اقتصادآنلاین - سیده زینب رزم گیر؛ روز شنبه، ۲۰آذر ماه، شانزدهمین عرضه اولیه سال و نخستین عرضه اولیه بدون سقف قیمتی، با پنج درصد از سهام شرکت توسعه سرمایه و صنعت غدیر و قیمت پایه ۱۴۵۰تومان انجام و در نهایت قیمت ۱۴۵۳۵ریال برای این سهم کشف شد.
نحوه برگزاری این عرضه اولیه دو تفاوت مهم با روش‌های پیشین داشت؛ تفاوت اول تخصیص آن تنها به صندوق‌های سرمایه‌گذاری و تفاوت دوم نداشتن سقف قیمتی بود. بدین ترتیب ارسال سفارش خرید برای سرمایه‌گذاران واجد شرایط، صرفا توسط ایستگاه‌های معاملاتی (نامک) و کارگزاران دارای مجوز فعالیت در فرابورس صورت گرفت.
روز یکشنبه نیز سهام این شرکت با نماد «سغدیر» به بازار ثانویه آمد و برای عموم قابل معامله شد. این نماد در ریزش ۲۴هزار واحدی شاخص و سرخ‌پوشی بازار با صف خریدی بیش از ۴۵میلیون تومان مواجه شد و پنج درصد رشد کرد.
اقتصادآنلاین در همین راستا به تفاوت‌ها، مزایا و معایب این روش با روش‌های پیشین پرداخته و نظر کارشناسان را جویا شده است.
نوید قدوسی، کارشناس بازار سرمایه ضمن اشاره به اینکه در روش بوک بیلدینگ، عرضه اولیه در یک قیمت فیکس رخ می‌دهد، گفت: دلیلی ندارد در بازاری که عرضه و تقاضا وجود دارد، قیمتی را تعیین کنیم بلکه بهتر است کشف قیمت به بازار سپرده شود تا قیمتی متناسب با وضعیت بازار کشف شود.
سجاد دولت‌دوست، کارشناس بازار سرمایه نیز در این زمینه به اقتصادآنلاین گفت: در روش‌های جدید سعی می‌شود عرضه اولیه را به صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک ثبت شده نزد سازمان بدهند، در این حالت سهامدار خرد را از عرضه اولیه کنار گذاشتند.
دولت‌دوست ادامه داد: در این نوع عرضه، هیات پذیرش، با توجه به ارزش‌گذاری خود کف قیمت را تعیین می‌کند اما سقف آن برای ایجاد رقابت باز است. تفاوت روش حراج با شیوه قبلی که فقط صندوق‌ها می‌توانستند عرضه اولیه را بخرند در این است که سقف قیمتی برای آن وجود ندارد.
همچنین هومن عمیدی، کارشناس بازار سرمایه در زمینه شیوه جدید عرضه اولیه عنوان کرد: این کشف قیمت از طریق حراج صورت گرفته و مقداری با دیگر عرضه اولیه‌ها متفاوت است. به نظر می‌رسد بازار به صورت تدریجی با این شیوه هم آشنا خواهد شد. در این روش پیشنهادها روی قیمت داده می‌شود و در نهایت براساس مدل میانگین این پیشنهادها، قیمت کشف می‌شود.
دولت‌دوست، درباره عرضه اولیه جدید فرابورس نیز یادآور شد: در عرضه اولیه سغدیر، صندوق‌ها ملزم به نگهداری ۵۰درصد سهام تا ۹۰روز هستند و پس از آن می‌توانند ۵۰درصد باقی مانده را نیز بفروشند.
وی افزود: به نظر می‌رسد در این روش مانند روش قبلی که تا چند روز خریداران افزایش می‌یافتند، این اتفاق رخ داده و صف خرید داشته باشیم اما با تعداد روز و درصد رشد کمتری نسبت به گذشته.
قدوسی ضمن تاکید بر بهتر بودن شیوه‌ای که به کشف قیمت واقعی منتهی شود گفت: روش‌های قبلی عرضه اولیه که منجر به تشکیل صف خرید در هر قیمتی می‌شود، خیلی فرآیند مناسبی نیست. البته بیشتر مشکلات بازار ما به دامنه نوسان برمی‌گردد و اگر دامنه نوسان حذف شود، شاید همین روش‌های کشف قیمت در عرضه اولیه بتواند کارایی بالاتری داشته باشد.
دولت‌دوست درباره مزایا و معایب عرضه اولیه به شیوه حراج توضیح داد: اینکه کل بازار از آن محروم است و همچنین تلاطم خرید عرضه اولیه در مردم وجود ندارد، به نوعی عیب محسوب می‌شود. اما از طرفی آن‌ها را به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم تشویق می‌کند تا از طریق صندوق‌ها وارد بازار شده و نفع این عرضه‌ها را از آن طریق ببرند.
