خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- محمد حسین عابدی: استان سمنان به واسطه اقلیمی که دارد یعنی قرارگیری در شمال و کوهپایه‌های جنوبی البرز و در جنوب به شمال دشت کویر، صنایع دستی و مناطق گردشگری ویژه‌ای دارد که هرکدام مزیت و ویژگی خاصی برای جذب گردشگر و ایجاد ثروت و ارزش‌های اقتصادی به شمار می‌روند.
عمدتاً در مناطق سردسیر تر استان سمنان شاهد دست بافت‌هایی هستیم که مانند کلاه گوشی از کرک بز و میش، نمد، نمد چوغا (لباس چوپانان که شبیه شنل است)، دست و پاپیچ ها و هستیم و از لحاظ خوراکی‌ها نیز به مواردی مانند لبنیات بسیار چرب و گرم مانند قیماق، سرشیر و آروشه و… بر می‌خوریم که نشان می‌دهد چقدر تولیدات این استان با اقلیمی که در آن زندگی می‌کند، مترادف است.
داشته‌های استان سمنان در بخش صنایع دستی
از سوی دیگر در جنوب و مناطق کویری استان سمنان نیز مواردی مانند انواع نان‌های مقوی مثل سر قلیفی، چوزمه، پیچو، گلیم‌ها و فرش‌ها را برای زندگی کویری و عشایری به چشم می‌خورد که از همان نوع زندگی بر می‌آید در نتیجه باید گفت تنوع ارزش‌های میراث ملموس و غیرملموس و همچنین گردشگری و صنایع دستی در استان سمنان بسیار غنی است.
حالا اما دولت سیزدهم با توجه به اینکه خشکسالی رمقی برای کشاورزی و دامداری نگذاشته و همچنین استان سمنان از لحاظ صنعتی نیز به صورت متوازنی توسعه نیافته یعنی شرق عمدتاً از توسعه محروم و غرب مرکز توسعه صنعتی است، توجه به حوزه گردشگری و صنایع دستی به خصوص با توجه به تردد سالانه ۲۰ میلیون زائر رضوی از استان سمنان در کانون توجهات قرار گرفته است.
امروز بسیاری از روستاهای جنوب شرقی استان سمنان در پس این فقدان آب و کار خالی از سکنه شده و هیچکس بهتر از استاندار سمنان این موضوع را درک نمی‌کند که وقتی منطقه‌ای خالی از جمعیت شود یعنی امنیت از آنجا می‌رود، شاهد بیابانزایی خواهیم بود، سرازیر شدن جمعیت به سمت شهرها خود داستانی مجزا است، مسائل اجتماعی در پی این تخلیه روستاها پدید می‌آید و ده‌ها مورد دیگر که مطلوب دولتی‌ها نیست رخ خواهد داد در نتیجه امروز بیش از هر زمانی نگرش دولتی‌ها به سمت روستاها و تاکید بر گردشگری و صنایع دستی، معطوف شده است.
شناساندن ظرفیت‌های صنایع دستی
مدیرکل میراث فرهنگی استان سمنان در راستای سیاست‌های تقویت گردشگری و صنایع دستی استان از ایجاد شب بازار صنایع‌دستی با مشارکت دستگاه‌های اجرایی مرتبط، پیگیری ادامه اجرای موزه بزرگ سمنان، اجرای فاز سوم بازارچه صنایع‌دستی سمنان و پیگیری تحقق مطالعات مدیریت گردشگری جنگل جهانی ابر خبر داد و گفت: استان سمنان پتانسیل‌های متعددی دارد و برای معرفی تمامی ظرفیت‌های گردشگری و صنایع‌دستی استان، راه‌اندازی سایت جامع گردشگری استان در دست اجرا است
حمید رضا دوست محمدی همچنین در گفتگو با مهر، ضمن اشاره به تهیه اطلس خوراکی‌های استان سمنان، افزود: هنری کردن محصولات و بازاریابی نوین از جمله اهداف راه‌اندازی این هنرستان برای تربیت نسل جدید علاقمند به صنایع‌دستی و هدایت هنرمندان فعال این رشته است.
وی با اشاره به شناساندن ظرفیت‌های گردشگری استان سمنان نیز بیان کرد: اقدامات خوبی در این زمینه صورت گرفته برای مثال در سال جاری اکپسوی دوبی را در پیش داشتیم که تبلیغ و ترویج و اشاعه داشته‌های فرهنگی، معرفی جاذبه‌های تاریخی و طبیعی و صنایع‌دستی به‌صورت سه زبانه، معرفی جاذبه‌ها و پتانسیل‌های سرمایه‌گذاری با بهره‌گیری از محتوای دیجیتالی و فیزیکی و برقراری لایوهای اینترنتی از مراسم معنوی از جمله برنامه‌های در نظر گرفته شده برای شرکت در آن بوده است.
