بازار سهام که در ماه‌‌‌های اخیر شاهد تغییرات مداوم عوامل بنیادی نظیر قیمت ارز و بهای جهانی کالاهای اساسی بوده، حالا آن‌چنان نسبت به تمامی متغیرها بی‌تفاوت شده است که تنها اخبار مختصر مربوطه به برخی از صنایع می‌تواند روند حاکم بر آن را تا حدی با تغییر روبه‌رو کند.
روز گذشته، ماندگاری دلار ۴۲۰۰تومانی برای دارو و معطل ماندن آینده قیمت‌ها در صنعت خودرو، زیرمجموعه‌‌‌های این دو صنعت را با افت معنادار قیمت سهام روبه‌رو کرد. به جز این دو صنعت، اوضاع در سایر صنایع متغیر بود؛ یعنی نه افزایش قیمت قابل‌توجهی را شاهد بودیم و نه افت قیمت محسوسی را دیدیم.
تمامی این عوامل سبب شد تا شاخص بورس در این روز افت ۳۳/ ۰درصدی را به ثبت برساند. این در حالی است که شاخص هم‌وزن به دلیل غلبه بیشتر عرضه بر تقاضا شاهد کاهش ۷۱/ ۰درصدی بود. به این ترتیب نوسان کم‌‌‌مقدار شاخص‌های بورسی ادامه دارد و بازار با ضعف تقاضا دست و پنجه نرم می‌کند.
ضعف تقاضا در بازار سهام همچنان ادامه دارد. روز گذشته بورس تهران مجددا شاهد افت نماگرهای کل و هم‌وزن بود. در این روز نا‌اطمینانی حاکم بر بازار که طی روزهای گذشته نیز طرف عرضه را در بازار سنگین می‌‌‌کرد، باز هم در این بازار نقش‌آفرین شد و ریسکهای حاکم مانع از آن شدند که بورس تاثیری از تحولات بازارهای جهانی و تغییرات رخ‌داده در بازار آزاد ارز بپذیرد.
همین امر سبب شد تا یک روز مانده به پایان روزهای معاملاتی هفته، شاهد عقبگرد شاخص کل بورس به محدوده یک‌میلیون و ۳۳۷هزار واحدی باشیم. به موجب این عقبگرد، نماگر یادشده به میزان ۳۳/ ۰درصد افت کرد. افت یادشده در حالی رقم خورد که در پایان معاملات همین روز شاخص کل هم‌وزن نیز با ثبت کاهش ۷۱/ ۰درصدی تصویری دقیق‌تر از وضعیت نمادهای کوچک بازار به نمایش گذاشت.
بررسی روند معاملاتی روزهای اخیر به‌خوبی نشان می‌دهد که نوسان بی‌هدف قیمت‌ها این روزها به سکه رایج بازار بدل شده و در حالی که قیمت‌ها هر روز تاثیر اندکی بر نماگرهای اصلی بازار سهام می‌گذارند، فعلا امیدی به آغاز روند صعودی یا حتی نزولی قدرتمند در بازار نیست. همان‌طور که در گزارش‌‌‌های قبلی نیز به آن اشاره شد، در حال حاضر عدم‌اطمینان ناشی از نامشخص بودن آینده مذاکرات احیای برجام در کنار نبود خوش‌بینی به آن در بازارها سبب شده است تا قیمت ارز در بازار آزاد دستخوش تغییر شود. این در حالی است که در همین مدت افزایش ریسکهای قانون‌گذاری در بازار سهام خود به عاملی بدل شده است تا نه تحولات بازار ارز مورد توجه قرار گیرد و نه بازار مانند گذشته چندان دل در گرو تغییرات بهای کالاهای اساسی در بازارهای جهانی داشته باشد.
از این رو است که در شرایط کنونی نه میزان تقاضا در بازار آن‌قدر افزایش می‌یابد که بازار شاهد سبزپوشی پایدار شاخص باشد و نه دلیل چندانی برای فروش بیشتر دارد تا پول خود را بیش از این از گردونه معاملات بورس و فرابورس خارج کند.
