عصر ایران – تلسکوپ فضایی هابل به مدت 10 روز در سال 1995 نگاه خود را به سمت تکه ای کوچک و به ظاهر خالی از فضا معطوف کرد. نتیجه آن "میدان دید ژرف هابل"، تصویری نه چندان خالی شامل حدود 3000 کهکشان کم نور بود.
هابل بیش از 30 سال است که در مرکز چنین اکتشاف قابل توجهی قرار داشته است، ترکیب جوی سیارات فراخورشیدی را تشخیص می دهد، و از طول موج های نور برای کمک به درک چگونگی شکل‌گیری ستارگان استفاده می کند.
با تکیه بر دانش هابل، ناسا اکنون در حال آماده شدن برای پرتاب جانشین آن است که به تلسکوپ فضایی نام جیمز وب شناخته می شود. این تلسکوپ فضایی جدید تیزبین‌تر برای کاوش و شناخته هرچه بیشتر کهکشان ها و شکار نور نخستین ستارگانی که میلیون ها سال پیش شکل گرفته اند، راهی فضا می شود.
با این وجود، تلسکوپ هابل برای چند دهه بهترین ابزار ما برای نگاه به عالم بوده است و در ثبت تصاویری شگفت انگیز از فضا نقش داشته است.
این سحابی قرمز غول پیکر و همسایه آبی رنگ کوچک آن بخشی از یک منطقه بزرگ ستاره‌زایی در ابر ماژلانی بزرگ هستند که حدود 160 هزار سال نوری از سیاره زمین فاصله دارد. این تصویر با نام مستعار "صخره کیهانی" شناخته می شود زیرا به گفته ناسا سحابی قرمز رنگ شبیه به یک صخره مرجانی بنظر می رسد که در دریایی از ستارگان شناور است.
در این تصویر منظره ای نادر از همپوشانی کهکشان ها به نام اج‌جی‌سی 3314 ثبت شده است. این گونه به نظر می رسد که دو کهکشان در حال برخورد با یکدیگر هستند اما در واقع آنها ده ها میلیون سال نوری از هم فاصله دارند. برخلاف آنچه در این تصویر مشاهده می شود، این دو کهکشان در جهات کاملا متفاوتی حرکت می کنند و در مسیر برخورد با یکدیگر قرار ندارند.
در منطقه مرکزی سحابی رتیل که حدود 170 هزار سال نوری از سیاره زمین فاصله دارد، خوشه ای متراکم از ستارگان جوان وجود دارد که در پایین سمت راست تصویر دیده می شود. به گفته ناسا، بین صدها ستاره جوان، ستارگان آبی پرجرم‌ترین ستارگانی هستند که تاکنون در عالم کشف شده اند. در متراکم‌ترین و مرکزی‌ترین قسمت این خوشه، ستاره‌شناسان تعداد نه ستاره با جرمی 100 برابر بیشتر از جرم خورشید ما را کشف کرده اند.
بخش کوچکی از سحابی پرده، بقایای یک ابرنواختر است که تقریبا هشت هزار سال قبل به واسطه مرگ ستاره ای با جرم 20 برابر بیشتر از جرم خورشید ما شکل گرفته است. امواج شوک و بقایای آن ابرنواختر، رشته های گاز یونیزه شده سحابی پرده را شکل داده اند. در این تصویر، رنگ قرمز مربوط به هیدروژن، سبز مربوط به سولفور و آبی با اکسیژن مرتبط است.
این تصویر از ستاره ابرغول سرخ وی838 تک شاخ تغییرات چشمگیری را در روشنایی ابرهای گرد و غبار اطراف آن نشان می دهد. این اثر که "پژواک نور" نامیده می شود، زمانی که ستاره به طور ناگهانی در ژانویه 2002 درخشش خود را افزایش داد از الگوهای گرد و غباری که تا پیش از این دیده نشده بودند، پرده‌برداری کرد.