بازارچه صنایع دستی در سمنان
مدیرکل میراث فرهنگی استان سمنان همچنین با بیان اینکه عملیات اجرایی بازارچه دائمی و فروشگاه صنایع دستی استان سمنان با هدف محصور کردن کارگاه و تکمیل سازه بتونی پروژه در دست اجرا است، تاکید کرد: برگزاری جلسه هماهنگی جانمایی احداث بازارچه‌های صنایع دستی در شهرستان میامی، شاهرود و… از دیگر اقدامات این حوزه بوده است تا بتوانیم در زمینه صنایع دستی اقدامات بهتری را صورت دهیم.
دوست محمدی همچنین با بیان اینکه در نخستین جلسه از پنجمین شورای راهبردی انتخاب شهرها و روستاهای ملی صنایع دستی، شهرهای مهدی شهر و کلاته خیج توانستند به عنوان شهر ملی صنایع دستی ثبت شوند، گفت: در این جلسه پرونده مربوط به روستای ابرسج در رشته نمدمالی از استان سمنان نیز مطرح شد که این پرونده تا کسب استانداردهای مورد نظر به صورت مشروط ثبت شد که گام‌های اساسی برای توسعه صنایع دستی خواهند بود.
اخذ اعتبارات برای پروژه‌ها
همچنین در سایت میراث فرهنگی استان سمنان نیز آمده است: یک هزار و ۲۰۰ میلیارد ریال اعتبار برای تکمیل زیرساخت‌های میراث‌فرهنگی و گردشگری، احداث، تکمیل، تجهیز، مرمت موزه‌ها و کاخ‌موزه‌ها و مرمت و سامان‌دهی بافت‌ها و بناهای تاریخی استان سمنان از محل اعتبارات سفر رئیس‌جمهوری به استان اختصاص یافت همچنین برای اجرای پروژه‌های احداث، تکمیل، تجهیز، مرمت موزه‌ها و کاخ‌موزه‌های استان نیز ۵۰۰ میلیارد ریال از سوی سازمان برنامه و بودجه کشور در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ اختصاص یافت
این پروژه‌ها شامل تکمیل ساختمان موزه بزرگ استان سمنان، تکمیل و به‌روزرسانی سیستم و شبکه حفاظتی و امنیتی و مرمت موزه باستان‌شناسی گرمابه پهنه سمنان، موزه باستان‌شناسی اقوام گرمسار، موزه مردم‌شناسی شاهرود، موزه چهل‌ستون سرخه، خانه لطفی دامغان و موزه‌های خصوصی استان سمنان شامل موزه باغ امیر سمنان، مهر و سکه سمنان، موزه قاطول، موزه عشایری ایل سنگسر، موزه فسیل مهدی‌شهر، موزه آب شاهرود و موزه روستایی خیج است.
برای تکمیل زیرساخت‌های میراث‌فرهنگی و گردشگری در سطح استان، اجرای پروژه‌های بازنگری مطالعات و تأمین زیرساخت‌های منطقه نمونه گردشگری آبگرم، تهیه مطالعات مدیریت گردشگری جنگل جهانی هیرکانی ابر، کمک به تکمیل زیرساخت‌های شهر نمونه گردشگری بین‌المللی شهمیرزاد، ساخت و نصب تابلوهای معرفی آثار تاریخی، طبیعی، روستاهای هدف و شهرهای نمونه گردشگری و تکمیل بازارچه و فروشگاه دائمی صنایع‌دستی استان سمنان ۵۰۰ میلیارد ریال از سوی سازمان برنامه و بودجه کشور و وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ اختصاص یافت
خیلی دیر و کم اثر
اما آنطور که یک کارشناس حوزه میراث فرهنگی به خبرنگار مهر، می‌گوید برای این کار بسیار دیر شده و زیرساخت‌های توسعه گردشگری و صنایع دستی نیز در حال مبتلا شدن به همان سرنوشت صنایع هستند و در این بستر نمی‌توان چندان هم به آینده خوش بین بود.
