به گزارش ایرنا، در روزهای گذشته برگشت محموله های فلفل دلمه ای صادراتی از روسیه به کشور حسابی خبرساز و نقل محافل رسانه ای شد. دلیل مرجوع شدن این محموله های صادراتی براساس آنچه که مسوولان ذیربط توضیح داده اند، مغایرت های فنی در فرایند تولید این محصولات با استانداردهای غذایی کشور مقصد عنوان شده است.
با این حال این اتفاق به هر دلیلی، بار دیگر بحث استاندارد محصولات کشاورزی و لزوم عاری بودن آنها از سموم و آفت کش های غیرمجاز را هم از حیث حفظ و گسترش بازارهای صادراتی و هم حفظ سلامت مصرف کنندگان در داخل کشور به موضوعی داغ و چالش برانگیز تبدیل کرد.
اگرچه بازگشت این محصولات بازخوردهای منفی را در بین جامعه و محافل رسانه ای به همراه داشت اما در حالت خوشبینانه باید آنرا یک تلنگر و فرصت خوب برای بازنگری در شیوه های استفاده از سم و آفت کش ها در تولید محصولات کشاورزی کشور به شمار آورد چرا که استانداردها و معیارهای کیفی در این خصوص به طور دائم دچار تغییر و تحول هستند و باید برای حفظ صادرات و سلامت مصرف کنندگان در عرصه کشاورزی مدرن نباید از رقبا و سایر کشورها عقب بمانیم.
خبرنگار ایرنا در قزوین در این گزارش برای بررسی این موضوع و چالش ها و فرصت های پیش روی بخش کشاورزی به سراغ جمعی از دست اندرکاران بخش تولید، صادرکنندگان و دستگاه های مربوطه رفت و با آنها به گفت و گو پرداخت که در ادامه آمده است.
عدم وجود ضمانت اجرایی برای رعایت دستورالعمل ها در خصوص استفاده سموم کشاورزی
یک متخصص علوم باغبانی، استاد دانشگاه و گلخانه دار معتقد است اگرچه دستورالعمل هایی در خصوص نحوه استفاده از سموم و آفت کش ها در کشور وجود دارد اما این موضوع کمتر مورد توجه قرار می گیرد و فاقد جنبه الزم آور است.
دکتر عباس یدالهی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: متاسفانه ضمانت اجرایی خاصی برای رعایت دستورالعمل های استفاده از سموم و آفت کش ها در سطح کشور وجود ندارد و تاکنون نیز حساسیت خاصی نسبت به این موضوع را شاهد نبوده ایم.
این متخصص علوم باغبانی ادامه داد: برگشت محموله ای صادراتی به دلیل فقدان استانداردهای تعیین شده هرچند هم مقدارش کم باشد، اعتبار تولیدات کشور صادرکننده را دچار خدشه می کند.
این تولیدکننده محصولات کشاورزی ادامه داد: کنترل و نظارت خاصی بر استفاده از سموم و آفت کش ها توسط کشاورزان وجود ندارد در حالی که باید وزارت جهاد کشاورزی در این خصوص به طور جدی وارد میدان شود و همچنین نیاز است تا سازمان غذا و دارو نیز در این رابطه پای کار بیاید.
استاد دانشگاه تربیت مدرس همچنین گفت: وزارت جهاد کشاورزی موظف است استاندارد محصولات کشاورزی در بازارهای صادراتی را به طور مستمر تهیه و در قالب بروشورهای اطلاع رسانی و دستورالعمل به واحدهای تابعه و استانی ابلاغ و اطلاع رسانی کند.
یدالهی ادامه داد: با توجه به تغییر سالانه استانداردهای محصولات وارداتی از سوی کشورهایی که به آنها صادرات محصولات کشاورزی داریم، رایزنان اقتصادی سفارتخانه های خارجی نیز باید در این زمینه فعال باشند و تغییرات را به سرعت رصد کرده و در اختیار صادرکنندگان و اتاق های بازرگانی و وزارتخانه ها و نهادهای مسوول قرار دهند.
این گلخانه دار اضافه کرد: متاسفانه خیلی از سموم مورد استفاده در بخش کشاورزی بی کیفیت هستند و نظارت خاصی از سوی سازمان حفظ نباتات و وزارت جهاد کشاورزی بر آنها نمی شود، همچنین خیلی از کودها نیز از کیفیت لازم برخوردار نیست و دارای مقادیر زیادی سرب و کادمیوم هستند.
