در این مقاله تحلیلی به قلم «عامر نعیم الیاس» آمده است: مطالب درز کرده در رسانه ها حاکیست که دولت آمریکا بر سر یک سری اهداف نهایی مشخص برای مدیریت پرونده سوریه در آینده پیش رو توافق کرده است. براساس این مطالب، «اولویت های آمریکا که مقامات آمریکایی چند روز پیش در جلسات غیرعلنی در واشنگتن درباره آن صحبت کردند، شامل باقی ماندن در شمال شرقی سوریه و ادامه شکست دادن داعش، کمک های انسان دوستانه از طریق مرزها، حفظ آتش بس، حمایت از رویه بازخواست و حقوق بشر و خلع سلاح کشتار جمعی و نیز پیشبرد روند صلح بر اساس قطعنامه ۲۲۵۴ همراه با تمایل واشنگتن برای حمایت از کشورهای همسایه سوریه و ثبات آنها است.
براساس این مطالب درز کرده در رسانه ها، «تغییر اعلام‌شده در اهداف آمریکا در سوریه، علی‌رغم محدودیت‌های آن، نتیجه ارزیابی «برت مک‌گورک» (مسئول پرونده سوریه در دولت آمریکا) است که دارای برداشت متفاوت بر مبنای این ضرورت است که اهداف آمریکا بایستی با ابزارها و توانایی این کشور در استفاده از این ابزارها و میزان آمادگی مسکو برای تن دادن به فشارهای واشنگتن منسجم و سازگار باشد. همچنین تیم بایدن تمایل زیادی به برهم نخوردن مذاکرات با ایران برای از سرگیری توافق هسته‌ای و عدم اتخاذ گام‌های تنش زا علیه ایران در سوریه - به استثنای پاسخ به حملات به آمریکا و حمایت از حملات هوایی اسرائیل - دارد.
قطعاً تغییری در نگاه آمریکا در قبال سوریه وجود دارد، اما آیا این تغییر فراتر از رویکرد کاخ سفید درخصوص اهداف نهایی است که می خواهد در سوریه به آن دست یابد؟
ناظران در مورد پاسخ به این سوال اختلاف نظر دارند، زیرا کسانی که می گویند تغییری در اهداف وجود دارد معتقدند که دولت بایدن در نگاه خود دو موضوع بسیار مهم را که دولت ترامپ برای مدیریت پرونده سوریه مدنظر قرار داده بود، کنار گذاشته است. نخست، آنچه در ادبیات سیاسیِ محور ضد سوری از آن به "شرط خروج ایران از سوریه" به عنوان یک ضرورت برای هرگونه نزدیکی روابط یا پذیرش آغاز روند عادی سازی روابط با دمشق نامیده می شود و دوم، عدم مخالفت قاطع با گام های اخیر عادی سازی روابط با دمشق بویژه از جانب کشورهای عربی. این شرایط با سه دستور اجرایی ماه گذشته وزارت خزانه داری آمریکا همراه شده که محدودیت های مکانیسم محاصره مردم سوریه تحت نام "قانون سزار" را کاهش می دهد.
آنچه معتقدان به وجود تغییر در نگاه آمریکا در قبال سوریه ذکر می کنند، یک واقعیت است، اما کنار گذاشته شدن برخی مخالفت های (آمریکا در قبال سوریه) به هیچ وجه به معنای تغییر اهداف آمریکا در قبال این کشور نیست زیرا این اهداف به وضعیت منطقه به طور کلی و خصوصا عراق و لبنان و مذاکرات هسته ای ایران و همچنین درگیری و ادامه اشغالگریها در خاک سوریه مربوط می شود و حتی اطلاعات درز کرده نشان‌دهنده تغییر در اهداف نیست و لازم است که برای تبین حاشیه مانور محدود تغییر موضع آمریکا در قبال سوریه توضیحات زیر را ارایه دهیم:
اول ، درباره عادی سازی روابط کشورهای عربی با سوریه باید گفت که عادی سازی روابط اعراب با دمشق به دستور دولت آمریکا انجام نشد، بلکه نتیجه مستقیم بی اثر شدن ابزارهای فشار حداکثری در جنگ علیه سوریه در ده سال اخیر بود. در اینجا، ما از چشم پوشی بالاجبار آمریکا در قبال روند عادی سازی روابط کشورهای دیگر با سوریه سخن می گوییم. یعنی آمریکا مجبور شده است که بدنبال آزمون مسیر دیگری برود تا در آن به گونه ای به نظر نیاید که از دیدگاه خود در مورد دولت سوریه و موضع خود در قبال آن عقب نشینی کرده است.
