیلی کم نشده است، افزایش تقاضا جت فیول بنزین اثر مستقیم به بازگشت زندگی به شرایط قبل از کرونا خواهد داشت.
• تقاضا برای فیول HSFO با بهره گیری کشتی‌ها از اسکرابر و فناوریهای سولفورزدایی در کشتی با نظارت IMO کماکان ادامه دارد.
• کمبود عرضه فیول پالایشگاه‌ها با توجه به افت تولید نفت و کاهش حاشیه سود پالایشگاه‌ها
• کاهش مصرف نفت سنگین و استفاده از نفت‌های سبک در پالایشگاهها(که با هدف سودآوری بالاتر پالایشگاه صورت می‌گیرد و البته نفت سنگین زیادی در دسترس نبود با توجه به افت نرخ نفت و محدودیت اپک صادرکنندگان نفت خام ترجیح به فروش ظرفیت خود از نفت سبک دارند) این شرایط منجر به کاهش عرضه فیول و محصولات سنگین ترنظیر قیر شده است.
• تقاضا برای کرک فیول تقویت شده است. به نظر می‌رسد درماه‌های آتی با تعادل عرضه و تقاضا این فاکتور کم رنگ تر خواهد شد.

کاهش عرضه قیر در برخی پالایشگاههای اروپایی و آسیایی به دلایل فوق تا برگشت تعادل ادامه دارد و تقاضا برای مصارف جاده‌ای در کشورهای مختلف متفاوت است لکن افزایش مصرف نسبت به سال ۲۰۲۰ مورد انتظار است که وابستگی زیادی به بودجه‌های عمرانی و بسته‌های حمایتی دولت‌ها دارد.

اگرچه نفتا در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۰ با افت شدید نرخ و تقاضا مواجه شد لکن با بهبود تقاضا برای گازوییل و ترجیح تولیدکنندگان پتروشیمی به بهره گیری از نفتا به عنوان جایگزین خوراک پتروشیمی‌ها که با تخفیف خوبی در مقایسه با پروپان فروخته می‌شد تقاضای خوبی برای نفتا ایجاد کرد و به نظر می‌رسد در زمستان نیز با عرضه گرانتر پروپان ادامه یابد، لکن ادامه تقاضا با هدف کرک نفتا بستگی به شرایط جدید خواهد داشت.

• : تقاضای مس، آلمینیوم و فولاد با توجه به انتظار رشد تقاضا در چین و ریکاوری اقتصاد امریکا و اروپا و افت ارزش دلار و عرضه محدود در شرایط بهتری نسبت به سال ۲۰۲۰ پیش‌بینی می‌شود ضنمنا انجمن جهانی فولاد میزان رشد تقاضا فولاد چین در سال جدید را ۲ تا ۳ درصد بالاتر از ۲۰۲۰ تخمین می‌زند.

سنگ آهن: عرضه محدود به علت مشکلات معادن دربرزیل و استرالیا وافریقای جنوبی و هند و تقاضای خوب فولاد چین درکنار حاشیه سود بالای فولاد سازان در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۰ منجر به رشد شدید نرخ سنگ آهن تا سطوح بیش از ۱۶۰ دلاری شد به همین منظور در سال جدید احتمالا میزان عرضه سنگ آهن بهبود خواهد یافت و با افت حاشیه سود فولاد سازان و افت تولید فولاد در چین قیمت‌های سنگ آهن تحت فشار کاهش یابد میانگین نرخ سنگ آهن عیار ۶۲ درصد در سال ۲۰۲۱ حدود ۱۰۴ دلار در تن تخمین زده شد و در ماه‌های پایانی ۲۰۲۱ با تغییر عرضه امکان افت بیشتر نرخ وجود خواهد داشت.

1. : با بهبود تقاضا صنعتی گاز در بازارجهانی و محدود شدن ظرفیت صادراتی گاز LNG در بازارهای جهانی، احتمال افزایش قیمت‌ها در سال جدید وجود دارد.

محصولات کشاورزی: احتمال تولید ثابت یا رشد محدود کاشت سویا و ذرت همراه با افزایش تقاضا چین بهبود قیمت‌های محصولات کشاورزی را محتمل می‌کند.

با رفع جنگ تجاری چین و امریکا، چین به واردات بیشتر واردات سویا و ذرت از امریکا روی خواهد آورد و برزیل کماکان تقاضای خوبی از چین دریافت می‌کند.از طرفی اجرای محدودیت‌های زیست محیطی و برنامه چین برای کاهش آلایندگی‌ها کربنی پیشران طرح‌های حمایت از تقاضا ذرت برای تولید اتانول می‌باشد.

در پایان تاکید می‌شود که فردا نیز روز دیگری است و اگرچه ویروس کرونا به عنوان بزرگترین ریسک در تصمیمات ما در کنار سایر متغیرهای کلان اقتصادی سیاسی سال جدید باقی می‌ماند لکن به ما یادآوری کرد که تنها خداوند است که همه چیز را می‌داند و بر هرکار تواناست و توکل به او نجات‌بخش انسان‌ها در روزهای سخت است.

یارم چو قدح به‌دست گیرد                                                     بازاربتان شکست گیرد

در بحر فتاده ام چو ماهی                                                       تا یار مرا به شست گیرد