بخش اول اعتبارات سفر رییس جمهور ابلاغ شد
به گزارش روز شنبه ایرنا، آیتالله سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری آخرین روز مهرماه در قالب سفری یکروزه میهمان استان اردبیل بود که این سفر در نهایت دستاوردهای قابل توجهی برای استان به ارمغان آورد.
بازدید از چند پروژه و واحد تولیدی، حضور در جمع نخبگان، شرکت در نشست شورای اداری، مصاحبه با اصحاب رسانه و در نهایت تصویب ۹۸ توافق کلی با ۷۰ هزار میلیارد ریال اعتبار از جمله برنامهها و دستاوردهای این سفر برای استان بود.
رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی استان اردبیل در این زمینه گفت: بخش اول اعتبارات سفر رئیس جمهور به این استان ابلاغ شد تا صرف پروژههای نیمهتمام اولویتدار شود.
داود شایقی در نشست بررسی مصوبات سفر افزود: بخش اول این اعتبارات به ارزش سه هزار و ۶۰۰ میلیارد ریال به استان اردبیل ابلاغ شد تا با اولویت طرحها و پروژههای نیمهتمام در بین ۱۲ دستگاه اجرایی توزیع شود.
وی اظهار کرد: این منابع به صورت نقدی تامین شده و با تاکید استاندار اردبیل قرار شد تا پروژههای مهم و زیربنایی استان با اختصاص این اعتبارات تکمیل شود و به بهرهبرداری برسد.
رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی استان اردبیل بیان کرد: جهاد کشاورزی، راه و شهرسازی، آب و فاضلاب، توزیع برق، منابع طبیعی، شرکت آب منطقهای، دانشگاه علوم پزشکی، ورزش و جوانان، فرهنگ و ارشاد اسلامی، نوسازی مدارس، دانشگاه محقق اردبیلی، راهداری و حمل و نقل جادهای و میراث فرهنگی متولیان جذب و هزینهکرد منابع هستند.
پروژه بهسازی فرودگاه اردبیل افتتاح شد
فرودگاه بین المللی شهدای اردبیل که اوایل دهه ۷۰ خورشیدی افتتاح شد، حدود ۶۰ سورتی پرواز به نقاط مختلف کشور دارد اما پیشتر مه غلیظ و نبود دید کافی برای فرود هواپیما موجب لغو برخی از پروازها با مبدا و مقصد این فرودگاه میشد.
بر این اساس پروژه بهسازی فرودگاه اردبیل شامل سامانه روشنایی و ترمیم باند آن پس از حدود ۲ دهه سرانجام هفته گذشته در آیینی با حضور نایب رییس مجلس، مدیرعامل شرکت فرودگاهها و ناوبری هوایی و استاندار اردبیل افتتاح شد.
هفت ماهه سالجاری بیش از یکهزار و ۵۰۰ پرواز در فرودگاه اردبیل انجام شده است و ۱۰۰ هزار مسافر هوایی در این پروازها جابهجا شدهاند و با اتمام پروژه بهسازی انتظار میرود لغو پروازها بیش از ۶۰ درصد در این فرودگاه کاهش یابد.
مدیرکل فرودگاههای استان اردبیل در این زمینه تشریح کرد: سیستم روشنایی نصب شده در فرودگاه اردبیل برای نخستین بار در کشور از سوی متخصصان داخلی اجرا شده که شامل سیستم کمک ناوبری و روشنایی مجهز به الایدی است.
محمد قصابی با اشاره به اینکه برای سیستم روشنایی (کت ۲) ۵۵ میلیارد تومان هزینه شده است، افزود: در حال حاضر فرودگاه بینالمللی شهدای اردبیل با مجهز شدن به این سیستم امکان برقراری پروازها در ساعات مختلف شبانهروز را دارد و انتظار میرود با استفاده از این فناوری، لغو پروازها تا ۷۰ درصد کاهش یابد.
وی همچنین از بهسازی باند فرودگاه اردبیل با اعتبار ۹۰ میلیارد تومان خبر داد و بیان کرد: باند این فرودگاه نیز با کمک مسئولان و نمایندگان استان بهسازی شد که در این زمینه هم فناوری بومی و تمام ایرانی مورد استفاده قرار گرفت.
