به گزارش بهداشت نیوز، کدام واکسن کرونا بهترین انتخاب برای تزریق دوز سوم است؟ اسپایکوژن؟ سینوفارم؟ آسترازنکا؟ و... تزریق دوز سوم یا دوز بوستر واکسن کرونا ضروری است؟ رفته رفته پس از انجام واکسیناسیون کشوری در دو دوز، همه جا صحبت از تزریق دوز سوم واکسن یا دوز بوستر است.
در این مقاله قصد داریم تا با دوز سوم واکسن کرونا بیشتر آشنا شویم، واکسنهای تولید شده را بررسی کنیم و سوالات مهم پیرامون دوز تقویتی یا دوز سوم واکسن را پاسخ دهیم.
نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که سطح آنتی‌بادی و میزان ایمنی که توسط اکثر واکسنهای کووید-19 ایجاد می‌شود، در حال کاهش است. به همین دلیل، تزریق دوز سوم واکسن کرونا در همه افراد قبلا واکسینه شده به خصوص در جمعیت‌های خاص مانند سالمندان و افراد با ضعف و سرکوب سیستم ایمنی برای حفظ ایمنی جامعه ضروری است.
نگرانی‌ها درباره پیدا شدن انواع جدید از سویه (یا واریانت) کرونا مانند اومیکرون یا دلتا مزید بر علت شده است. اکنون بهترین راه برای افزایش ایمنی و حفظ جامعه از اثرات کرونای نوع دلتا یا نوع جدید اومیکرون استفاده از واکسنهای موجود و تزریق دز تقویتی یا دز سوم کرونا است.
درباره کرونای نوع امیکرون
بعد از واریانت‌های آلفا، بتا، گاما و دلتا، امیکرون (Omicron) پنجمین واریانتی است که در لیست واریانت‌های نگران‌کننده (Variant of concern) سازمان جهانی بهداشت قرار می‌گیرد.
کرونای امیکرون اولین بار در آفریقای جنوبی، بوتسوانا، هنگ‌کنگ و چند کشور دیگر شناسایی شد و اکنون تقریباً 90 کشور موارد ابتلا با این نوع جدید ویروس کرونا را اعلام کرده‌اند.
آنچه باعث نگرانی درباره این واریانت شده است، شناسایی چندین جهش متنوع و متعدد (بیش از ۳۰ جهش) در پروتئین اسپایک ویروس است. بعضی از این جهش‌ها قدیمی هستند و در واریانت‌های قبلی مانند آلفا، بتا، گاما و دلتا گزارش شده بودند و بعضی از آنها جدید هستند و به پروتئین اسپایک مربوط نیستند.
قدرت انتقال نوع امیکرون و انواع قبلی کرونا
تعداد افراد مبتلا به امیکرون در آفریقای جنوبی (اولین محل شناسایی امیکرون) و برخی کشورهای اروپا به سرعت در حال افزایش است. سرعت افزایش موارد ابتلا به اومیکرون در کشورهایی چون انگلستان به صورتی است که تعداد مبتلایان اومیکرون در هر 2 روز، دو برابر می‌شود.
تفاوت علائم عفونت با کرونای امیکرون
هنوز اطلاعات کافی برای اظهارنظر درباره تفاوت علائم عفونت با کرونا نوع امیکرون در مقایسه با بقیه انواع مانند دلتا وجود ندارد. اولین گزارش‌ها از کرونای امیکرون از میان جوانان به دست آمده که معمولاً به دلیل سن پایین‌تر علائم خفیفی را با کرونا تجربه می‌کنند. اما باید توجه کرد، امکان بیماری شدید با همه انواع قبلی ویروس مانند نوع دلتا وجود داشته است. شایعترین علامت اولیه مشابه موج‌های قبلی خارش و درد گلو بوده است و بقیه علائم مشابه انواع دیگر کروناست.