نتیجه چنین وضعیتی روز گذشته به‌خوبی در ارزش معاملات بازار سهام نمایان شد. بر این اساس در روز معاملاتی قبل، بورس تهران در شرایطی معاملات خود را به پایان رساند که ارزش معاملات کل در آن ۳۹۱۴ میلیارد تومان و ارزش معاملات خرد ۱۷۱۸میلیارد تومان بود. این رقم در حالی به ثبت رسید که ارزش معاملات خرد برای بورس در اوایل شهریورماه و همزمان با رسیدن شاخص کل به محدوده یک‌میلیون و ۵۸۰هزار واحدی ۱۱هزار و ۵۰۰میلیارد تومان بوده است.
چند وقتی است که تعداد پذیره‌نویسی‌ها در بازار سرمایه افزایش یافته و بورس و فرابورس از این جهت به بهبود اوضاع در بازار اولیه کمک می‌کنند. از سوی دیگر به نظر میرسد تلاش برای انجام عرضه‌های اولیه نیز بیشتر شده است. چه چیزی باعث اهمیت‌یافتن این مساله می‌شود؟
بازار سهام به عنوان یک مامن مهم برای تامین مالی شرکت‌های فعال در اقتصاد هر کشور به یکی از راه‌های متداول برای نیل به چنین هدفی در نظر گرفته می‌شود. همین امر سبب شده است تا عرضه‌های اولیه به یکی از خبرهای جذاب بازارهای مالی در اقصی‌نقاط جهان بدل شوند.
دلیل این امر نیز این مساله است که چنین عرضه‌هایی توانایی ایجاد سود قابل‌توجه برای خریداران را دارند، ضمن آنکه تامین مالی آنی و نقدی را برای شرکت‌های عرضه‌کننده سهام یا همان ناشران انجام می‌دهند که می‌تواند بر جذابیت بازار سرمایه نیز بیفزاید. اما به‌تازگی وضعیت عرضه‌های اولیه در ایران تغییر کرده است.
بورس تهران که حالا ۱۶ماه است در وضعیت رکودی به سر می‌‌‌برد، به‌زعم بسیاری از فعالان بازار سرمایه مکان مناسبی برای عرضه‌های اولیه در این شرایط نیست. آنها انتظار دارند متولیان بازار سرمایه هم این عرضه‌ها را به زمانی بهتر موکول کنند و هم از انجام پذیره‌نویسی در بازار خودداری کنند.
به گفته آنها این دو عامل سبب می‌شود بازار سهام در شرایط سخت کنونی بیش از پیش نقدینگی لازم را برای بهبود وضعیت تقاضا از دست بدهد. از سوی دیگر، این انتظار وجود دارد که وضعیت کنونی بورس و رکود طولانی‌مدت خسته‌کننده آن به شکست عرضه‌های اولیه در بازار سهام منجر شود. البته باید به خاطر داشت که در این بین پذیره‌نویسی‌ها با استقبال خوبی مواجه شده‌اند و در آخرین مورد نماد «تجلی» که به یک شرکت فعال در صنعت فولاد تعلق دارد، به‌خوبی توانسته تقاضا را در این بازار جذب کند.
در مقابل این دیدگاه، عده‌ای دیگر معتقدند نحوه مدیریت شرایط در بحث عرضه‌های اولیه باید در بازه زمانی بلندمدت و با داشتن نگاه کلان‌‌‌تر انجام شود. به باور این گروه، بازار سهام از لحاظ جذب سرمایه‌های خرد اکنون در وضعیت نامناسبی قرار دارد، اما دلیل نمی‌شود که صرفا برای تقویت برخی از وجوه کارکردی و ماهوی بازار سهام از بخش‌های دیگر آن غافل بمانیم. همین امر سبب شده است تا در شرایطی که برخی از فعالان بازار نسبت به پذیره‌نویسی‌های انجام‌شده در هفته‌های اخیر ابراز نارضایتی کرده‌اند، برخی از کارشناسنان نسبت به تداوم وضع موجود ابراز خرسندی کنند.