مدیرکل فرودگاههای استان اردبیل اضافه کرد: پیش از این با احداث باند متقاطع تا حد زیادی مشکل وزش تندبادها در فرودگاه اردبیل برطرف شده بود و با بهرهبرداری از پروژه جدید نیز اختلال در پروازها در زمان مهآلودگی هوا تا حد زیادی رفع خواهد شد.
اشتغال ۵۰ درصد بیکاران به کمیته امداد واگذار شد
نرخ بیکاری رسمی اعلام شده در استان اردبیل حدود ۱۶ درصد (۶۵ هزار نفر) است، اما برخی مراجع که آمارهای کشوری بیکاری را اعلام میکنند، نرخ بیکاری در این استان را حدود ۱۰ درصد اعلام کردهاند.
در حال حاضر ۴۱ هزار و ۴۳۸ خانوار اردبیلی با جمعیت بیش از ۸۰ هزار نفر زیر پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) هستند و بنابر اعلام مسئولان امر سه هزار نفر از مددجویان زیر پوشش این نهاد پس از کسب مهارتهای لازم شغلی و دریافت تسهیلات اشتغالزایی در ۹ ماهه امسال صاحب شغل شدند.
مدیرکل کمیته امداد امام خمینی (ره) استان اردبیل در این زمینه گفت: وظیفه فراهم کردن اشتغال ۵۰ درصد از مجموع جمعیت بیکار این استان به این نهاد واگذار شده است.
حسین دشتی در نشستی با سرپرست فرمانداری خلخال افزود: کمیته امداد امام خمینی (ع) استان اردبیل در این راستا تسهیلات خود اشتغالی به پنج دهک پایین جامعه پرداخت خواهد کرد.
وی بیان کرد: تسهیلات پرداختی به جویندگان کار در استان اردبیل با کارمزد چهار درصد و دوره بازپرداخت هفت ساله تا سقف پنج میلیارد ریال خواهد بود.
مدیرکل کمیته امداد امام خمینی (ره) استان اردبیل اضافه کرد: علاوه بر ایجاد اشتغال برای ۵۰ درصد از جمعیت بیکار، پرداخت تسهیلات کارفرمایی به صاحبان واحدهای صنعتی و تولیدی راکد در مناطق محروم و کمبرخوردار با هدف راهاندازی دوباره واحدهای غیرفعال و نیز بهکارگیری بیکاران با پرداخت تسهیلات بانکی ارزانقیمت در اولویت قرار دارد.
وی بیان کرد: کارفرمایانی که برای بهکارگیری بیکاران زیر پوشش کمیته امداد استان اقدام کنند، از مزایای دریافت تسهیلات بانکی ارزانقیمت تا سقف بهکارگیری ۴۰ نفر برخوردار میشوند.
دشتی با بیان اینکه تسهیلات در نظر گرفته شده اشتغال روستاها با ضریب محرومیت ۶ و ۷ است، اضافه کرد: با توجه به ضریب محرومیت خلخال طرح جدید شامل حال تمام جمعیت بیکار این شهرستان میشود.
وی همچنین گفت: علاوه بر شمول مناطق روستایی با ضریب محرومیت ۶ و ۷، نواحی صنعتی واقع شده در جوار روستاهای با چنین شرایط نیز مشمول این طرح بوده و صاحبان واحدهای تولیدی و صنعتی واقع در این نواحی از مزایای تسهیلات ارزانقیمت بانکی برای افزایش ظرفیت اشتغال مناطق بهرهمند میشوند.
۲۰ طرح بازآفرینی اجرا میشود
۲۰ محله در اردبیل، ۱۲ محله در مشگینشهر، ۱۱ محله در پارسآباد و هفت محله در خلخال تا کنون به عنوان بافت فرسوده ناکارآمد استان اردبیل شناسایی شدهاند.
در واقع هم اکنون ۹۶۳ هکتار از مساحت شهر اردبیل، ۲۴۸ هکتار از مساحت پارسآباد، ۹۵ هکتار از مساحت مشگینشهر و ۸۴ هکتار از مساحت شهر خلخال بافت فرسوده ناکارآمد محسوب میشود.