او همچنین گفت: در مساله اخیر معتقدم دفتر محیط زیست و سلامت غذا و سازمان حفظ نباتات به دلیل عدم آموزش و اطلاع رسانی شفاف به کشاورزان و همچنین سازمان نظام مهندسی کشاورزی به دلیل عدم اهتمام کافی در منتشر کردن و برخورد با عرضه کنندگان سموم تقلبی تاریخ مصرف گذشته و ممنوع در بازار متخلف هستند.
یدالهی اضافه کرد: متاسفانه دلالان و واسطه ها تنها استانداردهای ظاهری را رعایت می کنند و نسبت به استانداردهای داخلی محصولات کشاورزی و غذایی کم توجه هستند که در این خصوص نیز تدابیر لازم از سوی دستگاه های مسوول اندیشده شود.
تهیه سند حد مجاز سموم محصولات کشاورزی و ارایه آن به دستگاه‌های ملی
فعالان بخش خصوصی و اعضای اتاق بازرگانی که نماینده صادرکنندگان نیز محسوب می شوند نیز این روزها با حساسیت به موضوع صادرات محصولات کشاورزی توجه دارند.
در همین خصوص رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع معادن و کشاورزی قزوین معتقد است باید تدابیر و پیش بینی های لازم را به کار گرفت تا دیگر شاهد مرجوع شدن محصولات کشاورزی صادر شده از ایران نباشیم چرا که این مساله اعتبار تجار ایرانی را زیر سوال می برد و بر روند صادرات سایر کالاها تاثیر منفی و مخرب می گذارد.
سعید حلاج یوسف زادگان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: بازگشت محصولات کشاورزی صادر شده می تواند به اعتبار سایر کالاها و صادرات کنندگان ضربه بزند بنابراین باید همه تدابیر و پیش بینی های لازم را به کار گرفت تا شاهد چنین اتفاقاتی نباشیم.
عضو شورای گفت و گوی بخش خصوصی و دولت در استان قزوین افزود: اتاق بازرگانی، صنایع معادن و کشاورزی قزوین یک سند راهبردی را در خصوص موضوع استفاده از سموم و حد مجاز سم های باقی در محصولات کشاورزی تهیه و تدوین کرده که به زودی به مراجع بالادستی و دستگاه های مسوول در سطح ملی منعکس می شود و امیدواریم که به یک دستورالعمل تبدیل شود.
این صادرکننده نمونه استان قزوین اظهار داشت:این سند یک سند جامع و کامل و با دید تخصصی و کارشناسی تهیه شده و همه الزامات، جوانب و جهات مربوط به موضوع استفاده از سموم و حد مجاز سم های باقی مانده و استانداردهای لازم برای محصولات کشاورزی صادرات محور در این سند گنجانده شده است.
نماینده قزوین در اتاق بازرگانی ایران گفت: وزارت جهاد کشاورزی، معاونت غذا و دارو وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، سازمان ملی استاندارد سه ضلع اصلی دستگاه های حاکمیتی هستند که در پیشبرد این سند باید نقش ایفا کنند.
او با بیان اینکه در این سند در کنار الزامات، استراتژی، راهبردها و راهکارها به موضوع فرهنگ سازی و آموزش به کشاورزان و تولیدکنندگان محصولات و فرآورده های کشاورزی نیز اشاره و تاکید شده است، همچنین گفت: در این سند همچنین بر تقویت زیرساخت های آزمایشگاهی و راه اندازی آزمایشگاه های مرجع با هدف حفظ و ارتقای قدرت و توان صادرات محصولات کشاورزی کشور تاکید شده است.
رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی قزوین ادامه داد: می توان از ظرفیت و منابع صندوق تخصصی حمایت از توسعه سرمایه گذاری کشاورزی می توان نسبت به ایجاد آزمایشگاه های مرجع در برخی نقاط کشور اقدام کرد که بدون شک این موضوع از توجیه اقتصادی لازم نیز برخوردار است.
