بیماری‌ای که هرچند نقصی ساختاری در دستگاه گوارش ایجاد نمی‌کند اما به‌خاطر دردهای شدید و تغییر در حالات اجابت مزاج حتی گاهی می‌تواند فعالیت‌های اجتماعی روزمره مبتلایان را هم مختل کند.
به گزارش رکنا ، شیوع این بیماری در زنان دوتا سه برابر مردان است و حتی نشانه‌های بروز آن هم بیشتر در زنان شایع‌تر و شدیدتر است اما با این همه تنها شاخص جنسیتی این بیمار امکان تشخیص بهتر آن در زنان به دلیل همراه شدن با تغییرات هورمونی در آن‌هاست.
دکتر سیدمحمود اسحاق‌حسینی، فوق‌تخصص بیماری‌های گوارش و کبد در این گفت‌وگو همراه ماست برای معرفی هرچه بهتر راه‌های شناختی این بیماری و ترفندهای درمان آن.
آنچه‌که این بیماری را در گرو جنسیت قرار می‌دهد، نشانه‌های بروز آن است. اصولا خانم‌ها از تشدید نشانه‌های این بیماری در دوران پیش از قاعدگی شکایت دارند که این خودش معیار تشخیص بهتری برای سندرم ای‌بی‌اس یا همان روده تحریک‌پذیر است. در بانوان معمولا قبل و بعد از قاعدگی نشانه‌های اصلی این بیماری از قبیل دل دردهای شدید، تغییر شکل اجابت مزاج، سوزش سردل، نفخ و بادگلو... بیشتر به چشم می‌خورد.
حتی در مواردی دیده شده که زنان مبتلا به این سندرم دوران قاعدگی بسیار دردناک‌تری نسبت به دیگران دارند. به‌طور کلی شیوع این بیماری در زنان بیشتر از مردان است. در ایران هم تحقیقات نشان داده که زنان دو تا سه برابر بیشتر از مردان درگیر این سندرم می‌شوند و عموما هم سن ابتلا به این بیماری زیر 45سال است. آنچه که درمورد ابتلای بانوان به این بیماری باید مورد توجه قرار بگیرد، تاثیر عوامل هورمونی در ایجاد یا تشدید این بیماری است.
سندرم روده تحریک‌پذیر یک اختلال کارکردی روده است که نشانه‌های ابتلا به آن غالبا به صورت تغییر در دفعات و شکل اجابت مزاج (گاه به شکل یبوست و گاه به شکل اسهال) درد در ناحیه شکمی و نفخ در غیاب اختلالات ساختاری دستگاه گوارش بروز پیدا می‌کند اما پیدایش این نشانه‌ها زمانی نیاز به توجه ویژه دارند که حدود سه ماه به صورت متناوب به طول بینجامند. این نکته هم بسیار دارای اهمیت است که دردهای شکمی در این بیماری به‌گونه‌ای هستند که با مصرف غذا یا اجابت مزاج برطرف می‌شوند. این دردها حتی در مواردی تحت‌تاثیر استرس‌های شدید و حتی هیجانات مثبت عاطفی ایجاد یا تشدید می‌شوند.
هرچند که به دلیل ارتباط مستقیم این بیماری با شرایط روحی بیمار ای‌بی‌اس بیشتر به صورت مزمن ظاهر می‌شود اما جای هیچ‌گونه نگرانی نیست. در این بیماری در ساختار روده و دستگاه گوارش ضایعه‌ای ایجاد نمی‌شود و به این معناست که می‌توان آن را تا حدود زیادی کنترل کرد. بنابراین اگر منظور شما احتمال بروز بیماری‌هایی مانند سرطان روده بزرگ یا بیماری‌های غیرقابل کنترلی از این دست است خیر و حتی به این بیماری‌ها هم منجر نمی‌شود اما به این معنا نیست که می‌توان نسبت به نشانه‌های آن بی‌توجه بود. به‌خصوص که گاهی این دردها و حتی مشکلات دفع مزاج آنچنان با قدرت ظاهر می‌شوند که بیمار را از انجام امور روزمره و فعالیت‌های اجتماعی باز می‌دارند. از طرف دیگر از آن‌جا که ایجاد این سندرم تا حدود زیادی در گرو مشکلاتی با منشأ عصبی و روحی‌وروانی است درمان آن گاهی پیچید‌گی‌های خاص خودش را دارد.
درحقیقت ارتباط تنگاتنگی بین حرکت روده و ساختار عصبی وجود دارد. این ارتباط هم از آن‌جا ناشی می‌شود که دستگاه گوارش کاملا تحت‌تاثیر دستگاه عصبی فعالیت می‌کند. درحقیت حالات عصبی روی تند یا کند شدن حرکت ماهیچه‌های روده اثر مستقیم دارند و همین حالات منجر به تغییر عادات معمول دفع مزاج می‌شود و به همین دلیل حالت‌های احساسی و حتی عاطفی رابطه مستقیمی با ابتلا به این بیماری دارند. تا جایی که مشکلاتی مثل افسردگی، اضطراب، مشکلات شدید عاطفی و حتی وسواس می‌تواند عامل به وجودآورنده یا حتی تشدیدکننده این بیماری باشند.
وقتی پای بیماری‌های دستگاه گوارش به میان می‌آید، نمی‌توان نقش موادغذایی را نادیده گرفت. یکی از نشانه‌های بارز این بیماری نفخ یا احساس وجود گاز در روده‌هاست. پس طبیعی است که استفاده از موادغذایی نفاخ مثل شیر و متعلقات آن از سرشیر گرفته تا خامه باید کنترل شده و با احتیاط باشد. از مصرف میوه‌ها و سبزیجات نفاخ هم باید خودداری کرد.