بر این اساس و با توجه به سفر اخیر معاون وزیر راه و شهرسازی به استان اردبیل قرار است طرح بازآفرینی این محلات در قالب خانه هلال، خانه امداد، خانه برکت، خانه احسان و خانه شهر با مشارکت سازمانهای مردم نهاد به مرحله اجرا درآید.
معاون مسکن و ساختمان ادارهکل راه و شهرسازی استان اردبیل گفت: ۲۰ طرح بازآفرینی در محلات مختلف شهرستانهای اردبیل، مشگینشهر، پارسآباد و خلخال اجرا خواهد شد.
شهرام باباخانی درحاشیه بازدید از محلات ناکارآمد شهری اردبیل اظهار کرد: این طرحها که شامل بازآفرینی محلات، ساماندهی بافتهای فرسوده شهری، ساخت پایگاه سلامت، مدرسه و کلانتری است با تامین ۲۰۰ میلیارد ریال منابع داخلی اجرایی میشود.
وی افزود: برای هشت شهر در قالب ۷۰ محله هدف، مطالعات بازآفرینی و ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی انجام شده و مقرر است با همکاری شهرداریها طرحهای بازگشایی معابر، آسفالت کوچهها، پازلکاری، جدولگذاری، توسعه پارک و احداث مجموعههای ورزشی، بهداشتی و درمانی همراه با توسعه فعالیتهای آموزشی اجرا شود.
معاون مسکن و ساختمان ادارهکل راه و شهرسازی استان اردبیل ادامه داد: هدف اصلی از اجرای این طرحها ارتقای شاخصهای زیست سالم و با کیفیت شهروندان است تا بهترین شرایط زندگی در همه نقاط شهر فراهم آید.
قرارگاه امام حسن (ع) به ۴۳۰ روستا آبرسانی میکند
اردبیل که پیشتر جزو استانهای پرآب و حاصلخیز کشور بود و از نقاط مستعد کشاورزی به شمار میرفت، در چند دهه گذشته در پی تغییرات اقلیمی و بهرهبرداری نامناسب از منابع به تدریج به سمت خشکسالی سوق بافته است.
۳۰ شهر و ۹۹۱ روستای استان اردبیل زیر پوشش خدمات شرکت آب و فاضلاب قرار دارد که ۴۰۱ هزار نفر در مناطق روستایی از آب شرب بهرهمند هستند اما اغلب این مناطق شاهد خشکی رودخانهها، چشمهها و چاهها بودند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان اردبیل در این زمینه گفت: قرارگاه امام حسن المجتبی (ع) آب شرب ۴۳۰ روستای این استان را تامین میکند.
علیرضا نعمت سلطانی در نشستی با سرپرست فرمانداری خلخال افزود: با امضای قرارداد بین وزارت نیرو و قرارگاه امام حسن المجتبی (ع) که با هدف آبرسانی به روستاهای محروم کشور انجام شد، حدود ۱۰ هزار روستا با هزینه بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان در کشور از نعمت آب برخوردار خواهند شد.
وی با بیان اینکه این اتفاق یکی از بزرگترین پروژههای عمرانی در مناطق محروم کشور است، اظهار کرد: پروژههای آبرسانی به ۴۳۰ روستای کم آب استان اردبیل بخشی از مرحله اول این طرح بزرگ ملی است که در طول ۳۰ ماه از سوی قرارگاه محرومیتزدایی امام حسن المجتبی (ع) انجام خواهد شد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان اردبیل اضافه کرد:
وی گفت: ۵۴۰ میلیارد تومان منابع در این زمینه تخصیص یافته تا با جذب ۱۰۰ درصدی بتوان این پروژههای آبرسانی نیمه تمام را در مناطق مختلف استان به سرانجام برسانیم.
نعمت سلطانی با بیان اینکه براساس ارزیابی صورت گرفته هم اکنون تاسیسات آبرسانی ۸۰ روستای خلخال نیاز به بهسازی دارد، اظهار کرد: در حال حاضر محدودیتی برای تامین اعتبار بهسازی، اصلاح ونوسازی تاسیات آبرسانی روستایی وجود ندارد و در سال جاری ۵۸ میلیارد ریال اعتبار برای اجرای هفت کیلومتر خط انتقال آبرسانی و همچنین بهسازی مخازن وتاسیسات آبرسانی روستاهای خلخال اعتبار تخصیص یافته است.
