به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، بدون شک یکی از اصلی‌ترین وزارتخانه‌های دولت سیزدهم که در طول 100 روزِ اول از روی کارآمدن کابینه جدید موردتوجه افکار عمومی قرار گرفته است، وزارت نفت بوده است.
اهمیت این وزارتخانه با توجه به نفتی بودن اقتصاد کشور و حضور کارکنان صنعت نفت در خط مقدم جنگ اقتصادی علیه آمریکا بیش از سایر وزارتخانه‌ها در فضای رسانه‌ای مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
البته فارغ از جایگاه ویژه وزارت نفت در همه دوران‌ها، باید به یک نکته نیز توجه کرد که جواد اوجی، وزیر نفت دولت سیزدهم، مجموعه‌ای را از گذشتگان تحویل گرفته است که بیژن زنگنه وزیر سابق نفت وضعیت آن را در بحرانی‌ترین حالت ممکن قرار داده بود.
طبیعی است که زمان 100 روز برای ساماندهی تمامی موضوعات صنعت نفت ایران کافی نیست در نتیجه این گزارش صرفا به بررسی اقدامات این وزارتخانه در طول دولت سیزدهم می‌پردازد و نقد و تحلیل درباره کارهای روی زمین‌مانده و برنامه وزارت نفت برای حل آنها را به موعدی دیگر می‌سپرد.
1- افزایش صادرات نفت و میعانات گازی به بیش از یک میلیون بشکه در روز
دولت سیزدهم درحالی آغاز به کار کرد که طبق گزارش اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور در دولت دوازدهم، میزان صادرات نفت در سال 99 حدود 300 هزار بشکه در روز بوده است، در نتیجه افزایش صادرات نفت و میعانات گازی در دوران تحریم یکی از جدی‌ترین چالش دولت سیدابراهیم رئیسی بود.
دولت سیزدهم با تغییر رویکرد از اتکای صرف به غربی‌ها به استفاده از ظرفیت همه کشورهای دنیا تصمیم گرفت که با توسعه تجارت دوجانبه و انعقاد قراردادهای استراتژیک و همکاری با اتحادیه‌ها و سازمان‌های مهم اقتصادی منطقه‌ای، تعاملات اقتصادی خود را به خصوص در حوزه نفت و انرژی افزایش دهد.
گسترش تعاملات با چین ذیل توافق 25 ساله از جمله مهم‌ترین اقداماتی بود که موجب شد رقم صادرات نفت ایران با استناد به گزارش‌های اوپک و شرکت‌های ردیابی نفتکش افزایش قابل ملاحظه‌ای پیدا کند و به بیش از یک میلیون بشکه در روز برسد، همچنین قرارداد سوآپ میعانات گازی با ونزوئلا از جمله اقدامات مهم و استراتژیک دیگر وزارت نفت دولت سیزدهم بود.
جواد اوجی، وزیر نفت در مصاحبه‌های مختلف به افزایش صادرات نفت ایران اشاره کرده هر چند رقم دقیق آن را محرمانه نگه داشته است، وی در مصاحبه اخیر خود افزایش صادرات نفت ایران را با عبارت "بسیار چشمگیر" توصیف می‌کند و می‌گوید: «وزارت نفت گزارشی از فروش نفت و گاز صادراتی و محصولات پتروشیمی در صد روز اخیر به نمایندگان مجلس ارائه کرده است، طبق آمار میزان فروش نفت نسبت به سال گذشته رشد بسیار چشم‌گیری داشته است».
افزایش رقم صادرات نفت و میعانات گازی ایران به بیش از یک میلیون بشکه در روز موجب شد که آمریکایی‌ها برای جبران خلاهای تحریمی در مواجهه با رویکرد جدید وزارت نفت، اقدام نظامی در مصادره محموله نفت ایران را در پیش بگیرند که البته در این حوزه نیز با اقدام به موقع نیروی دریایی سپاه پاسداران ناکام ماندند.
2- قرارداد سوآپ گاز با همسایگان شمالی و احیای روابط تجاری با ترکمن‌ها بعد از 5 سال
احیای تعاملات اقتصادی با همسایگان از همان ابتدای دولت سیزدهم در دستور کار وزارت نفت قرار گرفت. بدین صورت نخستین سفر کاری جواد اوجی وزیر نفت به کشور ترکمنستان بود که به دلیل جایگاه چهارم این کشور از نظر حجم منابع گازی، نقش ویژه‌ای در برنامه ایران برای تبدیل شدن به هاب گازی منطقه را دارد.