جهش‌های کرونا امیکرون
بیش از ۳۰ جهش در پروتئین اسپایک گزارش شده، تعدادی که بیش از دوبرابر جهش‌های واریانت دلتا است. همین موضوع چالش‌برانگیز باعث بحث درباره تاثیر این نوع جهش‌یافته کرونا بر وضعیت پاندمی در چند ماه آینده شده است.
هنوز اطلاعات دقیق‌تری درباره رفتار نوع امیکرون کرونا موردنیاز است و باید در انتظار بررسی‌های بیشتر درباره این واریانت باشیم؛ اما، این نوع از جهش‌ها در انواع قبلی ویروس کرونا، موجب افزایش در سرعت انتقال، عفونت‌زایی و فرار از پاسخ ایمنی شده است. این نگرانی وجود دارد که جهش‌ها ممکن است باعث مقاومت بیشتر در برابر آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده پس از تزریق دوزهای قبلی واکسن کرونا شود.
اثربخشی واکسن‌ها برای کرونای امیکرون
محققان داده‌های ژنتیکی نوع B.1.1.529 یا همان امیکرون را در نمونه بوتسوانا بررسی کرده‌اند. این نوع ویروس قطعاً متمایز است، زیرا حاوی بیش از 30 تغییر در پروتئین اسپایک است. پروتئین اسپایک همان قسمت ویروس است که سلول‌های میزبان را می‌شناسد و هدف اصلی پاسخ‌های ایمنی بدن است.
بسیاری از جهش‌های ویروس نوع امیکرون در انواعی مانند دلتا و آلفا یافت شده‌اند و بر افزایش عفونت و توانایی فرار از پاسخ دستگاه ایمنی (آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده) اثر دارند.
دانشمندان در حال تحقیق بر تأثیر احتمالی کرونای نوع امیکرون را بر واکسن‌ها هستند، اما بررسی این موضوع به زمان بیشتری نیاز دارد. تجربه موج‌های قبلی ابتلا مانند موج کرونای دلتا نشان داده است که واکسن‌ها در کاهش بیماری‌های شدید و مرگ بر اثر نوع دلتا، موثر بوده است. باید دید که می‌توان امیدوار بود تا واکسن‌ها در برابر امیکرون هم ایمنی ایجاد کنند و از نوع شدید بیماری کرونا و بستری در بیمارستان پیشگیری کنند.
اسپایکوژن و مجوز مصرف اضطراری وزارت بهداشت
این واکسن استرالیایی- ایرانی در تاریخ چهاردهم مهر ماه سال 1400 به صورت رسمی توانست مجوز مصرف اضطراری را از وزارت بهداشت دریافت کند. طبق گزارش‌های موجود از مطالعات بالینی واکسن اسپایکوژن به همراه ساختار پروتئینی و نوع ادجوانت‌های آن، این واکسن استرالیایی- ایرانی را می‌توان یکی از بهترین گزینه‌ها برای تزریق دوز سوم یا دوز بوستر خود و سایر واکسنهای کرونا دانست.
شما می‌توانید جهت تزریق واکسن اسپایکوژن به مراکز تزریق این واکسن استرالیایی- ایرانی مراجعه فرمایید، برای دسترسی به این مراکز، کافیست نام اسپایکوژن را در موتورهای جستجو وارد کنید و وارد سایت رسمی اسپایکوژن شوید؛ همچنین جهت آگاهی از موقعیت مکانی مراکز تزریق این واکسن دسترسی به مراکز تزریق واکسن اسپایکوژن در اپلیکیشن‌های مسیریاب "بلد" و "نشان" نیز قرار داده شده است.