وی838 تک شاخ به طور موقت به یکی از درخشان‌ترین ستاره های کهکشان راه شیری تبدیل شد – 600 هزار برابر درخشان‌تر از خورشید ما – پیش از آن که در آوریل 2002 درخشش آن محو شود.
ستارگانی که به تازگی شکل گرفته اند گاهی اوقات فواره ای باریک و داغ از گاز یونیزه شده را پرتاب می کنند و اثری شبیه به یک شمشیر نوری را ایجاد می کنند که به نام "جرم هربیگ هارو" شناخته می شود. ستاره جوانی که در مرکز این تصویر با گرد و غبار پوشیده شده است در کهکشان راه شیری و در فاصله حدود 1350 سال نوری از سیاره زمین قرار دارد.
همانطور که ستارگان کوچک‌تر می میرند، لایه های بیرونی گاز خود را طی حدود 10 هزار سال به فضا پرتاب می کنند و هسته داغی به نام کوتوله سفید را پشت سر می گذارند. تشعشعات کوتوله سفید در مرکز این تصویر گاز در حال خروج را روشن می کند و آرایشی خیره کننده به نام سحابی سیاره ای را ایجاد می کند.
به گفته ناسا، این نام از روزهای اولیه ستاره‌شناسی گرفته شده است، زمانی که رصدگران فکر می کردند اشکال کم نوری که مشاهده کرده اند ممکن است مربوط به سیارات باشد. با تخمین دمای سطحی بیش از 400 هزار درجه فارنهایت (222204 سلسیوس)، ستاره مرکزی این سحابی سیاره ای یکی از داغ‌ترین ستاره های ثبت شده است.
این تصویر نسبتا جدید از سیاره مشتری نه تنها لکه قرمز بزرگ شناخته شده آن، بلکه توفانی به رنگ سفید روشن و کشیده شده در عرض های جغرافیایی میانه شمالی را به تصویر می کشد که با سرعت 350 مایل بر ساعت (563 کیلومتر بر ساعت) به دور مشتری گردش می کند. همچنین، لکه قرمز جونیور زیر لکه قرمز بزرگ قابل مشاهده است.
قمر یخی اروپا که تصور می شود مواد بالقوه برای حیات را در خود دارد نیز سمت چپ سیاره مشتری قابل مشاهده است.
در سحابی کارینا (شاه‌تخته)، هرج و مرج در بالای ستونی از گاز و گرد و غبار به ارتفاع سه سال نوری مشاهده می شود. تشعشعات سوزان و جریان های ذرات باردار از ستارگان تازه متولد شده فوق داغ در این سحابی ستون را شکل داده و فشرده می کند که موجب تشکیل ستاره های جدید در آن می شود.
به طور همزمان، ستون از درون پاره می شود زیرا ستارگان نوزاد که درون آن مدفون می شوند فواره هایی از گاز را موجب شده که جریان‌شان از قله های ستون قابل مشاهده است.
تلسکوپ هابل برای سال ها مشغول مستند کردن ادغام دو کهکشان مارپیچی به نام "کهکشان های آنتن" بوده است. بنابر گزارش های ناسا، تعامل این دو کهکشان چند صد میلیون سال پیش آغاز شده و در طول این برخورد، میلیاردها ستاره شکل خواهند گرفت.
این برخورد به حدی شدید است که ستارگان از کهکشان های میزبان خود جدا شده تا جریانی کمانی بین این دو شکل بگیرد. نرخ تشکیل ستاره نیز به اندازه ای زیاد است که گفته می شود کهکشان های آنتن در یک وضعیت "انفجار ستاره ای"، دوره ای که در آن تمام گاز درون کهکشان ها برای تشکیل ستارگان استفاده می شود، قرار دارند. این مرحله دائمی نخواهد بود و کهکشان ها نیز نمی توانند از هم جدا شوند. در نهایت، این دو کهکشان در هم ترکیب شده تا یک کهکشان بیضوی بزرگ شکل بگیرد.