او اضافه کرد: استانداردهای مربوط به کشورهای توسعه یافته از جمله در زمینه محصولات کشاورزی هرساله در حال تغییر و تحول و ارتقاست و باید ما نیز با استفاده از توان فناورانه محققان و دانشمندان و انتقال فناوری و سرمایه گذاری در این بخش بتوان هم پا با این کشورها در این حوزه قدم برداریم و تجهیزات و امکانات خود را بروزرسانی کنیم.
حلاج یوسف زادگان گفت: با تدوین الزامات در خصوص کیفیت و استاندارد محصولات کشاورزی، کشاورزان و صادرکنندگان ملزم به رعایت شاخص های مورد نظر می شوند و اعتبار محصول ایرانی در بازارهای جهانی ارتقا می یابد.
او ادامه داد: در این سند مثلا پیشنهاد شده که تمامی سموم مورد استفاده در بخش کشاورزی باید شناسنامه دار شده و قابل رصد باشند و نظارت بر فروشگاه های توزیع سموم کشاورزی افزایش یابد و آنها باید مانند داروخانه ها تنها مجاز به ارایه سمومی می باشند که از سوی کارشناسان تایید و نسخه نویسی شده باشند.
حلاج یوسف زادگان با تاکید بر تشدید نظارت بر عرضه سموم در بخش کشاورزی همزمان با الزام کشاورزان به شرکت در دوره های آموزشی مربوط به استفاده از سموم، گفت: در این خصوص ضعف های زیادی داریم، مثلا یکبار برای یک موضوع و تهیه سم سری به سم فروشی های قزوین زدم که هرکدام برای یک مورد مشخص یک سم را پیشنهاد دادند و جالب این جا بود که سم های پیشنهادی یکدیگر را نیز نفی می کردند.
این فعال صادراتی گفت: صادرکنندگان و خریداران محصولات کشاورزی از کشاورزان مخالف استفاده از سموم نیستند بلکه مشکل وجود بیش از اندازه سموم در محصولات است که کیفیت و سلامت محصولات را تحت شعاع قرار می دهد که در این رابطه باید علاوه بر آموزش کشاورزان و تشدید نظارت بر سم فروشی ها شاهد الزامات قانونی باشیم، مثلا اگر کشاورزی اقدام به استفاده از سموم غیرمجاز کرد و محصول او سموم باقی مانده غیرمجاز داشت از دریافت خدمات جهاد کشاورزی محروم شود.
او با بیان اینکه صادرکنندگان استان قزوین در سالیان اخیر نسبت به سموم باقی مانده بیش از حد در انگور و کشمش گلایه هایی را داشتند که نشان از نظارت ناکافی به موضوع استفاده از سموم است،افزود: نبود نظارت های لازم موجب شده تا حتی در برخی سوپرمارکت های تاکستان شاهد فروش سم باشیم!
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی قزوین خاطرنشان کرد: در کنار وزارت جهاد کشاورزی معاونت غذا و دارو وزارت بهداشت نیز باید به طور جدی پای کار بیاید چرا که این مساله با سلامت مردم نیز در ارتباط است.
استاندارد محصولات کشاورزی خام اجباری نیست
در حال حاضر اگرچه کشورهای اروپایی و برخی کشورها استانداردهای سفت و سختی را برای محصولات کشاورزی خود برقرار کرده اند اما در کشورمان استاندارد این محصولات اجباری نیست و فعلا استاندارد اجباری مختص فرآورده های غذایی و محصولات غذایی صنعتی است.
مدیرکل استاندارد قزوین در همین خصوص توضیحاتی را ارایه داد و در رابطه با امکان دریافت استاندارد تشویقی برای محصولات کشاورزی سخن گفت.
سیروس صارمی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: در حال حاضر استاندارد محصولات کشاورزی خام در حال حاضر تشویقی بوده و از نوع الزامی یا اجباری نیست.
او اظهار داشت: سامانه ای برای کشاورزان متقاضی دریافت استاندارد تشویقی یا گواهی محصول سالم یا نشان حد مجاز آلاینده ها تعریف و عملیاتی شده است که پس از طی مراحل تعیین شده به محصولات پروانه ارایه می کند.
مدیرکل استاندارد قزوین با بیان اینکه پروانه های صادر شده از سوی استاندارد برای محصولات کشاورزی سه ساله هستند،افزود: تاکنون برای ۳۸ محصول در قزوین از جمله انواع سبزیجات، گوجه فرنگی، پسته، بادام و قارچ گواهی حد مجاز آلاینده ها صادر شده است.