چه افرادی ریسک بیشتری برای ابتلا به نوع شدید کرونا دارند؟
افراد در هر سنی با داشتن شرایطی که منجر به ضعف یا نقص در ایمنی شود، بیشتر در معرض ابتلا به نوع شدید بیماری کووید-19 هستند. بیماری شدید به این معنی است که فرد مبتلا به کرونا ممکن است عوارض ناگواری چون بستری در بیمارستان، نیاز به مراقبت های ویژه، نیاز به دستگاه تنفس مصنوعی را تجربه کند. علاوه بر این افراد مسن در معرض خطر ابتلای به نوع شدید بیماری هستند. اما چه بیماری‌های زمینه‌ای این افراد را در معرض این ریسک قرار می‌دهد؟
چرا دوز سوم واکسن کرونا؟
دوز تقویتی واکسن کرونا در افرادی که قبلاً دو دوز واکسن کرونا را تزریق کرده‌اند، به بهبود ایمنی ناشی از 2 دوز قبلی کمک می‌کند. دوز سوم واکسن کرونا کمک می‌کند تا در درازمدت محافظت و ایمنی در برابر بیماری شدید کووید-19 حفظ شود.
دوز تقویتی واکسن کرونا باعث تکثیر سلول‌های B می‌شود که آنتی بادی می‌سازند و سطح ایمنی را یک بار دیگر افزایش می‌دهد. اگرچه با گذشت زمان، تعداد آنها دوباره کاهش می‌یابد، اما مجموعه سلول‌های ایمنی از قبل بیشتر خواهد شد. این یعنی ایمنی حاصل از دوز سوم واکسن کرونا منجر به واکنش سریع‌تر و قوی‌تر در دفعات بعدی مقابله با ویروس و دوام طولانی‌تر ایمنی بدن می‌شود.
ایمنی حاصل از واکسن‌ها تا چه زمانی باقی می‌ماند؟
واکسن‌ها در ماه‌های گذشته به طور معناداری باعث کاهش بیماری‌های شدید و بستری در بیمارستان شده‌اند و از افزایش موارد مرگ بر اثر کووید- 19 جلوگیری کرده‌اند.
بیشتر موارد بستری و مرگ در میان افراد واکسینه‌نشده مشاهده می‌شود. با این حال، اطلاعات و تحقیقات موجود کاهش ایمنی حاصل از واکسن را با گذر زمان نشان می‌دهد. به همین دلیل نهادهای سلامت کشورها و سازمان جهانی بهداشت، تزریق دوز سوم واکسن کرونا را توصیه و آن را الزامی کرده‌اند.
توانایی کمتر واکسن ویروس غیرفعال برای دز تقویتی
در این تحقیق نتایج جالبی از تست‌های مختلف برای اندازه‌گیری مقدار ایمنی بعد از تزریق واکسن به دست آمده که بخشی از آن درباره واکسن ویروس غیرفعال است.
واکسن ویروس غیرفعال والنوا (با تکنولوژی مشابه سینوفارم چینی) در افرادی که دو دز آسترازنکا تزریق کرده بودند، میزان ایمنی کمتری (آنتی‌بادی‌های اختصاصی IgG و آنتی‌بادی خنثی‌کننده ویروس) را بعد از دز سوم تولید کرد.
میزان ایمنی تولید شده از واکسن ویروس غیرفعال نسبت به بقیه انواع واکسن‌ها به صورت چشمگیری پایین‌تر بود. البته، برای افرادی که دو دز اولیه واکسن خود را آسترازنکا دریافت کرده بوده‌اند، همه واکسنهای تزریق شده به عنوان دز بوستر، منجر به تقویت پاسخ سیستم ایمنی (از نوع آنتی‌بادی) شده‌اند.
لازم است بدانیم که دستگاه ایمنی دو مسیر اصلی برای ایجاد پاسخ و محافظت ایمنی دارد که یکی آنتی‌بادی ها و دیگری ایمنی سلولی است. استفاده از واکسن ویروس غیرفعال به عنوان دز سوم، چه بعد از دو دز قبلی فایزر و چه دو دز قبلی آسترازنکا، نتوانست افزایش قابل‌توجهی در پاسخ ایمنی سلولی به ویروس ایجاد کند. کمترین پاسخ ایمنی (در هر دو نوع ایمنی آنتی‌بادی و سلولی) نسبت به گروه کنترل مربوط به واکسن ویروس غیرفعال بوده است.