به باور این گروه، از آنجا که فعالان بازار سهام اساسا در وضعیت کنونی اهمیت چندانی به بازده اندک چنین موقعیت‌‌‌هایی نمی‌دهند و از سوی دیگر ارزش بازار و معاملات نسبت به سال‌های قبل از رونق بورس به کلی تغییر کرده است، نمی‌توان انتظار داشت که پول اختصاص‌یافته به عرضه‌ها در عمل تاثیر مهمی بر معاملات بورس بگذارد.
به باور این گروه از تحلیلگران، در صورتی که برخی از عرضه‌ها به صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاص پیدا کند، میل به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم هم در مردم بیشتر می‌شود و می‌توان از بازخوردهای هیجانی بازار نسبت به تحولات بیرونی و درونی کاست. هم اکنون حدس و گمان‌هایی در خصوص عرضه نماد معالاتی پتروشیمی شازند در بازار سرمایه قوت گرفته است.
از بحث عرضه اولیه که بگذریم، یکی از نکات قابل‌توجه بازار در روز سه‌شنبه، افت قیمت حداکثری در بسیاری از نمادهای زیرمجموعه گروه خودرو و ساخت قطعات بود. در این روز بسیاری از نمادهای فعال در صنعت یادشده با افت قیمت روبه‌رو شدند، به طوری که در نمادهایی مانند «خمحور»، «خاذین» و «ختوقا» شاهد شکلگیری صف فروش بودیم.
این‌طور که به نظر میرسد، یکی از دلایل اصلی این وضعیت در بین نمادهای خودرویی، بلاتکلیفی صنعت یادشده در خصوص قیمت‌گذاری خودرو است که در یک ماه گذشته حواشی بسیاری را در معاملات این گروه برانگیخته و حتی سبب شده است تا به دلیل نامعلوم بودن آینده قیمت‌گذاری خودرو سه خودرو‌ساز بزرگ بازار سرمایه، یعنی ایران‌‌‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو از بازار سهام و معاملات آن دور بمانند.
تمامی اینها در حالی اتفاق افتاده که اگر پافشاری بی‌دلیل مسوولان بر قیمت‌گذاری دستوری در صنعت یادشده نبود، به طور حتم الان نه شاهد حجم زیاد زیان انباشته در میان خودروسازان بودیم و نه سرمایه‌گذاران از حق طبیعی دسترسی به دارایی خود محروم می‌‌‌ماندند.
علاوه بر تمامی اینها، نکته‌ای که باید در این بین مورد توجه قرار بگیرد، این است که صنعت خودرو به عنوان یکی از صنایع قدیمی فعال در بازار سهام اهمیت روانی بسیاری برای سرمایه‌گذاران دارد و هر نوع خلل نامتعارف واردشده بر روند عادی معاملات آن می‌تواند به تسری بدبینی در میان فعالان بازار سهام منجر شود.
شنیده‌ها حاکی از آن است که دلار ۴۲۰۰ تومانی حالا حالاها رفتنی نیست و دست‌کم صنعت دارو باید تا اطلاع ثانوی آن را به عنوان یک واقعیت قبول کند.
روز گذشته، احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی اعلام کرد «دولت قائل به این است که ارز ۴۲۰۰تومانی به صورت تدریجی حذف شود تا شوک به دنبال نداشته باشد. ارز دارو حفظ خواهد شد و در خصوص نان که قوت غالب مردم است نیز فشاری وارد نخواهد شد.»
همین امر سبب شد تا دیروز فعالان بازار سهام به این واقعیت واکنش نشان دهند و خبر حذف نشدن ارز ۴۲۰۰ تومانی یا همان نرخ ارز ترجیحی را با افزایش فروش در این نمادها هضم کنند.