مهرداد کریمیان با بیان اینکه به تازگی میراث فرهنگی به فکر ایجاد بازارچه دائمی صنایع دستی در استان سمنان شده اما بازهم تمرکز این بازارچه در مرکز استان است دقیقاً همان کاری که ما در توسعه صنعتی نیز انجام دادیم و نگذاشتیم که اعتبارات صنعتی به جز گرمسار و سمنان در دیگر شهرستان‌های استان جذب شود، می‌افزاید: بیشترین داشته‌های صنایع دستی و گردشگری که ما درباره مزیت‌های اقتصادی آن صحبت می‌کنیم در روستاها قرار دارند و نه مرکز استان و شهرهای بزرگی مانند شاهرود و دامغان؛ لذا راهکار در پیش گرفته شده توسط میراث فرهنگی نمی‌تواند حداقل برای روستاها نفعی داشته باشد.
وی با بیان اینکه هیچ مرکزی برای عرضه تولیدات روستاها در استان سمنان فعلاً وجود ندارد، بیان کرد: مشکل عمده صنایع دستی ما در استان سمنان تولید نیست بلکه بازار است و این موضوع را بعد از سه دهه به تازگی مسئولان ما متوجه شده‌اند اما هم دیر است و هم برای برون رفت از آن اشتباهاً تصمیم‌گیری شده است ما اگر قرار است صنایع دستی‌مان را برای ترویج گردشگری اقتصادی و کمک به روستاها در برنامه داشته باشیم چرا باید میلیاردها تومان برای ساخت بازارچه با معماری مدرن و با زرق و برق فراوان در مرکز استان هزینه کنیم؟ آیا نمی‌توان به جای آن ده بازارچه روستایی برای اشتغال و تقویت روستاها ساخت؟
هدف روستاها باشد نه شهرها
یک کارشناس اقتصادی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه سیاست دولت در ترویج صنایع دستی در سطح استان درست است اما نباید منحصر به شهرها باشد، گفت: سیمای اقتصادی استان به دلیل اقلیم آن سابقاً به این شکل بود که روستاها مولد و شهرها مصرف کننده محصولات تولیدی روستاها بودند اما امروز متأسفانه شرایط عوض شده و در پس خشکسالی‌های متعدد و خالی شدن روستاها، این شهرها هستند که به تولیدگر و روستاها به مصرف گرایی گرویده‌اند.
سید رضا طباطبایی با بیان اینکه برای بر هم زدن این موازنه باید دید که امروز روستاهای استان چه دارند دولت اعتقاد دارد حال که کشاورزی و دامداری در استان عملاً دیگر کارایی ندارد و جز ضرر چیزی را عاید باغداران و دامداران و… نکرده، روی به سمت صنایع دستی و گردشگری آورده‌اند ما نیز قبول داریم که صنایع دستی و گردشگری استان آنقدر گران سنگ است که بتواند به صورت کلی بار مزیت اقتصادی و ارزش‌های اقتصادی استان را به دوش بکشد اما اگر فکر کنیم که گردشگر بدون زیرساخت و تلاش می‌آید و به ما پول می‌دهد در اشتباه هستیم.
وی با بیان اینکه گردشگر مانند سرمایه گذار است یعنی خودش معمولاً نمی‌آید بلکه باید برای سفر و پول دادن ترغیب شود، افزود: این موضوع نیز مانند سرمایه گذاری نیاز به تقویت زیرساخت‌ها، ایجاد مشوق‌ها، ایجاد جذابیت‌ها، ترغیب و… دارد که متأسفانه در این زمینه کارهای زیادی صورت نگرفته است برای مثال می‌گوئیم که دست بافته‌های کلاته خیج ثبت ملی شده‌اند سوال من این است که آیا در فروشگاه‌های شاهرود و سمنان این محصولات ارائه می‌شوند؟ حال که نمی‌شود چرا به جای اینکه محصولات را به بازار بیاوریم، بازار را به منطقه بومی تولید نبریم؟
بازار را به روستا ببریم نه اینکه تولیدات روستا را به مرکز استان بیاوریم
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه صنایع دستی و گردشگری مزیت ویژه اقتصادی استان سمنان است اما برای ترویج و توسعه آنچه کرده‌ایم؟ آیا با ساختن یک بازارچه در مرکز استان می‌توانیم بگوییم که روستاهایمان را تقویت می‌کنیم؟ گفت: اگر هدفمان روستاها هستند به جای اینکه محصولات را به بازارچه مرکز استان بیاوریم باید بازارچه را به روستاها ببریم سپس گردشگر را جذب کنیم تا روستاهایمان از بن بست خارج شوند.