انواع پلتفرم‌های واکسن برای دوز سوم واکسن کرونا
مهم‌ترین پلتفرم‌هایی که برای واکسن کرونا توسعه یافته است، شامل mRNA، وکتور ویروسی، ویروس غیرفعال‌شده و پروتئین نوترکیب (مانند واکسن اسپایکوژن) است. از آن جا که ویروس کرونا به کمک اسپایک با اتصال به گیرنده ACE2 وارد سلول‌های بدن شده و باعث بیماری کووید-19 می‌شود. هدف بیشتر واکسن‌ها ایجاد پاسخ ایمنی بدن علیه پروتئین اسپایک ویروس است.
تحقیقات درباره واکسن پروتئین نوترکیب و دوز تقویتی
با ورود زودهنگام و پخش گسترده واکسنهای با تکنولوژی جدید، کمتر درباره واکسن پروتئین نوترکیب صحبت شده است. اما اکنون شرکت‌های مهمی در آمریکا و دیگر کشورها برای این نوع واکسن کرونا تاییدیه گرفته و مطالعاتی درباره آنها منتشر شده است. هنوز به اطلاعات بیشتری برای تاثیر واکسن پروتئین نوترکیب به عنوان دوز سوم نیاز است و در همین راستا یک تحقیق محدود اما جالب در شانگهای چین نتایج خوبی را نشان داده است.
به گزارش Cell Research، در این تحقیق به عنوان دوز سوم واکسن کرونا برای افرادی که قبلاً واکسن ویروس غیرفعال (سینوفارم و سینووک) دریافت کردند، از همان واکسن‌ها یا یک نوع واکسن پروتئین نوترکیب استفاده شده است. این مطالعه نشان داد که پس از دو دوز واکسن ویروس غیرفعال، دوز سوم از یک واکسن پروتئین نوترکیب برای بزرگسالان ایمن و بسیار ایمنی‌زا بود و به طور قابل‌توجهی پاسخ‌های ایمنی را در برابر انواع جهش ویروس کرونا افزایش داد.
در مقایسه با کسانی که سینوفارم یا سینووک را برای دوز سوم دوباره دریافت کردند، در کسانی که واکسن پروتئین نوترکیب برای دوز سوم گرفتند، افزایش آنتی‌بادی چند برابر بیشتر مشاهده شد.
پژوهشگران این مطالعه نتیجه گرفتند که تزریق دوز تقویتی از واکسن پروتئین نوترکیب، بعد از 2 دوز واکسن ویروس غیرفعال می‌تواند پاسخ ایمنی به انواع ویروس کرونا را افزایش دهد، که احتمالاً ناشی از فراخواندن دوباره سلول‌های حافظه T و B دستگاه ایمنی و بازگشت پاسخ‌های ایمنی بعد دوز سوم واکسن است.
علائم کرونا و تشخیص آن در بارداری
علائم بالینی کووید-19 در افراد باردار به طور کلی شبیه به همان علائم شایع در افراد غیرباردار است. آزمایش تشخیص کرونا هم مانند افراد غیرباردار است، آزمایش PCR مثبت برای ویروس SARS-CoV-2 به طور کلی تأییدی بر تشخیص COVID-19 است.
پاسخ ایمن و اثربخشی واکسن در افراد باردار
نتایج تحقیقات در زنان باردار واکسینه، نشان‌دهنده این است که واکسن‌ها اثرات آسیب‌زایی نداشته‌اند و باعث پاسخ دستگاه ایمنی در مادران شده‌اند. پس از واکسن، پاسخ ایمنی به صورت انواع آنتی‌بادی (پادتن) و پاسخ دسته‌ای از سلول‌های ایمنی به نام سلول T در افراد باردار و شیرده شکل گرفت و مشاهده شد.
اطلاعات جمع آوری شده از زنان باردار در آمریکا نشان داده است که به دنبال واکسیناسیون عوارض جانبی مرتبط با نقائص مادرزادی، سقط جنین، زایمان زودرس و مرده‌زایی مشاهده نشده است و عوارض واکسن در زنان باردار هم مشابه عوارض شایع در دیگر افراد است.
