ایشان در زمینه علوم انسانی هم عالم بودند. اساتید بزرگی در حوزه‌های مختلف همچون آیت الله مرحوم بروجردی، آیت الله مرحوم علامه طباطبایی و... در مسیر علم آموزی ایشان حضور موثری داشتند.
آنچه آن مرحوم را نسبت به بسیاری از هم دوره‌ای هایشان برجسته کرد، این بود که مرحوم در عین حال که فیلسوفی متعلق به حکمت متعالیه تلقی می‌شدند، اما مقلد نبودند بلکه خودشان نوآوری‌های زیادی و دیدگاه‌های خاصی را در زمینه‌های مختلف فلسفی داشتند و نوشته‌های بسیاری هم در زمینه‌های فلسفی از ایشان به یادگار باقی مانده است.
از دیگر صفات بارز مرحوم آیت الله مصباح یزدی این بود که استادی بسیار خوش بیان و خوش تبیین بودند، خوب نقد و خوب مدل سازی می‌کردند. همچنین در جلسات بحث و مباحثه همواره محور بحث را حفظ می‌کردند و به حاشیه نمی‌پرداختند. اما به زعم من از مهم‌ترین خصوصیات شخصیتی ایشان این بود که از سلامت فکری خاصی برخوردار بودند.
از ویژگی های دیگری که در علم فلسفه داشتند این بود که با فلسفه غرب هم آشنا بودند و به خوبی آنها را دریافت می‌کردند و بر اساس قوانین فلسفی، آنها را مورد نقد و بررسی قرار می‌دادند که این امر، امر بسیار دشواری است.
یکی دیگر از مباحثی که این عالم گرانقدر به آن ورود پیدا کرد، فلسفه اخلاق بود که اگر بخواهم جانب انصاف را رعایت کنم، تفکر نو و بسیار ارزشمندی در این زمینه داشتند. همچنین در زمینه‌های قرآنی به خصوص تفسیر موضوعی، تقریبا می‌توانم بگویم جزو اولین شخصیت‌ها بودند که تفسیر موضوعی را آن هم با دقت در مبانی اصولی پیگیر شدند و از قدرت خاصی هم در این زمینه برخوردار بودند.
در مباحث روانشناسی، جرم شناسی، جهان شناسی، راه شناسی، و مباحث اخلاقی، قرآنی و تاریخی و ... آثار ارزشمندی از ایشان چاپ شده است. سوای این موضوعات، مرحوم آیت الله مصباح یزدی گنجینه بسیار غنی و سالمی از مباحث اخلاقی، در بیش از ده جلد از ایشان موجود است که بسیار ارزشمند و مفید است. همچنین از خصوصیاتی که آثار اخلاقی ایشان دارد این است که از چارچوب کتاب خارج نشده و به دور از افراط و تفریط است.
دیگر ویژگی اخلاقی ایشان این بود که بسیار انسان خود ساخته‌ای بودند. بدان معنا که در طمع مقام و جایگاه نبودند و همواره احساس می‌کردند که یک وظیفه‌ای بر دوششان است که باید به آنها ورود پیدا کنند و شاگردان بسیار خوبی را هم تربیت کردند.
اگرچه در این چند دهه اخیر از بیماری‌های مختلفی رنج می‌بردند اما حضور و وجودشان بسیار پربرکت و تاثیرگذار بود چه در حوزه و چه در خارج از حوزه که نمونه بارز عملکرد ایشان در خارج از حوزه طرح ولایت است که مربوط به دانشگاهیان است.
غیر از اخلاصی که از ایشان سراغ داشتیم، به رغم اینکه گاهی به نظر می‌رسید که ایشان آدم خشک و جدی هستند در صورتی که در روابط اجتماعی بسیار منعطف، مهربان، گیرا و تاثیرگذار بودند.
در پایان سخن باید بگویم که آیت الله مصباح یزدی اگر در مسائل اجتماعی ورود پیدا می‌کردند بر اساس تشخیص‌شان و بر حسب وظیفه شرعی بود که البته ممکن است بخشی از این رویکردی که داشتند، مورد پسند دیگران واقع نباشد کما اینکه ما خودمان هم با ایشان اختلاف سلیقه داشتیم. البته عده‌ای هم بودند که از مرحوم آیت الله مصباح یزدی جور دیگری استفاده می‌کردند و به اسم ایشان حرکت‌هایی داشتند که از نظر بنده قابل دفاع نبود .
*عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
2727