او در خصوص مراحل دریافت این گواهی یا پروانه برای محصولات کشاورزی،گفت: در گلخانه های با بیش از یک هکتار مساحت مدیران کنترل کیفی بر روند تولید نظارت دارند و در گلخانه های زیر یک هکتار نیز این وظیفه برعهده کارشناسان کنترل کیفیت قرار گرفته است.
این مسوول ادامه داد: مدیران و کارشناسان کنترل کیفیت محصولات زیر کشت را از ابتدا تا انتها (برداشت) مورد رصد و نظارت قرار می دهند و سپس شرکت های بازرسی اقدام به بررسی و نمونه برداری از محصولات و آزمایش آنها می کنند و در صورت داشتن شاخص های لازم و نداشتن سموم بیش از حد مجاز آنها را برای دریافت پروانه معرفی می کنند و پس از آن در نشست کمیته علایم با حضور نمایندگان اداره کل استاندارد، جهاد کشاورزی، نظام مهندسی کشاورزی و شرکت های بازرسی برای تولیدکنندگان گواهی یا پروانه صادر می شود.
صارمی با بیان اینکه در برخورداری از آزمایشگاه ها برای تشخیص محصولات سالم مشکلی نداریم اما موضوع و چالش ما در خصوص استانداردهای تعیین شده از سوی برخی کشورها در زمینه صادرات است و آزمایشگاهی با تجهیزاتی که بتواند همه سموم مورد نظر آنها را شناسایی و آنالیز کند را نداریم.
او اظهار داشت: محصولات تولیدی دارای گواهی سلامت استانداردهای تعیین شده کشوری را پاس می کنند اما مشخص نیست که بتوانند مثلا در کشورهای اروپایی نیز بتوانند از استانداردهای تعیین شده نمره قبولی بگیرند.
مدیرکل استاندارد قزوین با بیان اینکه نیازمند تهیه و تامین تجهیزات آزمایشگاهی مدرن برای آزمایش محصولات کشاورزی هستیم،افزود: حدود ۴۵۰ نوع سم در محصولات کشاورزی قابل شناسایی سات اما آزمایشگاه های ما نهایتا ۱۵۰ مورد از آنها را می تواند مورد شناسایی و آنالیز قرار دهد.
صارمی در ادامه با بیان اینکه عمده محصول کشاورزی صادراتی قزوین کشمش است که بازنگری و اصلاح استاندارد آن امسال تدوین شده است،گفت: برای پیشگیری از مرجوع شدن این محصول پس از صادرات به کشورهای خارجی بارنگری استاندارد آن در دستور کار قرار گرفت و استانداردهای آن نیز سخت گیرانه تر شده است.
مدیرکل استاندارد قزوین یادآور شد: بارنگری استاندارد کشمش برای بررسی بیشتر به سازمان ملی استاندارد ارجاع شده و پس از چکش کاری به تایید خواهد رسید.
گسترش فعالیت مدیران کنترل کیفی در گلخانه ها
ماجرای برگشت برخی محصولات کشاورزی به ویژه فلفل دلمه ای از روسیه وزارت جهاد کشاورزی و سازمان های تابعه استانی را برآن داشت تا با فعالیت ها و برنامه هایی از تکرار چنین اتفاقات ناخوشایندی پیشگیری کنند.
در همین رابطه مسوولان جهاد کشاورزی قزوین از استقرار مدیران و کارشناسان کنترل کیفیت در گلخانه های این استان خبر دادند.
مجید اسماعیلی معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی قزوین نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: موضوع برگشت فلفل دلمه ای از روسیه به سموم باقی مانده و غیرمجاز مرتبط نبوده بلکه بحث استفاده از چهار نوع سم بوده که در حوزه مقابله با آفات در این کشور ثبت نشده است.
این مسوول با اشاره به احتمال بازدید کارشناسانی از روسیه از گلخانه های کشور برای حل مشکل یاد شده، گفت: در بین محصولات برگشتی کشاورزی هیچ موردی از تولیدات کشاورزان قزوینی وجود نداشته و تمامی محصولات صادراتی استان کاملا پاک و عاری از هر نوع سم بوده است اما این آمادگی وجود دارد که در صورت ورود کارشناسان روسی آنها از گلخانه های قزوین و فرایندهای تولید بازدید کنند.