طباطبایی با بیان اینکه بهترین تولیدات روستایی در کالپوش تولید می‌شود اما چرا هر سال نصیب دلالان شده است، تاکید کرد: وقتی روستایی محصولی را تولید می‌کند اما بازاری ندارد از سوی دیگر روستاها در بن‌بستی قرار دارند که برنامه‌ای هم برای ترویج گردشگری در آنها وجود ندارد، مجبور می‌شوند که محصولات شأن را به دلالان بفروشند تا به نام دیگر استان‌ها عرضه شود اما آیا این امر باعث می‌شود که روستا توسعه یابد؟
وی با بیان اینکه میراث فرهنگی باید در کنار تمام اقداماتی که می‌کند دست از بوم گردی‌های بدون برنامه روستایی بردارد زیرا اینها بدون ترویج گردشگری، بدون تعیین راهبردهای گردشگری و… فایده نداشته و فقط جوانان بیکار روستایی را به جوانان بیکار بدهکار به وام و بانک و… بدل می‌سازد، افزود: مشکل بازار محصولات صنایع دستی با ایجاد بازارچه مرکزی لوکس در مرکز استان حل نمی‌شود بلکه با خروج روستاها از بن بست حل خواهد شد.
توسعه گردشگری و بوم گردی در استان سمنان
استاندار سمنان در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره همین موضوع بیان کرد: تشکیل کارگروه تخصصی گردشگری با حضور میراث فرهنگی، کارشناسان و اساتید دانشگاه، رسانه‌ها، نخبگان، سازمان‌های مردمی و… یکی از پیشنهاداتی بود که در دیدار با مدیرکل میراث فرهنگی استان سمنان نیز به آن تاکید کردیم از سوی دیگر اعتقاد داریم که از ظرفیت بخش خصوصی در حوزه گردشگری استفاده شود.
سید محمدرضا هاشمی با بیان اینکه افزایش تعداد اقامتگاه‌های بوم‌گردی در جلوگیری از مهاجرت از روستاها و رونق اقتصادی روستاها مؤثر است، ابراز کرد: همانطور که سابقاً هم اعلام کردیم هر بخش از استان باید حداقل ده بوم گردی را تأسیس و یا داشته باشد تا بتوانیم جمعیت خوبی را روانه روستاها کنیم و وقتی گردشگر وارد به روستا شود قطعاً از صنایع دستی هم استفاده می‌کند.
وی با بیان اینکه برای استان سمنان در سال ۱۴۰۱، رشد ۸.۶ درصدی پیش‌بینی شده است، افزود: سه پتانسیل اصلی رشد اقتصادی استان، صنعت و معدن، کشاورزی و گردشگری است از سوی دیگر افزایش تعداد اقامتگاه‌های بوم‌گردی و ایجاد بازارچه صنایع‌دستی در ورودی شهرهای استان از جمله دیگر مطالبات ما است که امیدواریم بتوانیم از ظرفیت مسافران و همچنین زائران رضوی در این زمینه استفاده کافی را به نفع شرایط اقتصادی استان ببریم.
فرصت‌هایی که از دست می‌روند
در نهایت باید گفت استان سمنان هر چه ظرفیت‌های عظیم در بخش‌های گردشگری و صنایع دستی دارد، به همان اندازه فاقد برنامه‌ریزی تخصصی در حوزه گردشگری است و فرصت‌های توسعه اقتصادی در این استان یکی یکی از دست می‌روند این موضوع را می‌توان از لابلای صحبت‌های اهالی گردشگری، بوم گردی‌ها، کارشناسان و سازمان‌های مردم نهاد می‌توان دریافت.
اداره کل میراث فرهنگی متأسفانه در سال‌های اخیر از لحاظ مدیریت کمی دچار مشکل بود و حالا که شاهد تغییر مدیریت در این اداره کل و همچنین دولت هستیم هنوز هم شاهد بهره‌گیری درست از ظرفیت‌های گردشگری و صنایع دستی در این استان نبوده‌ایم استانی که به واسطه نزدیکی به تهران و مشهد در دوران پساکرونا می‌تواند بهترین میزان برای سفرهای مردم استان‌های همجوار باشد آن هم سفرهای اقتصادی که دو الی سه روز طول بکشد و به راحتی بتوان آن را عملی کرد.
آنچه به نظر می‌رسد مد نظر مسئولان استان سمنان نیست آن است که دوران پساکرونا زمانی است که تقاضای گردشگری افزون شده اما مردم پول چندانی برای سفر اساسی ندارند در نتیجه مجبور هستند که به سمت سفرهای کم هزینه بر و اقتصادی با مدت کوتاه روی بیاورند و این امر نیاز به ترویج و ترغیب آنها و پیشنهاد مسیرهای گردشگری دارد که در استان بتواند همه سلیقه‌ها را پوشش دهد فعلاً اما شاهد این موضوع در استان نیستیم.