موضوع تجارت گاز با همسایگان شمالی ایران حتی در سطح ریاست‌جمهوری نیز پیگیری شد تا در نهایت هفته گذشته نخستین قرارداد گازی ایران با ترکمنستان و اذربایجان برای سوآپ سالانه 2 میلیارد متر مکعب منعقد شد. این قرارداد بعد از 5 سال توقف همکاری با ترکمن‌ها، نویدبخش احیا و توسعه همکاری اقتصادی با این کشور است که می‌تواند نقشه آمریکا برای حذف ایران از بازار گاز منطقه را خنثی کرده و برای همیشه احداث خطوط لوله ترانس کاسپین و تاپی را از دور خارج کند.
منصور معظمی از مدیران سابق وزارت نفت در دولت یازدهم درباره این توافق گازی می‌گوید: «احیای روابط اقتصادی با ترکمنستان گام مهمی بود که برداشته شد. کشور ترکمنستان همسایه ایران است و ما با انعقاد قرارداد گازی روابط‌مان با ترکمنستان را تقویت کردیم و این موضوع قطعا به نفع کشور است. در دولت گذشته نیز نیازی به مناقشه با ترکمن‌ها نبود».
3- تدوین طرح احداث پتروپالایشگاه 300 هزار بشکه‌ای «شهید سلیمانی»
هفته گذشته وزیر نفت از برنامه این وزارتخانه برای احداث پتروپالایشگاه «شهید سلیمانی» خبر داده است. ظرفیت این پتروپالایشگاه 300 هزار بشکه در روز است، هر چند هنوز جزئیات بیشتری درباره این پتروپالایشگاه منتشر نشده است اما جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش، عنوان کرده است که برای تامین مالی این طرح پیش‌بینی‌هایی در قانون بودجه 1401 انجام شده است.
همچنین در کنار این پروژه بزرگ، وزارت نفت از 8 طرح پتروپالایشی ذیل قانون «حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت و میعانات گازی» نیز حمایت خواهد کرد تا با اعطای تنفس خوراک به این واحدها و حمایت از بخش خصوصی، دولت سیزدهم گام بزرگی را برای رهایی از خام‌فروشی نفت بردارد.
4- تعیین تکلیف توسعه میادین گازی «پارس جنوبی»، «پارس شمالی»، «کیش» و «فرزاد ب»
شرکت ملی نفت ایران در دولت سیزدهم نیز برای توسعه میادین گازی کشور برنامه‌ریزی کرده است، بر این اساس تاکنون مطالعات پایه برای توسعه میدان گازی پارس شمالی به اتمام رسیده است و این پروژه با حجم سرمایه‌گذاری 4 میلیارد دلار برای تولید روزانه 100 میلیون متر مکعب در دستور کار قرار گرفته است.
همچنین برنامه تولید گاز از میدان گازی کیش نیز در 4 فاز تدوین شده است که در فاز اول خط لوله دریایی آن احداث شده و 14 حلقه چاه حفاری خواهد شد. مطالعات پایه این میدان شروع شده است.
در میدان گاز فرزاد ب نیز نصب جکت در دستور کار قرار گرفته که بعد از آن نصب سکو و حفاری نیز انجام شود. طبق برنامه تدوین شده، فاز 11 پارس جنوبی نیز سرانجام بعد از 2 دهه معطلی در سال 1401 به بهره‌برداری خواهد رسید، در مجموع با انجام این اقدامات حجم تولید گاز ایران به 1.5 میلیارد متر مکعب در سال خواهد رسید.
5- اصلاح تعرفه‌های گاز در بخش خانگی و جریمه پرمصرف‌ها به نفع عموم مردم
یکی از مهم‌ترین اقدامات وزارت نفت، اصلاح تعرفه گاز بخش خانگی و جریمه پرمصرف‌ها و تشویق کم‌مصرف‌ها در مصوبه اخیر هیئت دولت بود.
طبق این مصوبه، تعرفه گاز برای سه پله مصرفی اول تغییری نمی‌کند ولی از پله چهارم به بعد، تعرفه هر پله 40 درصد نسبت به تعرفه پله قبلی افزایش می‌یابد (جدول 1).
جدول 1
در واقع در طرح وزارت نفت در پلکان‌های مصرف پایین تغییری در قبوض گاز اتفاق نخواهد افتاد اما در پلکان‌های پرمصرف که عمدتا افراد پردرآمدی نیز هستند قبض مشترکان با جهش 2 برابری مواجه شده و یارانه پنهان انرژی آنها 10 درصد کاهش پیدا خواهد کرد.
از سال 94 تا کنون تعرفه گاز خانگی تغییری نکرده بود که این امر موجب شده بود دهک‌های بالای جامعه مصارف گاز کم‌سابقه‌ای را از خود به جای بگذارند و ضمن تعمیق بحران گاز در زمستان، 22 برابر دهک‌های پایین یارانه پنهان گاز از دولت دریافت کنند.