او در ادامه از برگزاری نشست هماهنگی با گلخانه داران قزوین خبر داد و گفت: در این نشست برای حضور مدیران و کارشناسان کنترل کیفیت در گلخانه ها به توافقات خوبی دست یافتیم و این موضوع مورد استقبال تولیدکنندگان قرار گرفت.
اسماعیلی همچنین گفت: وزارت جهاد کشاورزی نیز در این رابطه دستورالعملی تهیه کرده تا به منظور ارتقای کیفی و تولید محصولات بدون مشکل، حضور کارشناسان و مدیران کنترل کیفیت در گلخانه ها فعالانه تر شود.
این مسوول اضافه کرد: مدیران و کارشناسان کنترل کیفیت با حضور در گلخانه ها تمامی فرایندهای تولید از بدو کشت تا برداشت را رصد و مستندسازی می کنند مثلا نوع بذر و محل تهیه آن، سموم استفاده شده و نحوه مصرف آن و میزان دز استفاده شده در آن همگی ثبت و ضبط می شود و با شرایط و ضوابط تعیین شده مورد بررسی قرار می گیرد.
اسماعیلی گفت: از سویی دیگر از کشاورزان استان برای تولید محصولات دارای پروانه استاندارد تشویقی نیز حمایت می کنیم و بخشی از هزینه های نمونه برداری و آزمون آنها را متقبل می شویم.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی قزوین ادامه داد: اخیرا تصمیم گرفته شده تا وزارت بهداشت نیز به این موضوع ورود پیدا کند و برای محصولات کشاورزی گواهی سلامت صادر کند، بدان معنی که هر محصول کشاورزی پیش از صادرات باید این گواهی را دریافت کند.
او همچنین گفت: در استان قزوین آزمایشگاه مرجع برای آنالیز سموم باقی مانده روی محصولات کشاورزی نداریم و نمونه ها را به تهران ارسال می کنیم چرا که تعداد حد مجاز باقی مانده سموم مورد نظر کشورهایی که به آنها صادرات داریم قابل توجه است.
اسماعیلی یادآور شد: در سال های اخیر آموزش به کشاورزان در خصوص نحوه استفاده از سموم به شکل چشم گیری افزایش یافته به ویژه در خصوص محصول انگور قزوین قطب تولید آن در کشور است.
این مسوول همچنین گفت: فروشگاه های عرضه کننده سم ملزم هستند یک نفر کارشناس کشاورزی یا فنی داشته باشند یا فرد دارای مجوز و فعال در فروشگاه باید تحصیلات مرتبط در زمینه حفظ نباتات داشته باشد.
او یادآور شد: نظارت بر سم فروشی ها تشدید یافته است البته ناگفته نماند ماده ۲۸ قانون حفظ نباتات وزارت بهداشت را موظف کرده تا محصولات کشاورزی را در سطح میادین عرضه مورد آنالیز و بررسی قرار داده و اگر محصولی خارج از استانداردهای لازم بود آنها را جمع آوری و معدوم کند.
رهاورد:
تولید محصولات کشاورزی صادرات محور و همچنین عاری از سموم تهدید کننده سلامت یک ضرورت برای کمک به توسعه صادرات و همچنین حفظ تندرستی افراد جامعه است. در این زمینه به نظر می رسد خلاء هایی وجود دارد که به سادگی قابل رفع نیست و باید در این زمینه شاهد ورود مجلس و قانون گذاری باشیم به طوری که استفاده از سموم مجاز را از حالت اختیاری و نبود نظارت، به موضوعی الزام آور و تحت کنترل تبدیل کرده و خاطیان که با جان انسان ها بازی می کنند جریمه و محکوم شوند.
همچنین به نظر می رسد باید ماموریت های ویژه ای به دستگاه های متولی برای رسیدگی به موضوع تولید محصولات کشاورزی عاری از سموم داده شود و برای تدوام صادرات محصولات و پیشگیری از اتفاقاتی نظیر مرجوع شدن محصولات نیز باید استانداردهای کشورهای هدف به طور مستمر رصد و به اطلاع کشاورزان و صادرکنندگان برسد.
