شاخص‌های زیستی یا «بیومارکرها» مواد شیمیایی هستند که می‌توانند در روندهای طبیعی و غیرطبیعی دربدن تولید شوند.
یکی از مشهورترین این شاخص‌های زیستی «آنتی‌ژن اختصاصی پروستات» (PSA) است. آزمایش PSA که میزان‌های به طور غیرطبیعی بالای PSA را در خون اندازه می‌گیرد، دهه‌ها است که برای غربالگری و تشخیص زودرس سرطان پروستات به کار رفته است.
اما دو مشکل با آزمایش PSA وجود دارد. اول اینکه، میزان‌های بالای PSA همیشه به معنای وجود سرطان پروستات نیست. میزان‌های بالای PSA ممکن است در بیماری‌های خوش‌خیم پروستات هم دیده شود. دوم اینکه حتی اگر معلوم شود، میزان‌های بالای PSA ناشی از سرطان پروستات است، این میزبان بالا لزوما به معنای مهاجم بودن این سرطان و نیاز به درمان آن نیست. سرطان پروستات در اغلب موارد رشد کندی دارد و می‌توان آن را با درمان‌های محافظه‌کارانه‌تر کنترل کرد.
خوشبختانه امروزه پیشرفت‌های سریعی در روش‌های غربالگری سرطان پروستات به وجود آمده است و ممکن است در آینده شاخص‌های زیستی بهتری برای تشخیص زودرس این نوع سرطان مورد استفاده قرار گیرد.
از جمله این شیوه‌های جدیدتر می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- شاخص‌های زیستی بر اساس ادرار: این شاخص‌ها بر اساس مواد و سلول‌های جدا شده از پروستات هستند که وارد ادرار می‌شوند. آزمایش‌های جدید ادرار می‌توانند تغییرات در ژن‌ها و شاخص‌های زیستی را که اختصاصی سرطان پروستات هستند، شناسایی کنند.
- آزمایش‌های ژنتیکی بافت پروستات: آزمایش‌های جدیدتر و پیچیده‌تر که شاخص‌های ژن‌های اختصاصی را پیدا می‌کنند، می‌توانندد بین اشکال با رشد آهسته و رشد سریع سرطان پروستات تفاوت بگذارند. این آزمایش‌ها حتی می‌توانند سرطان‌های مخفی را در مردانی که نتیجه نمونه‌برداری‌شان منفی بوده است، شناسایی کنند.
- سلول‌های توموری در حال گردش: سرطان‌ها هنگامی که سلول‌های تومور از جای خود کنده می‌شوند، وارد خون می‌شوند و در جاهای دیگر بدن شروع به رشد می‌کنند، انتشار پیدا می‌کنند. یک شیوه جدید «نمونه‌برداری یا بیوپسی مایع» از آزمایش‌های نمونه خون استفاده می‌کند و سلول‌های توموری در حال گردش و شاخص‌های مربوط به آنها را اندازه می‌گیرد. این آزمایش هنوز به طور گسترده در دسترس نیست، اما ممکن است روزی نیاز به نمونه‌برداری پیگیری پس از درمان را کاهش دهد و تعین کند آیا درمان‌های سرطان پروستات موثر بوده‌اند یا نه.
