او در سخنان خود به بیش از 120 پروژه بزرگ ذیل شبکه ملی اطلاعات اشاره کرد که در دستور کار شورای عالی فضای مجازی قرار دارد. راه اندازی موتورهای جستجوی بومی یکی از این موارد است که بخشی از طرح صیانت از فضای مجازی کشور را هم شامل می شود. طرحی که اگر چه به جهت اعمال دیدگاه های برخی از کارشناسان و صاحبنظران حوزه فضای مجازی به مرکز پژوهش های مجلس بازگشت داده شده است اما در هر صورت، مجددا در دستورکار پارلمان قرار می گیرد تا با تصویب در صحن، بتواند به صورت عملی هم قابل اجرا باشد. البته طرح راه اندازی موتورهای جستجوی بومی، امری مسبوق به سابقه بوده و در گذشته نیز برخی از دولت ها تلاش کرده اند تا با صرف بودجه های کلان کاری در این زمینه انجام دهند. در سال 1389 بود که رضا تقی پور وزیر وقت ارتباطات و یکی از اعضای فعلی کارگروه طرح صیانت اعلام کرد که طراحی و اجرای موتورهای جست‌وجوی بومی جزو برنامه پنجم توسعه ایران است و ما تا دو سال آینده آن را به مرحله اجرا درخواهیم آورد. دو سالی که هم اکنون به یازده سال رسیده اما هنوز خبری از راه اندازی موتورهای جست‌وجویی که نام هایی چون "پارسی جو" و "گرگر" "سلام" و "جس جو" بر خود داشتند، نیست. موتورهای جستجویی که با ارز هزار تومانی، بودجه ای نزدیک به 170 میلیارد تومان برای آنها صرف شد و در آخر هم سرنوشتی مبهم و نامعلوم پیدا کردند.
در این میان گفته می شد که مسئولان وقت کشور با الگوگیری از کشورهای روسیه و چین در راه اندازی موتورهای جستجوی بومی "یاندکس" و "بایدو" در تلاش بودند تا موتور جست‌وجوی تماما ایرانی را در برابر غول های آمریکایی چون گوگل به مخاطب عرضع کنند. این در حالی است که "یاندکس" به عنوان محبوب ترین موتورجستجو بومی روسی خدماتی را به مخاطبانش ارائه می دهد که بعضا جزو خطوط قرمز کشور ما محسوب می شوند. خدماتی چون ارائه تصاویری از فیلم ها، فستیوال های هنری و جشنواره ها که با شئونات دینی ما همراستا نیست. البته یاندکس نه تنها یک موتور جست‌وجو بلکه پلتفرمی آنلاین است که با ارائه خدماتی چون تاکسی آنلاین، موتور جست‌وجو ، خرید اینترنتی، شبکه اجتماعی برای تماس های تلفنی و ... 60درصد از مخاطبان روسی را به خود جذب کرده است. یعنی ما با یک اکوسیستمی مواجه هستیم که می آید و با یک سرویس خوب، نیاز مارکیتینگی مخاطب را شناسایی و آنها را برطرف می کند. به خاطر می آورم که پیش از این محمد جواد آذری جهرمی در کانال تلگرامی خود نوشته بود: در آبان ماه سال 94 نیکلای نیکیفوروف، وزیر ارتباطات وقت روسیه، به ایران سفر کرده و طی ملاقات‌هایی با محمود واعظی وزیر ارتباطات وقت ایران از ایجاد دفتر موتور جست‌وجوی یاندکس در ایران و گسترش فعالیت تجاری ایران با یاندکس در جهت رفع انحصار شرکت‌ها آمریکایی سخن گفته بود. هرچند که تنها یک روز پس از انتشار این خبر، علیرغم حضور وزیر روس در ایران، شرکت یاندکس روسیه در بیانیه‌ای هرگونه عزم خود برای افتتاح دفتر خود در ایران را تکذیب کرد؛ اینطور گفته می شد که آمریکاییها بخشی از سهام این موتور جست‌وجوی عظیم روسی را در اختیار دارند و به جهت تحریم های ایران، عملا امکان حضور یاندکس در کشورمان فراهم نیست.
همانطور که اشاره کردم الگو دیگر مقامات کشورمان در راه اندازی موتور جستجوی بومی، "بایدو"ی چینی است که با بیش از 770 میلیون کاربر اینترنت، بزرگترین موتور جستجوی این کشور شناخته می شود. این موتور جستجو دارای قابلیت های ترکیبی چون انتشار اخبار، موزیک و ویدئو ، جهت یابی، سرویس ذخیره سازی ابری رایگان، خدمات فروم آنلاین برای ایجاد انجمن های تخصصی توسط کاربران و سرویس خدمات مسافرتی است. باید بدانیم که اگر مانند روسها و چینی ها و دیگر کشورهای جهان خدمات کیفی و قابل قبولی را به مخاطب عرضه کنیم، افکار عمومی در استفاده از پلتفرم های داخلی تا حدودی مجاب خواهد شد اما متاسفانه ما همین سیاست در بی توجهی به نیاز مخاطب را در طراحی و پیاده سازی پیام رسان های داخلی نیز به کار گرفته ایم. یعنی ابتدا مخاطب را از استفاده از پیام رسان های خارجی منع می کنیم و بعد محصولی با کیفیت به مراتب پایین تر در اختیارش قرار می گیرد و مسلما او هم مایل به استفاده از خدمات موردنظر نیست. می دانید دلیل استقبال مردم روسیه و یا چین از موتورهای جستجو و یا پیام رسان های بومی این کشورها چیست. دلایل عمده این امر تنها در 2 موضوع خلاصه می شود ابتدا مهندسی اجتماعی درست افکار عمومی این کشور و سپس شناسایی نیازهای مخاطب و حرکت در راستای پاسخگویی به این نیازها، موضوعی که شاید بتوان آن را حلقه گمشده ارتباطی مسئولان و مردم ایران دانست.در زمان فیلترینگ تلگرام و ارائه طرح های حمایتی پیام رسان های داخلی در شورای عالی فضای مجازی، گفت و گوهایی هم با برخی از موتورهای جست‌وجوی اروپای شرقی مانند " پینگل" انجام شد که اگر این موضوع به مرحله اجرا می رسید، شاید با تجربه موفقی همراه می شد. تجربه استفاده از پیام رسانی که میزان حساسیت مقامات کشور نسبت به استفاده از آن زیاد نبوده و در ضمن تکنولوژی و دانش روز جهان هم در طراحی آن به کار گرفته شده باشد.
*رضا نامی؛ نایب رئیس انجمن تولیدکنندگان نرم افزار تلفن همراه اتاق ایران