وی گفت :پس از گذشت نزدیک به ۱۰ سال از حذف ردیف اعتباری ملی شبکه فاضلاب شهر خلخال این ردیف امسال مجددا برقرار شده و ۱۰۰ میلیارد ریال اعتبار برای اجرای توسعه شبکه فاضلاب این شهر اعتبار اختصاص یافته که بیشترین سطح این اعتبار برای حل مشکل فاضلاب حاشیه نشینهای خلخال هزینه میشود.
اردبیل به شبکه آزادراهی کشور متصل میشود
استان اردبیل که با مساحت ۱۷ هزار و ۹۵۳ کیلومترمربع در شمالغربی کشور واقع شده است، ۱۸۵ کیلومتر بزرگراه، ۷۱۶ کیلومتر راه اصلی، ۷۰۲ کیلومتر راه فرعی و چهار هزار و ۷۳۸ کیلومتر راه روستایی دارد.
این استان با وجود ظرفیتهای بالفعل و بالقوه قابل توجهی که در نقاط مختلف کشور دارد، پیشتر از ضعف در حوزه راهها رنج میبرد و فاقد بزرگراه استاندارد بود.
مدیرکل راه و شهرسازی استان اردبیل در این زمینه گفت: با تکمیل پروژه بزرگراه اردبیل- سرچم، این استان به شبکه آزادراهی کشور متصل خواهد شد.
محبوب حیدری اظهار کرد: طول کل این پروژه در هفت قطعه به طول ۱۷۸ کیلومتر اجرا میشود اما از این میزان ۱۹ کیلومتر به بهرهبرداری رسیده و ۱۱۶ کیلومتر نیز در دست اجرا است.
وی افزود: پیشرفت فیزیکی پروژه در مجموع ۲۲ درصد است و برای اجرای آن ۲ هزار و ۷۷۳ میلیارد ریال اعتبار هزینه شده است؛ اعتبار سالجاری پروژه ۴۶۳ میلیارد ریال است که تاکنون ۲۱۲ میلیارد ریال آن تخصیص یافته است.
مدیرکل راه و شهرسازی استان اردبیل بیان کرد: برای تکمیل قطعات در دست احداث به طول ۱۱۶ کیلومتر از پروژه بزرگراه اردبیل– سرچم به یکهزار و ۸۷۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
وی با اشاره به اینکه این جاده اصلیترین مسیر استان اردبیل به مرکز کشور و تنها جاده شهرستان اردبیل به شهرهای جنوبی استان به شمار میرود، اضافه کرد: قطعه اول و دوم این پروژه با پیشرفت بیش از ۹۰ درصد در حال اجرا است و برای تکمیل این قطعات به یکهزار و ۱۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد.
حیدری اظهار کرد: قرار است تا یک ماه آینده مراحل تکمیل مطالعات و واگذاری قطعه چهار و پنج این پروژه به پیمانکار انجام و ۴۳ کیلومتر از مسیر نیز به شکل کامل به پیمانکار برای اجرا واگذار شود.
۳۲۲ هزار تن کالا از پایانه مرزی بیلهسوار صادر شد
استان اردبیل با مساحت ۱۷ هزار و ۹۵۳ کیلومترمربع، دارای بیش از یک میلیون و ۲۸۰ هزار نفر جمعیت است و پنج شهرستان آن به طول ۳۸۲ کیلومتر مرز مشترک با کشور جمهوری آذربایجان دارد.
در این میان شهرستان بیلهسوار که با جمعیت بیش از ۶۲ هزار نفر در فاصله حدود ۱۵۹ کیلومتری شمال اردبیل واقع شده است، تنها گمرک و پایانه مرزی استان به شمار میرود.
مدیر پایانه مرزی بیلهسوار گفت: ۳۲۲ هزار تن کالای ایرانی در ۹ ماهه سالجاری از این پایانه مرزی به کشورهای حوزه قفقاز و روسیه صادر شده است.
