به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا محمود حکمت‌نیا عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از حقوقدانانی است که در ۲۰ سال گذشته در حوزه مالکیت فکری فعالیت کرده و یکی از صاحبنظران این حوزه است. نگاه به سیر مطالعاتی وی نشان می دهد در این مدت تلاش کرده ابعاد نظری و فلسفی موضوع را کاویده و در همین راستا کتاب مبانی مالکیت فکری را تدوین کرده است. این کتاب حاصل رساله دکتری حکمت نیا در دانشگاه تربیت مدرس بوده که اساتیدی چون محمد عیسایی تفرشی، حجت الاسلام سید مصطفی محقق داماد و سید حسین صفایی در هدایت آن نقشی مهم داشتند.
نویسنده در مقدمه کتاب نوشته است: امروزه مالکیت فکری ذاتا یک نهاد اقتصادی است و به همین دلیل حجم گسترده ای از اموال را در سطح اقتصاد جهانی بوجود آورده است. همین امر سبب شده است میزان درخواست برای ثبت آفرینش های فکری روند رو به افزایشی داشته باشد، به گونه ای که با مرور بر آمار ارائه شده از سازمان جهانی مالکیت فکری (وایپو) از درخواست های ثبت اختراع، علائم تجاری و طرح های صنعتی در سطح جهان نشان می دهد در سال ۲۰۱۶ در سراسر جهان سه میلیون و ۱۲۷ هزار و ۹۰۰ درخواست ثبت اختراع، شش میلیون و ۹۹۷ هزار و ۶۰۰ درخواست ثبت علائم تجاری و ۹۶۳ هزار و ۱۲۱ درخواست ثبت طرح صنعتی توسط ادارات ثبت دریافت شده است. به عبارت دیگر حدود ۱۲ میلیون درخواست ثبت در این سه حوزه صورت گرفته است. همین سازمان بر اساس آمار سال ۲۰۱۶ ایران را با رشد ۱۸ و نیم درصد، بالاترین رشد درخواست ثبت اختراع در جهان اعلام کرده است. (ص. ۲۴)
وی افزود: با ورود دنیا به فضای مجازی و در نتیجه توسعه روابط اجتماعی، مالکیت فکری اهمیت بیشتری پیدا کرد. در این عصر، مالکیت فکری به عنوان هنجار تجاری مورد قبول قرار گرفت. دیوان داوری اتاق بازرگانی بین المللی در سال ۱۹۹۸ بر اساس مطالعاتی تمام دارایی های حوزه فضای مجازی را غیرفیزیکی دانسته و در نتیجه قابل دستیابی ذیل مالکیت فکری قلمداد کرده است. (ص. ۲۵)
حکمت نیا اضافه کرد: امروزه علاوه بر اهمیت اقتصادی، نظام مالکیت فکری به عنوان ابزاری نیرومند برای کنترل سیاسی نیز به کار می رود. نمونه آشکار چنین استفاده ای را می توان در رفتار آمریکا مشاهده کرد. این کشور از مالکیت فکری به عنوان اهرم فشار بر شرکت ها استفاده می کند تا آنان نتوانند مراوده اقتصادی با کشورهای غیرهمسو با آمریکا داشته باشند. آمریکا به دلیل حجم عظیم دارایی فکری خود سبب شده است در بسیاری از صنایع جدید دارای حقوق مالکیت فکری باشد. (ص. ۲۶) اهمیت مالکیت فکری و تاثیر آن در نظام اقتصادی دانش بنیان سبب شده است کشور ایران نیز در بخش های مختلف، سیاست علمی و اقتصادی خود را تا حدود زیادی به مالکیت فکری به عنوان یک راهبرد مهم توسعه و پیشرفت مرتبط کند. (ص. ۲۸)
این کتاب در چهار بخش تنظیم شده که بخش نخست به خاستگاه مسائلی می پردازد که زمینه شکل گیری مالکیت فکری شده است و رویکردهای حل مساله و روش شناسی حل مساله مورد توجه قرار گرفته و در ادامه به تحولات مالکیت فکری اشاره ای شده است.
نویسنده در بخش دوم به بررسی زیرساخت های نظری و کارکردهای مالکیت فکری پرداخته تا زمینه و اهداف نظام مالکیت فکری را بیشتر بیان کند. بخش سوم مربوط به ساختار نظام مالکیت فکری است و بخش چهارم نیز ارکان حق و جایگاه آن در نظام مالکیت فکری مورد بررسی قرار گرفته است.
کتاب نظام مالکیت فکری (خاستگاه، زیرساخت ها و ساختار) تالیف محمود حکمت‌نیا از سوی سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ۵۸۸ صفحه و ۳۰۰ نسخه منتشر شد.
