هرچند در سال‌های اخیر شاهد روابط پرفراز و نشیب میان آمریکا و ترکیه بوده‌ایم، اما می‌توان گفت پس از کودتای نافرجام ۲۰۱۶ و خودداری آمریکا از استرداد فتح‌الله گولن به‌عنوان عامل این کودتا و مسئله دستگیری راهب آمریکایی «اندرو برانسون»، موضوع اس -۴۰۰ به تازه‌ترین موضوع تنش میان آنکارا و واشنگتن در یک سال اخیر تبدیل شده است.
اخبار بین الملل - علیرغم توجه ترکیه به تهدیدات آمریکا و انتقال این سامانه‌ها به این کشور، شرایط بین‌المللی موجب شده واشنگتن وارد مرحله جدیدی از سیاست خود علیه ترکیه شود. به‌طوری‌که هفته گذشته «جان ثیون» سناتور آمریکایی پیشنهاد داده است کشورش این سامانه‌ها را از آنکارا خریداری کند.
در پی همین پیشنهاد نیز مقامات روسی آن را غیرممکن عنوان کرده و حتی «جباراوف» سناتور روسی دلیل این پیشنهاد سناتور آمریکایی را تلاش واشنگتن برای دستیابی به اسرار فنی تجهیزات نظامی روسیه و استفاده آن در تجهیزات نظامی خود عنوان کرده است.
در خصوص پیشنهاد خرید سامانه اس -۴۰۰ از سوی آمریکا که در اختیار ترکیه قرار دارد و روابط آنکارا با ناتو و واشنگتن گفتگویی با «بایزید کاراتاش» سرلشکر بازنشسته نیروی هوایی ارتش ترکیه و کارشناس نظامی- سیاسی انجام داده ایم که در ادامه می‌خوانید:
*همانطور که می‌دانید «جان ثیون» سناتور آمریکایی پیشنهاد داده است که واشنگتن سامانه اس -۴۰۰ را ازترکیه بخرد. آیا چنین پیشنهادی از منظر حقوق بین الملل قابلیت اجرایی دارد؟
درخواست سناتور آمریکایی برای افزودن اصلاحیه‌ای به مصوبه بودجه نظامی آمریکا جهت خرید سامانه اس -۴۰۰ از ترکیه پیشنهادی «خنده‌دار و غم‌انگیز» برای آمریکاست.
میان دولت‌ها توافقاتی در خصوص سلاح‌های سنگین انجام می‌شود و در این توافقات مفادی درج می‌شود تا به این شکل دولت خریدار و فروشنده تضمین لازم را فراهم کرده باشند. بدین‌صورت که در این توافق «گواهی کاربر نهایی» ضمیمه می‌شود که طبق آن کشور خریدار سلاح، حق فروش آن تجهیزات نظامی به کشور سومی را ندارد!
در اصل از منظر حقوقی دولت‌ها در این نوع توافقات مسئولیت‌هایی دارند، برای مثال تا وقتی دولت فروشنده تجهیزات نظامی اجازه ندهد که کشور خریدار آن سلاح‌هایی که از او خریداری کرده است به کشور دیگری بفروشد، دیگر حق تصمیم‌گیری درفروش آن سلاح‌ها با کشور خریدار نخواهد بود. پاسخ دولت ترکیه نیز در این راستا بوده است و برای همین بارها عنوان کرده‌اند که پای توافق اس -۴۰۰ خواهند ماند.
حالا بیایید درخواست آمریکا را این‌گونه ارزیابی کنیم؛ فرض کنیم ترکیه پاتریوت ها را از آمریکا خریداری کرده است و در این میان روابط آنکارا و واشنگتن به علت تحریم‌ها به‌هم‌خورده است، اگر آنکارا تصمیم بگیرد پاتریوت ها را حتی همراه با جنگنده اف -۱۶ به کشور دیگری ارسال کند، در آن صورت واکنش واشنگتن در مقابل این تصمیم آنکارا چگونه می‌شود؟ آیا ترکیه را متهم به نقض توافق نمی‌کند؟ قطعاً آمریکا ترکیه را متهم می‌کند!
برای همین باید گفت که پیشنهاد سناتور آمریکایی برای خرید اس -۴۰۰ ترکیه بسیار غیرمنطقی و تنها دلیل ارائه چنین پیشنهادی این است هنوز هم آمریکایی‌ها خودشان را تنها رهبر جهان می‌دانند.
فردا، ایالات‌متحده درخواست مشابهی را در مورد موضوع دیگری خواهد کرد و این صرفاً محدود به موضوع خرید اس -۴۰۰ روسی از ترکیه نیست و از امکانات و توانایی‌هایش برای باج‌گیری‌هایی استفاده خواهد کرد. اما تنها چیزی که اهمیت دارد رفتار دولت‌ها در مقابل باج‌گیری‌های دولت آمریکاست.