لطفالله بابائی افزود: این میزان کالا از سوی ۱۴ هزار و ۳۰۴ دستگاه کامیون ایرانی و ۲ هزارو ۱۴۳ دستگاه کامیون آذری، اوکراینی، تاجیکستانی، قرقیزستانی، قزاقستانی، ترکیهای و لهستانی از مرز خارج شده است.
وی با اشاره به اینکه صادرات کالا از این پایانه ۶۸ درصد افزایش یافته است، بیان کرد: عمده کالا های صادراتی شامل محصولات کشاورزی، انواع شیشه، نئوپان، انواع بنزین، میلگرد، سنگ ساختمانی، انواع کاشی، خرما، نمک و پروفیل بود.
مدیر پایانه مرزی بیلهسوار صادرات این میزان کالای ایرانی به کشورهای آذربایجان، روسیه، گرجستان و حوزه قفقاز را مورد اشاره قرار داد و اضافه کرد: در مدت یاد شده ۳۵۰ هزار تن کالا از سوی ۱۵ هزار و ۸۶۵ دستگاه از این پایانه مرزی ترانزیت شده است.
وی از افزایش ۱۵۰ درصدی ترانزیت خروجی کالاها خبر داد و گفت: آب معدنی، سیمان، امدیاف، گچ، نئوپان، بیسکویت، برنج، پروفیل، نمک و انواع البسه عمده کالاهای ترانزیت خروجی شده هستند.
به گفته بابایی، همچنین در ۹ ماه گذشته ۲۰ هزار نفر مسافر از پایانه مرزی بیلهسوار به مقصد نخجوان باکو و بالعکس تردد کردهاند.
موزههای میراث فرهنگی در شهرستانها تعطیل هستند
استان اردبیل به دلیل پیشینه غنی تاریخی دارای موزههای متعددی است که از جمله آنها میتوان موزه چینیخانه بقعه شیخصفی، موزه سنگ و کتابخانه تخصصی بقعه شیخصفی، موزه مفاخر دینی، موزه مردمشناسی، موزه صنایع دستی، موزه تاریخ طبیعی در شهر اردبیل و موزه صارمالسلطنه شهر نمین، موزه باستانشناسی شهر نیر، موزه باستانشناسی شهر خلخال و موزه باستانشناسی مشگینشهر اشاره کرد.
در مجموع در حال حاضر ۱۵ باب موزه در این استان وجود دارد که ۹ مورد از آنها زیر پوشش ادارهکل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی و پنج مورد هم وابسته به ارگانها و نهادهای دیگر است که از این میان یک باب واقع در شهرستان مشگینشهر به بخش خصوصی تعلق دارد که بیشتر آنها تعطیل شدهاند.
معاون میراث فرهنگی ادارهکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل در این زمینه گفت: جز موزه شیخ صفی در اردبیل سایر موزههای میراث فرهنگی این استان در شهرستانها به دلیل نبود امکان تامین نیروهای حفاظتی تعطیل شدهاند.
سید روحالله محمدی با اشاره به اینکه پیشتر نیروهای حفاظتی موزهها از سوی نیروی انتظامی تامین میشد، اظهار کرد: در تلاش هستیم تا با امضای قرارداد با شرکتهای امنیتی و حفاظتی بخش خصوصی زیر نظر ناجا، نیروی حفاظتی مورد نیاز موزهها را تامین و زمینه بازگشایی دوباره همه موزه ها را فراهم سازیم.
وی یادآور شد: در شورای بینالمللی موزهها که در گرامیداشت روز جهانی موزه تشکیل شد، موزههای استان اردبیل اعم از وابسته و غیر وابسته در ۱۲ شاخص رتبه اول را از سوی ایران ایکوم به خود اختصاص دادند.
اتاق اصناف کشاورزی در نمین ایجاد شد
استان اردبیل که ۱.۰۹ درصد از مساحت ایران را شامل میشود، با تولید سالانه ۴.۵ میلیون تن انواع محصول کشاورزی، چهار درصد تولیدات کشور را به خود اختصاص داده است.