6- مدیریت بحران سوخت در ماجرای حمله هکری به سامانه سوخت کشور در یک هفته
سه‌شنبه 4 آبان‌ماه بود که ساعت 11 ظهر طی یک حمله سایبری توسط دشمن، سامانه سوخت پمپ‌بنزین‌ها دچار اختلال شد و بدین صورت سوخت‌رسانی به خودروها در سراسر کشور برای ساعاتی متوقف شد. اما با اقدام سریع و هوشمندانه وزارت نفت در کمتر از 24 ساعت 80 درصد جایگاه برای عرضه بنزین آزاد وارد مدار شدند تا برای تامین سوخت موردنیاز حمل و نقل کشور، بنزین حداقل با نرخ آزاد وجود داشته باشد.
سپس با تلاش شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی بحران اختلال در سامانه سوخت در طول یک هفته به طور کلی جمع شد. جدول 2 عملکرد وزارت نفت در فعال‌سازی آفلاین و اتصال به سامانه سوخت جایگاه‌های سراسر کشور را در روزهای مختلف نشان می‌دهد.
جدول 2
در پایان وزارت نفت با اعطای سهمیه ویژه بنزین، هزینه‌های تحمیل شده به مردم برای خرید بنزین آزاد در روزهای بحران را جبران کرد و طبق محاسبات بیش از مصرف بنزین آزاد در روزهای اختلال به سهمیه بنزین برای خودروهای مختلف در ناوگان حمل و نقل در نظر گرفت.
7- حل چالش کمبود سوخت مایع در نیروگاه‌ها در زمستان پیش‌رو
جواد اوجی، وزیر نفت، درحالی سکان وزارت نفت را بر عهده گرفت که چالش تامین سوخت زمستانی نیروگاه‌ها یکی از چالشهای جدی وزارت نفت بود، زیرا ذخایر سوخت مایع نیروگاه‌ها نسبت به سال گذشته 30 درصد کمتر بود درحالی که 4 هزار نفتکش نیز از ناوگان حمل سوخت به دلیل سهل‌انگاری‌های دولت دوازدهم خارج شده بود.
اما با برنامه‌ریزی شرکت ملی پالایش و پخش در «ترمیم ناوگان حمل سوخت از طریق افزایش کرایه‌ها» و «ممنوعیت صادرات فرآورده‌های نفتی»، میزان ذخایر سوخت مایع نیروگاه‌ها نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیشتر شد. در حال حاضر میزان ذخایر سوخت نیروگاه‌ها از 1.68 میلیارد لیتر به بیش از 3 میلیارد لیتر رسیده است و مشکلی برای تامین سوخت مایع در زمستان خواهد بود.
8- تنوع‌سازی سبد سوخت با حمایت از توسعه سوخت‌های پاک CNG و LPG
با توجه به الزام بودجه 1400 مبنی بر افزودن 2 میلیون تن LPG به سبد سوخت خودروها، تعیین تکلیف این موضوع در اولویت نخست وزارت نفت قرار گرفت. جلیل سالاری مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش درباره برنامه توسعه این سوخت توضیح می‌دهد: «متاسفانه باوجود مصوبه قانونی مجلس، در دولت قبل اقدامی برای توسعه اتوگاز در کشور صورت نگرفت. LPG باید وارد بخشی از ناوگان حمل و نقل کشور شود که در شعاع محدودی جابه‌جا می‌شوند و در نقاط نزدیک به مبادی تولید LPG قرار دارند».
اما نباید فراموش کرد که مزیت اصلی ایران در توسعه سوخت‌های جایگزین با CNG است در نتیجه ضرورت دارد که وزارت نفت برنامه‌ریزی و تمرکز خود را بر توسعه سراسری CNG قرار دهد.
جلیل سالاری با اشاره به در اولویت قرار داشتن CNG تاکید می‌کند: «مزیت اصلی کشور، توسعه CNG و حمایت از این صنعت است و با توجه به شبکه گسترده گازرسانی و مزایای اقتصادی این طرح برای مردم و دولت اولویت اول با توسعه CNG است».
با توجه به تاکید وزارت نفت بر توسعه CNG، امروز نخستین گام وزارت نفت برداشته شد و قرارداد تولید خودروهای تاکسی و وانت CNGسوز بین شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی و ایران‌خودرو منعقد شد.
هر چند هم‌اکنون برای قضاوت درباره عملکرد وزارت نفت با توجه به مدت زمان کوتاه فعالیت دولت سیزدهم زود است اما برخی اقدامات کلیدی مثل احیای دیپلماسی انرژی با همسایگان و کشورهای آسیایی و برنامه‌ریزی وزارت نفت بر رهایی از خام‌فروشی و ساخت پتروپالایشگاه موجب می‌شود که نسبت به آینده‌ای روشن برای صنعت نفت در 4 سال آینده خوشبین بود.
انتهای پیام/