حبوبات هم به دلیل نفاخ بودن‌شان باید با احتیاط مصرف شوند. بهتر است از خوردن خانواده کلم‌ها از گل‌کلم گرفته تا کلم بروکلی خودداری کرد. بعضی میوه‌ها مثل گلابی، آلو و زردآلو هم در شمار میوه‌هایی هستند که باید با مراقبت‌های ویژه مورد استفاده قرار بگیرند. استفاده نکردن از خانواده گلوتن‌ها شامل ذرت، گندم، جو و... هم از مواردی است که به دلیل جلوگیری از اسهال می‌تواند تا حدی به بهبود این بیماری کمک کند. برای مبتلایان به این سندرم نوشابه و به‌طور کلی نوشیدنی گازدار هم اصلا توصیه نمی‌شوند.
به‌طور کلی نشانه‌های بروز این بیماری را می‌توان به دو دسته گوارشی و غیرگوارشی تقسیم کرد. در نشانه‌های گوارشی درموارد حاد به بازگشت اسید از معده به مری (ریفلاکس)، سوءهاضمه به صورت متناوب و حالت تهوع می‌توان اشاره کرد. یکی از نشانه‌های گوارشی شایع این بیماری که معمولا آزاردهنده هم هستند نفخ شدید، بادگلو و دفع گاز است که معمولا در خانم‌ها هم شدیدتر است و از نشانه‌های غیرگوارشی این بیماری هم باید به سردرد، درد سینه و حتی اختلال در عمکرد جنسی و مقاربت‌های دردناک اشاره کرد.
به‌طور کلی بروز این بیماری می‌تواند با دیگر اختلالات کارکردی مثل سردرد، کمردرد و دردهای تناسلی همراه شود. همان‌طور که پیشتر هم اشاره شد به‌طور کلی عوامل روان‌شناختی در آستانه حسی دردها اثر می‌گذارند به‌طوری که تاب تحمل در برابر درد را کاهش می‌دهند از این روست که هرگونه استرس یا ایجاد اختلال در ساختار عصبی می‌تواند به تشدید یا حتی ایجاد این بیماری کمک کند.
غذاها یا داروهای گیاهی که حاوی فیبر هستند و معمولا توصیه می‌شوند حرکت کولون را بهبود می‌بخشند و به احساس درمان موقتی در بیمار منجر می‌شوند اما در این بیماری فیبر درمانی یک درمان دو لبه است، چراکه بعضی از مبتلایان به این سندرم بسته به نوع بروز بیماری نیاز به مصرف بیشتر فیبر دارند. درحالی‌که بعضی دیگر باید به میزان کاملا کنترل شده فیبر مصرف کنند همیشه نمی‌تواند به نتیجه درست منجر شود. بیماران برای قرار گرفتن در مسیر درمانی درست حتما در انتخاب نوع موادغذایی یا گیاهی باید با پزشک معالج یا حتی متخصصان تغذیه مشورت کنند. از طرف دیگر بعضی داروهای گیاهی می‌توانند حاوی نوعی از کربوهیدرات‌ها باشند که روی دردهای شکمی و نفخ اثر عکس می‌گذارند.
بله، از آن‌جا که این بیماری رابطه مستقیمی با اختلالات دستگاه عصبی دارد در مرحله اول درمان باید این اطمینان خاطر را در بیماران ایجاد که برخلاف دیگر بیماری‌های دستگاه گوارش با مشکل غیرقابل علاجی مواجه نیستند. پزشک باید کامل و جامع روند و علت وجود بیماری را به بیمار توضیح دهد، این ترفندی برای کاهش یا کنترل استرس و اضطراب بیمار است.
از آن‌جا که شرایط بروز این بیماری از فردی به فرد دیگر می‌تواند متفاوت باشد در قدم اول و پیش از شروع هر نوع درمانی باید سن، جنش و وضعیت ارجاعی، سابقه خانوادگی و حتی اختلالات روانی و اجتماعی بیمار مورد بررسی قرار گیرد. حتی در مراجعان بالای 45 سال انجام کولونوسکوپی و آزمایش مدفوع ضروری است و به تشخیص و انتخاب شیوه درمانی مناسب کمک می‌کند. به‌طور کلی برای انتخاب درمان هرچه بهتر باید شرح حال کاملی از بیمار و شرایط بیماری او در دست باشد.
در کنار این موارد بسته به نوع درگیری بیمار می‌توان به درمان دارویی پرداخت و براساس شرایط بیمار داروهایی را تجویز کرد که روی اسپاسم‌های دستگاه گوارش تاثیر می‌گذارند و به‌اندازه قابل‌توجهی اسهال یا یبوست را کنترل می‌کنند. تجویز نوعی از آنتی‌بیوتیک‌ها که فلور میکروبی روده را تغییر می‌دهند نیز می‌تواند در روند درمان موثر واقع شوند اما به‌طور کلی در این بیماری تلاش برای کنترل استرس و کاهش اضطراب بهترین روش درمانی است.
در کنار آن رژیم غذایی مناسب هم روند درمان را سریع‌تر و راحت‌تر می‌کند. نکته قابل تامل در مواجهه با این سندرم دادن این اطمینان به مراجعه‌کننده است که با بیماری گوارشی سختی درگیر نیست و از آن‌جا که این بیماری اختلال ساختاری در دستگاه گوارش ایجاد نمی‌کند، کاملا درمان‌پذیر است.آخرین قیمت های بازار ایران را اینجا کلیک کنید.