واکسن باعث ایمنی در نوزادان نیز می‌شود
بنابر اطلاعات پایگاه معتبر uptodate، علاوه بر پاسخ ایمنی در مادران پس از واکسیناسیون، انتقال آنتی‌بادی از بدن مادر به نوزادان از طریق جفت و شیر مادر انجام می‌شود که باعث ایمنی و محافظت نوزادان در برابر کرونا و حالتی شبیه واکسیناسیون در نوزادان می‌شود. پس، واکسیناسیون نه تنها برای مادران باردار بلکه برای نوزادان‌شان می‌تواند سودمند باشد.
واکسیناسیون کرونا در شیردهی منعی ندارد
طبق اعلام وزارت بهداشت، با توجه به شواهد علمی موجود در دوران شیردهی، واکسیناسیون با واکسنهای مجاز اعلام شده منعی ندارد و در 42 روز اول بعد از زایمان ترجیحاً واکسن مناسب سینوفارم خواهد بود. تزریق واکسن آسترازنکا هم در بارداری و شیردهی ممکن است. ولی تجویز آن برای مادران باردار تا 42 روز پس از زایمان، منوط به تشخیص کمیته علمی دانشگاهی واکسن مادران باردار خواهد بود.
به گفته نماینده مامایی نظام پزشکی تهران، بر اساس مصوبه سازمان جهانی بهداشت، تزریق واکسنهای آسترازنکا و سینوفارم در شیردهی از ۴۳ روز بعد از زایمان (۶ هفته بعد از زایمان) مانعی ندارد. نکته مهم این است که سازمان جهانی بهداشت (WHO) قطع شیردهی به دنبال واکسیناسیون را توصیه نمی‌کند.
این دکترای تخصصی سلامت باروری درباره عوارض واکسیناسیون بیان کرد، طبق آخرین تحقیقات، واکسنهای موجود هیچ عارضه جانبی از جمله نقص‌های ژنتیکی یا نقائص مادرزادی در جنین ایجاد نکرده است.
آیا دوز سوم سینوفارم در قیاس با دوز سوم اسپایکوژن قوی‌تر است؟
اگرچه اطلاعات محدودی برای مقایسه ایمنی ناشی از واکسنهای مختلف به عنوان دوز سوم وجود دارد و تاکنون مقایسه مستقیمی بین سینوفارم و اسپایکوژن انجام نشده، بعضی تحقیقات می‌توانند به این سوال جواب دهد.
در مطالعه‌ای در افرادی که قبلاً دو دز واکسن خود را آسترازنکا یا فایزر را دریافت کردند، اثر یک واکسن نوترکیب (مشابه اسپایکوژن) با یک واکسن ویروس غیرفعال (مشابه سینوفارم) به عنوان دز تقویتی یا بوستر بررسی شد.
واکسن ویروس غیرفعال (مشابه سینوفارم) ایمنی کمتری را بعد از دز سوم تولید کرد. میزان ایمنی تولید شده از واکسن ویروس غیرفعال (مشابه سینوفارم) نسبت به بقیه انواع واکسن‌ها به صورت چشمگیری پایین‌تر بود.
واکسن پروتئین نوترکیب (تکنولوژی مشابه اسپایکوژن) باعث تولید سطح ایمنی بالاتری شد و با فاصله قابل‌توجهی از واکسن مشابه با سینوفارم توانست پاسخ دستگاه ایمنی را افزایش دهد.
چرا واکسن اسپایکوژن را برای تزریق دوز سوم انتخاب کنیم؟
اسپایکوژن، واکسن پروتئین نوترکیب علیه ویروس کرونا
اسپایکوژن شامل تمامی قسمت‌های پروتئین اسپایک ویروس کرونا است؛ پاسخ‌های ایمنی در بدن در برابر تمامی بخش‌های اسپایک ویروس کرونا رخ می‌دهد، بنابراین این پروتئین از جایـگاه مهمی در طراحـی واکسـن‌ها علیه ویروس کرونا برخوردار است.