بنابر آخرین آمارها ۷۵۰ هزار هکتار از اراضی استان اردبیل زیر کشت قرار دارد که ۴۰ هزار هکتار آنها باغ، ۲۲۵ هزار هکتار اراضی آبی و ۴۸۰ هزار هکتار نیز جزو اراضی دیم است.
اردبیل در تولید بسیاری از ارقام و محصولات کشاورزی از جمله رتبه اول تولید عدس، رتبه اول تولید کلزا، رتبه دوم تولید سیب زمینی، رتبه سوم تولید عسل، رتبه پنجم تولید چغندر قند، رتبه هفتم تولید حبوبات و رتبه هفتم تولید گندم و جو را دارد اما پیشتر فاقد تشکل صنفی منسجمی در این زمینه بود.
مدیر جهاد کشاورزی نمین در این زمینه گفت: اولین اتاق اصناف کشاورزی این استان با تشکیل اتحادیههای صنفی زراعت و دامپروری در شهرستان نمین تشکیل شده است.
شهرام محسنی بیان کرد: فعالان، دانشآموختگان و جوانان شاغل در حوزه بخش کشاورزی استان اردبیل قرار است در قالب این اتاق فعالیت کنند.
وی با اشاره به ابلاغ آئیننامه اجرایی نظام صنفی کشاورزی، منابع طبیعی از سوی وزیر جهاد کشاورزی افزود: استقرار ساختار جدید نظام صنفی کشاورزی و تشکیل اتحادیههای صنفی کشاورزی و اتاق اصناف کشاورزی و کمیسیون نظارت اصناف کشاورزی مورد تاکید است.
۲۰ واحد صنعتی آلاینده شناسایی شد
بیش از یک هزار و ۱۴۲ واحد تولیدی و صنعتی کوچک و بزرگ در نقاط مختلف استان اردبیل فعالیت دارند که برخی از آنها به علتهای گوناگون در فهرست صنایع آلاینده قرار دارند.
بنابر آمارهای رسمی تنها از سال ۹۸ تا کنون بیش از ۲ هزار مورد پایش زیست محیطی از در حوزه واحدهای صنعتی، فاضلابهای صنعتی، پسماند و هوا انجام و برای ۶۶۳ واحد اخطار صادر شده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل از شناسایی ۲۰ واحد تولیدی و صنعتی آلاینده محیط زیست در سه ماهه سوم امسال در این استان خبر داد.
سعید شهند در نشست کمیته عوارض آلایندگی حفاظت محیط زیست استان اردبیل با بیان اینکه بر اساس گزارش کارشناسان و سوابق پایش خود اظهاری و غیرخود اظهاری ۲۰ واحد آلاینده شناسایی شدند، گفت: از این تعداد ۱۴ واحد در حوزه پساب و چهار واحد نیز در حوزه هوا آلاینده هستند.
وی تصریح کرد: تذکرات لازم به مسئولان واحدهای تولیدی و صنعتی آلاینده داده شده است تا در اسرع وقت نسبت به رفع آلایندگی محیط زیست اقدام کنند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل به پایش مستمر مقدار آلایندگی محیط زیست واحدهای تولیدی استان اشاره کرد و افزود: در صورتی که واحدهای تولیدی آلاینده، استانداردها و ضوابط حفاظت از محیط زیست را رعایت نکنند، بر اساس تبصره یک ماده ۳۸ قانون مالیات بر ارزش افزوده باید یک درصد از مبلغ فروش تولیدات خود را به عنوان عوارض آلایندگی پرداخت کنند.
شهند وجود مستندات قانونی لازم از جمله نتایج طرح خوداظهاری واحدها و نمونهبرداریهای آزمایشگاهی را در ارتباط با حذف و اضافه شدن واحدها در لیست صنایع آلاینده مهم ارزیابی کرد.
وی با اشاره به ضرورت پایش مستمر واحدهای تولیدی و صنعتی و اطلاع از آخرین وضعیت زیستمحیطی و آلایندگی آنها و رسیدگی به شکایتهای مردمی در زمینه فعالیت صنایع مزاحم، ادامه داد: ادارات و نمایندگیهای محیط زیست در استان موظف هستند دقت لازم را در معرفی صنایع آلاینده به عمل آورده و بر اساس شیوهنامههای ابلاغی اقدام کنند.