دوم ، آمریکا با چشم پوشی از عادی سازی روابط بین کشورهای عربی و دمشق بدنبال این هدف رفته است که با اتکا به وضعیت اقتصادی دشوار سوریه ناشی از سالها جنگ و محاصره و اشغالگری، مسیری را برای مهار کردن دمشق بر مبنای "امتیاز دهی در مقابل امتیاز دهی" ایجاد کند. در اینجا می بینیم که گشایش سیاسی کشورهای عربی در قبال دمشق آنطور که باید و شاید جنبه عملی به خود نگرفته است و تا این لحظه با گام هایی خصوصا در زمینه اقتصادی که نشان از گشایشی عملی داشته باشد، همراه نشده است.
سوم، مطالب و اطلاعات درز کرده از دولت آمریکا درباره اهدافش در سوریه از توافق بر سر تداوم اشغالگری آمریکا در شمال شرقی سوریه حکایت دارد و این امر حد و مرز هرگونه تغییر در موضع کاخ سفید در قبال سوریه را به طور قاطع بیان می کند چرا که در دیدگاه آمریکا پیوند و در آمیختگی دو جبهه عراق و سوریه هنوز پابرجاست و تلاش برای ایجاد موازنه عملی در راستای آرامش دادن به تل آویو یک امر ثابت است.
چهارم، تعلیق و فریز درگیری در سوریه است که در هسته کل استراتژی غرب در قبال سوریه و بویژه استراتژی آمریکا قرار دارد. این امر در کانون توجه «جیمز جفری» مقام سابق دولت ترامپ بود که چندین بار اشاره کرده بود که نکته اساسی، حفظ فریز و تعلیق وضعیت میدانی و ندادن هرگونه فرصتی به ارتش سوریه و نیروهای هم پیمان آن برای توسعه کنترل خود و برای مقابله با اشغالگریها در اراضی تحت اشغال سوریه است.
پنجم، بهانه مبارزه با داعش همچنان برجسته ترین بهانه برای حضور آمریکا - که از شبه نظامیان جدایی طلب "قسد" حمایت می کند- در سوریه است. این امر نیز نشانه دیگری از عدم تغییر محسوسی در (نگاه آمریکا) در قبال سوریه است. برخی در آمریکا درباره این بهانه تراشی کاخ سفید دست به رسواگری زده اند. مجله نیوزویک در تحلیلی ماه گذشته گزارش داد که پایگاه "التنف" میزبان یک جمع کوچک حدود ۲۰۰ نفری از نظامیان آمریکایی است و اندازه این یگان برای تأثیرگذاری بر شرایط سوریه محدود است. همچنین داعش تکه تکه شده است و بقیه فعالیت های آن در سوریه مخفیانه است. بنابراین، یک یگان معمول آمریکا در وسط صحرای سوریه نه تنها نمی تواند با آن (داعش) مقابله کند، بلکه فقط یک هدف آسان به شمار می رود."
ششم، آمریکا همچنان مانور سیاسی برای ساختارسازی دوباره منطقه را بر اساس اصولی دنبال می کند که متفاوت از گذشته نیست. یعنی براساس محتوای این مطالب درز کرده، تلاش برای تشکیل ائتلافی از کشورهایی که در مدار سیاست آمریکا در جهان عرب قرار دارند، همچنان مبنای رویکرد کاخ سفید در قبال شکل منطقه و موازنه های آن است و آمریکا همچنان رویکرد «حمایت از امنیت و ثبات کشورهای همسایه سوریه» را که در جرگه متحدانش هستند، دنبال می کند. بر این اساس، گام‌های عادی‌سازی روابط برخی کشورهای عربی در قبال سوریه و چشم پوشی آمریکا از تشدید حملات اسرائیل به سوریه نیز در همین چارچوب قرار می گیرد و تفسیر می شود.
تغییر مورد نظر در قبال سوریه تا این لحظه در دولت بایدن به منصه ظهور نرسیده است. صرف نظر از برخی تحولات مثبت، چیزی آغاز شده است اما همچنان در سطح مانور است و تنها فشار میدانی می تواند باعث بازنگری در محاسبات آمریکا در منطقه به ویژه در سوریه و عراق شود زیرا در ذهن و تفکر تصمیم گیرنده در آمریکا این دو جبهه (عراق و سوریه) هنوز در هم آمیخته اند و به تعبیر سیاستمداران و رسانه‌های آمریکایی و غربی، «اشغالگری ارزان» همچنان عامل تعیین‌کننده در تسهیل تداوم همان استراتژی آمریکا در قبال سوریه از سالها پیش است.
311311
