دکتر احمد فاطمی‌نژاد در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به دیدار اخیر وزرای امور خارجه ایران و چین در پکن اظهار کرد: سفر آقای امیرعبداللهیان را باید در قالب سایر سفرهای او در طی یکی ۲ هفته اخیر بررسی کرد. وی اخیرا به عمان و قطر نیز سفر کرد که این‌ها همه بازیگران موثر در ارتباط ایران با غرب به شمار آمده و می‌توانند در روند مذاکرات وین نیز موثر باشند. یکی از اهداف سفر به چین نیز در همین چارچوب تحلیل می‌شود.
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به اینکه هدف دیگر وزیر امور خارجه از سفر به چین عملیاتی‌سازی توافق ۲۵ ساله با این کشور بود، اضافه کرد: همچنین با توجه به نقش پررنگ چین در خرید نفت ایران می‌توان این سفر را به عنوان تلاشی دیگر از سوی ایران برای خنثی‌سازی تحریم‌ها نیز مورد ارزیابی قرار داد.
وی با اشاره به سفرهای اخیر وزرای امور خارجه ترکیه و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس به چین عنوان کرد: یک تحلیل غلطی که در رسانه‌های ایران دیده می‌شود، این است که ما تصور می‌کنیم چین در حوزه خلیج فارس تنها با ایران رابطه دارد و بین کشورهای این حوزه ایران دارای اهمیت ویژه‌تری است و بر این اساس خیلی وزن و اهمیت ایران برای چین را برجسته می‌کنیم اما نباید از یاد برد که طی یک دهه اخیر کشورهای حوزه خلیج فارس و مشخصا عربستان، امارات و عراق روابط خود با چین را گسترش داده‌اند و امروز مشاهده می‌شود توازن بین روابط ایران با چین و روابط عربستان با چین به نفع عربستان تغییر کرده است.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل افزود: در حوزه اقتصادی کشورهایی نظیر عربستان از تحریم بودن ایران استفاده‌های زیادی کرده و تبدیل به تامین‌کننده اصلی انرژی چین شده‌اند؛ از طرف دیگر بازار عربستان به یک بازار مطلوب برای کالاهای چینی تبدیل شده و ارتباطات بین این ۲ کشور خیلی گسترش یافته است. علاوه بر اقتصاد در سایر حوزه‌ها نیز شاهد شکل‌گیری روابط گسترده بین چین و عربستان هستیم. مثلا عربستان به لحاظ نظامی یکی از بزرگترین خریداران تسلیحات از چین است؛ کما اینکه اخیرا خبرهایی در خصوص همکاری‌های این ۲ کشور در خرید و ساخت موشک‌های بالستیک نیز منتشر شد. این‌ها همه نشان‌دهنده گسترش روابط کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس با چین در حوزه‌های مختلف است.
فاطمی‌نژاد خاطرنشان کرد: همچنین طی یکی، ۲ دهه اخیر کشورهای عربی احساس کردند پشتیبانی آمریکا از آن‌ها در حال کمرنگ شدن است و بیش از این نمی‌توانند صرفا بر ایالات متحده تکیه کنند؛ لذا تلاش کردند با سایر قدرت‌های بزرگ نیز روابط خود را گسترش دهند. در همین چارچوب عربستان اقدام به گسترش روابط خود با چین و روسیه کرده است.
وی با بیان اینکه با توجه به رقابت‌ها و توازن قدرت منطقه‌ای، گسترش روابط چین با کشورهای حاشیه خلیج فارس نگرانی‌هایی برای ایران ایجاد کرده، گفت: لذا ایران باید تلاش کند کماکان یک همکار مهم برای چین در حوزه خلیج فارس به حساب آید و خیلی از جایگاه گذشته خود فاصله نگیرد؛ یعنی طوری نباشد که ایران هم با غرب رابطه نداشته باشد و هم حمایت‌های چین را از دست بدهد. این شاید یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های موجود در سیاست خارجی ایران در رابطه با چین است و طبیعتا در سفرهای مقامات ایرانی به چین این مسائل نیز مطرح می‌شود؛ یعنی به غیر از روابط دوجانبه دغدغه‌های موجود در خصوص کشورهای ثالث از جمله کشورهای حوزه خلیج فارس نیز در این گفت‌وگوها حتما مطرح است.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ضمن اشاره به مذاکرات وین با بیان اینکه اگر چین مجبور به انتخاب بین ایران و آمریکا باشد، طبیعتا آمریکا را انتخاب خواهد کرد، ادامه داد: اما چین در رابطه خود با آمریکا چالش‌هایی هم دارد و این ۲ کشور همواره سعی می‌کنند در مقابل هم از اهرم‌هایی که در اختیار دارند، استفاده کنند. در چنین فضایی موضوع ایران هم می‌تواند یکی از این اهرم‌های در اختیار چین باشد و هم اینکه روابط چین با ایران می‌تواند یکی از دغدغه‌های اصلی آن کشور به شمار آید.
فاطمی‌نژاد با بیان اینکه چین تنها قدرت بزرگی است که روابط گسترده‌ای با ایران دارد، عنوان کرد: چین حتما تلاش می‌کند این روابط را حفظ و از آن استفاده کند؛ لذا در نتیجه هر فشار و تحریمی که از طرف قدرت‌های بزرگ علیه ایران وضع شود، چین بیش از سایر کشورها ضرر می‌بیند زیرا از همه بیشتر با ایران ارتباط دارد و طبیعتا تلاش می‌کند جلوی این ضرر را بگیرد. بنابراین تا جایی که برای چین امکان‌پذیر باشد، سعی خواهد کرد از منافع خود در روابطی که با ایران دارد، حفاظت کند و در مذاکرات وین نیز به دنبال حل یا کاهش مشکلات موجود در ارتباط با ایران است اما از طرف دیگر هم با توجه به اینکه روابط با ایران برای چین ارزش استراتژیکی ندارد، اگر این روابط خیلی برایش مساله‌ساز شد، از آن به نفع سایر امتیازاتی که دارد و می‌تواند به دست آورد، چشم‌پوشی خواهد کرد.
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: اساسا در صورت موفقیت مذاکرات وین و لغو تحریم‌ها بین تمام کشورهایی که با ایران ارتباط دارند، چین از بزرگترین برندگان خواهد بود چراکه زمینه‌های گسترش سریع روابط چین با ایران فراهم است و تنها کافی است که موانع موجود کاهش پیدا کند. در صورتی که در روابط بین ایران و سایر کشورها و قدرت‌های بزرگ، چنین زمینه‌ای وجود ندارد؛ لذا سند ۲۵ ساله می‌تواند به چین برای حل مشکلات ایران با غرب و به سرانجام رسیدن مذاکرات انگیزه دهد.
فاطمی‌نژاد اضافه کرد: به طور کلی برعکس روسیه که ممکن است از تلاش برای لغو تحریم‌های ایران یکسری انگیزه‌ها و دغدغه‌های شخصی داشته باشد، برای چین یک ایران رها شده از تحریم خیلی بهتر است و می‌تواند به یک همکار برجسته و حتی یک متحد مهم برای چین تبدیل شود. این‌ها همه در نگاه چین به مذاکرات وین و تلاش‌هایش برای موفق شدن این مذاکرات تاثیرگذار است.
انتهای پیام