وی افزود: همچنین این روش به قیمت‌گذاری دقیق‌تر و بهتر شرکت‌ها کمک می‌کند؛ در حالت قبلی که عرضه برای عموم بود معمولا در بازده ۱۰درصدی قیمتی که وجود داشت، همه سقف قیمت را می‌زدند و اهمیت زیادی به کیفیت سودآوری و وضعیت بنیادی شرکت نمی‌دادند و به این شکل قیمت‌گذاری صورت می‌گرفت. اما در این حالت، همه صندوق‌ها کارشناسان خبره‌ای دارند که شرایط بنیادی سهم، سودهایی که می‌سازد و دارایی‌هایی که دارد را بررسی می‌کنند و با این بررسی‌ها به یک قیمتی می‌رسند.
این کارشناس یادآور شد: در این صورت ممکن است در یک عرضه اولیه به این نتیجه برسند که این سهم در این قیمت ارزنده نیست و شرکت نکنند یا قیمت کف را در نظر بگیرند. همچنین این روش به صندوق‌ها رانتی داده و شاید بازدهی همیشگی صندوق‌ها با این روش تحت تاثیر قرار بگیرد و بیشتر نشان داده شود.
دولت‌دوست در زمینه معایب روش «بوک بیلدینگ» به اقتصاد آنلاین گفت: در روش قبلی یک سری مشکلات عرضه وجود داشت. با مشارکت سه الی چهار میلیونی سرمایه‌گذاران، سامانه معاملات به مشکل می‌خورد. در شرکت‌های کوچک مبلغی که به هر سرمایه‌گذار می‌رسید بسیار کم بود و در حال حاضر به سمتی رفتند که روش را تغییر داده و صندوق‌ها عرضه‌اولیه را خریداری کنند. بدین ترتیب آن‌ها نیز نمی‌توانند ۵۰درصد عرضه اولیه خریداری شده را تا زمان مشخصی بفروشند تا به عنوان سرمایه‌گذار شرکت باشند و می‌توانند ۵۰درصد دیگر را بفروشند تا سهامدار خرد وارد شود.
عمیدی در مورد مزیت این روش گفت: این روش مزیت خاصی بر سایر روش‌ها ندارد فقط از بابت اینکه کارشناسی‌ها و ارزش‌گذاری‌های متفاوت به قیمت‌های متفاوت منجر می‌شود، قیمت میانگینی که به دست می‌آید مقداری کارشناسی‌تر باشد ولی به هر حال فضا برای عرضه اولیه مناسب نیست. انجام عرضه اولیه در فضای منفی و در جو نامتعادل بازار منجر به فشار مالی می‌شود.
دولت‌دوست در زمینه چگونگی مشارکت عموم مردم در این نوع عرضه اولیه‌ها گفت: واجدین شرایط این عرضه اولیه‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک ثبت شده نزد سازمان هستند. پس از آن مردم می‌توانند در بازار ثانویه وارد صف خرید شوند یا زمانی که سهم به تعادل رسید اقدام به خرید کنند.
وی افزود: یا مردم در خود صندوق‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند که به نسبت خرید صندوق و درصدی که این عرضه اولیه‌ها در پرتفو آن‌ها دارد می‌توانند منتفع شوند یا اینکه می‌توانند از روزهای بعد که سهم به بازار ثانویه آمد، زمانی که صف خرید آن عرضه شد یا به تعادل رسید، آن سهم را خریداری کرده و مانند سهام عادی آن را معامله کنند. در این صورت احتمالا می‌توانند با قیمت‌های بالاتری سهم را خریداری کنند اما دیگر محدودیت تعداد وجود نخواهد داشت.
بورس تهران تاکنون شیوه‌های مختلف عرضه اولیه سهام شرکت‌ها را تجربه کرده و بررسی و آزمایش روش‌های جدید و کارآمدتر می‌تواند بازار را در مسیر توسعه و کارایی یاری کند. همچنین در دو سال اخیر، پس از اضافه شدن تعداد زیادی کد معاملاتی در بازه زمانی کوتاه، نیاز بازار سرمایه به بازبینی در ساختار و توسعه بیش از پیش احساس می‌شود.
به گفته کارشناسان، روش حراج تا حدودی می‌تواند به قیمت‌گذاری بهتر و دقیق‌تر سهام کمک کند، همچنین می‌تواند افراد را به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم تشویق کند. اما ممکن است مشارکت نداشتن سهامداران خرد در این عرضه‌اولیه‌ها برای آن‌ها خوشایند نباشد. با این حال همچنان موانعی مانند دامنه نوسان، ورود به بازار در شرایط رکودی، ارزش‌گذاری نامناسب و... بر سر راه عرضه‌های اولیه قرار دارند که باید مورد بررسی و کارشناسی بیشتری قرار گرفته تا به مرور زمان به حداقل برسد.