*موضع ترکیه در خصوص این پیشنهاد سناتور آمریکایی چیست؟
پاسخ ترکیه منفی هست. دراین‌باره «عمر چلیک» سخنگوی حزب عدالت و توسعه هم طی سخنانی عنوان کرد دولتی که از کشور دیگر سلاح خریداری می‌کند برای استفاده از آن است و نه چیز دیگری؛ ترکیه قصد خرید موشک‌های پاتریوت از آمریکا را داشت اما آن را به ترکیه تحویل ندادند، برای همین آنکارا تصمیم نهایی را در خرید سامانه اس -۴۰۰ گرفت. او همچنین گفت که ترکیه دولتی است که وقتی در راستای ایجاد رابطه با کشوری گامی برمی‌دارد، آن را حساب شده دنبال می‌کند. نباید تحریم‌های کاستا در مقابل آنکارا مدنظر باشد و در موضوع پاتریوت ها، هم باید دیگر کشورهای عضو ناتو واکنش نشان دهند.
*دلیل اصرار ترکیه در خرید اس -۴۰۰ ها چه بود؟
رفتار آمریکا و برخی کشورهای غربی در خصوص مجادله ترکیه با گروهای تروریستی و سازمان گولن دوگانه بوده است. سالهاست که این کشورها با حمایت از تروریست‌ها، امنیت ترکیه را تهدید کرده‌اند. بهانه آمریکا در تأمین و فروش تجهیزات نظامی به ترکیه موجب شد دولت آنکارا روابط تسلیحاتی خود را با دیگر کشورها از جمله روسیه برقرار کند.
قطعاً ترکیه کشورهایی را که میزبان فتح‌الله گولن (عامل اصلی کودتای نافرجام ۲۰۱۶) بوده‌اند و از طرفی از گروهای تروریستی حمایت کرده‌اند تحریم می‌کند، یکی از این تحریم‌ها را می‌توان در خرید اس -۴۰۰ از روسیه و توجه آنکارا به همکاری نظامی و تسلیحاتی خود با دولت مسکو ارزیابی کرد.
یکی از مواردی که هم در سطح بین‌المللی و هم داخل ترکیه موردنظر است فعال شدن این پدافندهای هوایی هست که به علت شیوع ویروس کرونا همچنان به تعویق افتاده است. البته آموزش‌های مربوط به این سیستم از سوی نیروهای مسلح ترکیه همچنان ادامه دارد.
در خصوص این سامانه‌ها هیچ راه برگشتی برای ترکیه وجود ندارد. حتی به علت آموزش‌های انجام‌گرفته قسمتی از این سیستم‌ها را فعال نگه داشته است. موضوع اس -۴۰۰ تمام‌شده و مراحل اولیه آموزشی این سیستم‌ها به اتمام رسیده است. پس ادعای توافق محرمانه ترکیه و آمریکا و رابطه موضوع غیر فعال بودن سامانه اس -۴۰۰ با پیشنهاد آمریکا برای خرید این سامانه‌ها بی پایه واساس است.
*دلیل مخالفت ناتو با خرید اس -۴۰۰ چیست. آیا این سامانه‌ها ناتو را تهدید می‌کند؟
سامانه اس -۴۰۰ یک سامانه صرفاً دفاعی است و نمی‌تواند برای ناتو تهدیدی ایجاد کند. این سیستم‌ها باهدف دفاع در مقابل هر نوع حمله به کشور خریداری شده است نه برای مقابله با ناتو؛ در اصل هنگام هر نوع حمله هوایی از دیگر کشورها و حتی کشورهای عضو ناتو این سیستم‌ها مورداستفاده قرار خواهد گرفت.
*ترکیه ناتو را برای خود تهدید می‌بیند؟
پس از پایان جنگ سرد اعضای ناتو به‌ویژه آمریکا و برخی کشورهای غربی در سیاست منطقه‌ای‌شان اقداماتی علیه یکپارچگی ملی ترکیه انجام داده‌اند.
این سیاست اعضای ناتو چیزی جز رفتار خصمانه علیه ترکیه نیست. البته ترکیه این اقدامات تهدیدآمیز ناتو- آمریکا را موردبررسی قرار خواهد داد، اکنون لازم است که ترکیه روابط ائتلافی خود را در برابر این حقایق زیر سوال برده و بر اساس آن اقدامات موردنیاز را انجام دهد.
*روابط ترکیه و آمریکا را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
برخی رفتارهای سیاسی آمریکا و یا حمایت از برخی سیاست‌ها موجب ایجاد بحران‌های سیاسی میان ترکیه و آمریکا در ۶۰ سال اخیر شده است. حالا با عنوان موضوع خرید سامانه اس -۴۰۰ از ترکیه بیست و هشتمین اختلاف در شصت سال اخیر میان دو کشور در حال رونمایی شدن است. این مسئله از سال ۱۹۶۰ در پی ارتفاع گرفتن هواپیمای جاسوسی از پایگاه انجیرلیک آغاز شد.
بحران تحریم سلاح علیه ترکیه در سال ۱۹۷۵، دست داشتن آمریکا در کودتای نافرجام ۲۰۱۶ و دستگیری کشیش آمریکایی اندرو جانسون برانسون و تهدید آنکارا برای تحریم‌های کاستا در پس فعال کردن سامانه موشکی اس -۴۰۰ در سال ۲۰۱۹ ازجمله آن است.
درنتیجه توافق اس -۴۰۰ که بین روسیه و ترکیه امضاشده است برای تأمین اعتبار و امنیت آنکارا در سطح بین‌المللی و تداوم همکاری‌اش با کشورهای همسایه است. از ابتدای این توافق استدلال مقامات ترکیه در همین راستا بوده است.