پلتفرم ایمن واکسن
پلتفرم اسپایکوژن از ایمن‌ترین پلتفرم‌های استفاده شده در جهان برای تولید واکسن است و این پلتفرم در ساخت انواع واکسن‌ها از جمله واکسن آنفلوانزا، هپاتیت، HPV (گارداسیل) و داروهایی مانند انسولین سابقه بسیار طولانی دارد.
ساخته شده از پروتئین با خلوص بالا
به دلیل اینکه واکسن اسپایکوژن از پروتئین با خلوص بالا ساخته شده است و از تمامی ساختار ویروس استفاده نشده است، ریسک بروز خطراتی مانند بیماری‌زایی واکسن و ذرات ویروسی به دلیل مشکلات احتمالی در پروسه تولید وجود نخواهد داشت.
ایمنی زایی بالا
اسپایکوژن حاوی ترکیبات آلومینیوم و جیوه نیست و ادجوانت (نوعی ماده جانبی برای تحریک دستگاه ایمنی) که در این واکســن استفاده شده Advax-SM اسـت که مطالعـات متعددی ایمنی‌زایی آن را نشان داده‌اند.
با توجه به یافته‌های موجود از واکسنهای پیشین و مطالعات Mix & Match به نظر می‌رسد که استفاده از پلتفرم‌های متفاوت از واکسیناسیون اولیه باعث ایجاد ایمنی پایدارتر و موثرتر در برابر ابتلا به کووید-۱۹ می‌شود.
بر اساس اطلاعات به دست آمده از نتایج مطالعات بالینی واکسن اسپایکوژن و همچنین ساختار پروتئینی و نوع ادجوانت‌های آن، واکسن اسپایکوژن می‌تواند گزینه ای مناسب برای دوز بوستر خود و سایر واکسنهای کرونا موجود باشد.
استفاده از واکسن متفاوت با 2 دز قبلی در دز سوم بهتر است
در این تحقیق مشابه تحقیقات قبلی نشان داده شد که استفاده از آسترازنکا به عنوان دز سوم در افرادی که دو دز قبلی را هم آسترازنکا دریافت کرده بوده‌اند، منجر به تقویت پاسخ دستگاه ایمنی (ایمنی سلولی) نشده است. در حالیکه میزان تولید ایمنی با دز سوم از واکسن پروتئین نوترکیب (نوواوکس)، بیشتر بود.
تحقیقات قبلی هم نشان دادند که با تزریق دز سوم از واکسنی که تکنولوژی متفاوت از دو دز قبلی داشته باشد، ایمنی بیشتر و قوی‌تری را ایجاد می‌کند. برای مثال، تزریق واکسنی متفاوت مانند واکسن mRNA فایزر بعد از واکسن آسترازنکا (یا برعکس آسترازنکا بعد فایزر) باعث تقویت و بهبود پاسخ ایمنی در برابر ویروس کرونا شده است.
ویژگی واکسن اسپایکوژن برای دوز سوم واکسن کرونا
بر اساس مطالعات فعلی، استفاده از واکسن با تکنولوژی متفاوت از تکنولوژی واکسن اولیه، باعث تولید ایمنی پایدارتر و موثرتری علیه ویروس کرونا می‌شود. نهادهای بهداشت و سلامت مانندWHO و سازمان غذاوداروی آمریکا نیز تزریق واکسن کرونا با تکنولوژی متفاوت از واکسن دوزهای قبلی را تایید کرده‌اند. پلتفرم واکسن اسپایکوژن متفاوت از تکنولوژی واکسنهای موجود در واکسیناسیون کشوری تاکنون است که این موضوع در کنار ایمنی بالای این پلتفرم، واکسن اسپایکوژن را به گزینه مناسبی برای تزریق دوز سوم تبدیل می‌کند.
منبع: تبیان