بر این اساس روز گذشته، صنعت دارویی نیز مانند بسیاری از نمادهای قطعه‌ساز بازار در دام اشباع فروش افتاد و شاهد افت حداکثری قیمت در بسیاری از نمادها بود. بررسی تحولات صنعت دارو در طول سال‌های اخیر از تاثیرپذیری زیاد این صنعت از ارز ترجیحی و قیمت بسیار پایین آن حکایت دارد. این مساله می‌تواند در برخی از نمادهای صنعت موجب بروز تغییرات بااهمیت در صورت‌های مالی شود. با این حال دولت‌ها بر این باورند که افزایش قیمت این نوع ارز سبب خواهد شد تا قیمت دارو با افزایش جدی مواجه شود.
در روزی که شاخص کل بورس تهران با افت ۳۳/ ۰درصدی مواجه شد، از ۳۳۶ نماد معامله‌شده، قیمت پایانی ۸۹سهم که ۲۶درصد از کل نمادهای قابل معامله در این روز را شامل می‌شد، مثبت بودند. در مقابل ۲۲۷سهم یعنی ۶۸درصد از کل نمادهای مجاز به معامله در سطوح منفی دادوستد شدند. در این بازار ۱۳نماد (۴ درصد) صف خریدی به ارزش ۷میلیارد تومان تشکیل دادند. در مقابل شاهد شکلگیری صف فروش در ۳۹نماد بورسی (۱۲ درصد) به ارزش ۸۹میلیارد تومان بودیم.
بررسی معاملات روز گذشته حکایت از آن دارد که ۴۱درصد از کل نمادهای معامله‌شده در روز گذشته طی آخرین معاملات خود بیش از ۲درصد افت قیمت داشتند، این در حالی است که از کل نمادهای معامله‌شده تنها ۲۵درصد از نمادها افت بیش از ۲درصدی را در قیمت پایانی شاهد بودند. این مساله حاکی از آن است که حجم کم معاملات در بازار سهام در حال حاضر موجب شده است تا قیمت‌های پایانی نمادها در تناسب با قیمت آخرین معاملات نباشد که به دلیل پرنشدن حجم مبنا در این نمادها است. چنین امری به‌خوبی نشان می‌دهد که دلیل کاهش نیافتن بیشتر شاخص کل در واقع نه ناشی از اعتقاد بازار به اوضاع مناسب قیمت‌ها بلکه ناشی از ابهام در مسیر پیش‌روی بازار است که هم فروشندگان را از فروش باز داشته و هم سبب شده است تا تقاضا از همین فروش اندک پیشی نگیرد. از این رو طبیعی است که در این شرایط شاهد افزایش شاخصها در بازار نباشیم.
بازار پایه نیز دیروز میزبان دادوستد ۱۳۰نماد بود. در این میان ۹۷سهم (۷۵ درصد) مثبت ماندند و در مقابل شاهد ۳۰ سهم (۲۳ درصد) در محدوده منفی بودیم. در این بازار نیز ۱۵ نماد (۱۲ درصد) صف خریدی به ارزش ۴۱ میلیارد تومان شکل دادند و صف فروش در این بازار به ۶۸ نماد (۵۲ درصد) با ارزشی بالغ بر ۲۹۰ میلیارد تومان اختصاص پیدا کرد.
در میان بازیگران بورسی نیز روز گذشته سهامداران خرد خالص فروش ۱۹۵میلیارد تومانی را رقم زدند. در این میان در حالی که حقیقی‌‌‌ها سه گروه وسایل ارتباطی، استخراج نفت و گاز و مخابرات را در لیست خرید خود قرار
دادند، شاهد خروج این دسته از معامله‌‌‌گران از ۳۴ صنعت بورسی بودیم. در صدر لیست فروش سهامداران خرد گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری با جابه‌‌‌جایی سهامی به ارزش ۲۴میلیارد و ۵۶۵ میلیون تومان قرار داشت و پس از آن نوبت به صنایع فلزات اساسی، چندرشته‌‌‌ای صنعتی، فرآورده‌‌‌های نفتی، خودرو و محصولات شیمیایی رسید.
