آن‌طور که سازمان محیط زیست اعلام کرده است، میانگین استاندارد خودروهای کشور ما، «یورو ۲» است و این یعنی مصرف سوخت بالایی دارند و درمجموع در هر ۱۰۰ کیلومتر، حدود ۱۰ لیتر سوخت می‌سوزانند؛ در حالی که در همین کشور همسایه‌مان، ترکیه، خودروها فقط ۵.۴ لیتر بنزین در هر ۱۰۰ کیلومتر مصرف می‌کنند!
گرچه بالابودن مصرف سوخت خودروها تنها دلیل آلودگی هوا نیست و در روز «هوای پاک»، نباید فقط به آن اشاره کرد، اما تاثیر آن هم کم نیست و مصداقش اینکه، مهم‌ترین منابع آلاینده درکلان‌شهرها، منابع متحرک، یعنی خودروها و موتورسیکلت‌ها هستند؛ به ویژه از نوع فرسوده آن‌ها که، مصرف و آلایندگی بیشتری دارند. شاید به همین دلیل بود که «مسعود تجریشی» معاون محیط زیست انسانی هم در نشست خبری این هفته خود، حسابی از خجالت خودروسازان درآمد و گفت: «اگر خودروساز ما، محصولاتی باکیفیت تولید کند و مردم حق انتخاب داشته باشند، قدر مسلم به سراغ خودروهایی با سوخت کم می‌روند اما مردم ما اکنون حق انتخاب ندارند». تجریشی صحبت‌هایش را با این جمله تکمیل کرد که: «با توجه به شرایطی مانند وضعیت خودروها، سهم مردم در آلودگی هوا ناچیز است».
صحبت‌های تجریشی را بگذارید کنار این صحبت‌های «جلیل سالاری» مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی که گفته است «میزان مصرف روزانه در کشور به طور میانگین به ۸۴ تا ۸۵ میلیون لیتر در روز رسیده است». بنزینی که هر چقدر هم استانداردسازی شود، باز هم مصرف‌شدنش هوا را آلوده خواهد کرد.
اول استانداردسازی خودروها، بعد سیاست قیمتی بنزین
البته سالاری هم مانند تجریشی، کنایه‌ای به خودروسازان زده و گفته است: «سیاست قیمتی عاملی است که می‌تواند بر مدیریت مصرف بنزین اثرگذار باشد، اما باید به استانداردسازی خودروها هم توجه کنیم. وقتی مصرف‌کننده امکان استفاده از خودرویی با مصرف ۴ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر را داشته باشد، می‌توان به او بنزین را با قیمت واقعی داد؛ اما برای مصرف‌کننده‌ای که خودرواش ۱۰ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر مصرف می‌کند، اختلاف قیمت بنزین می‌تواند موثر باشد».
پس جای تردیدی نیست که در کنار طرح‌هایی مانند از رده خارج‌کردن خودروهای فرسوده، باید کاهش مصرف سوخت خودروهای جدید را هم با جدیت مطالبه کرد. البته وزارت صمت هم برای این حوزه برنامه‌ای دارد و اعلام کرده است که باید، تا سال ۱۴۰۴ میزان مصرف بنزین خودروهای داخلی در هر ۱۰۰ کیلومتر، به ۶.۸ لیتر کاهش یابد. پاسخ این سوال که زور این مصوبه وزارت صمت به خودروسازان می‌رسد یا نه، در سال ۱۴۰۴ مشخص خواهد شد؛ اما آن‌چه عیان است چه حاجت به بیان است! وقتی قانون هوای پاک با آن همه مصوبه و برنامه، نتوانسته درست اجرا شود، چه انتظاری می‌توان از اجرایی شدن یک برنامه و هدف‌گذاری وزارتخانه داشت.
اجرای ناقص قانون هوای پاک، صرفا یک تحلیل نیست، بلکه واقعیتی است که حتی اصغر جهانگیر معاون اجتماعی قوه قضاییه هم به آن اذعان داشته و گفته است: «در قانون هوای پاک پیش‌بینی شده از تردد خودروهای فرسوده جلوگیری شود و نیروی انتظامی خودروهایی را که شرایط قانونی نداشته باشد، جریمه می‌کند؛ اما از طرف دیگر در همین قانون پیش‌بینی شده بود ظرف ۵ سال ناوگان حمل و نقل عمومی نوسازی شود اما این بخش قانون در حد پیش‌بینی قانون اجرا نشده و در واقع فقط بخشی از قانون که به ضرر مردم است، در حال اجراست...».
این صحبت «یوسف رشیدی» معاون اسبق سازمان حفاظت محیط زیست با ایسنا هم تکلیف ما با چرایی اجرانشدن قانون هوای پاک و مشکلاتی مانند استانداردنبودن خودروها، مصرف بالای سوخت و از رده خارج‌نشدن خودروهای فرسوده را روشن می‌کند: «در تمام دنیا قانون‌گذاری به این صورت است که ابتدا موضوع را به‌صورت آزمایشی اجرا و پس از احصای نقاط قوت و ضعف و رفع کاستی‌ها، آن را به عنوان قانون قابل اجرا تصویب می‌کنند؛ اما ما اول قانون را مصوب می‌کنیم، اجرایش می‌کنیم و بعد از مواجهه با مشکلات، آن را کنار می‌گذاریم و دیگر اجرا نمی‌کنیم...».
نظر سازمان استاندارد هم این است که با وجود ارتقای سطح برخی استانداردها در صنعت خودروسازی، به دلیل آمار بالای خودروهای فرسوده، طبیعتا میانگین مصرف سوخت و آلایندگی خودروها بالا خواهد بود. «پیمان پیرایش» مدیرکل نظارت بر اجرای استاندارد صنایع فلزی سازمان استاندارد به خراسان می‌گوید: «از ابتدای امسال، استاندارد یورو ۵ در تولید خودروها ملاک نظارت قرار گرفته و سازمان محیط زیست هم مسئولیت صدور تاییدیه‌های میزان آلایندگی خودروها را برعهده دارد و باید در این زمینه پاسخگو باشد». البته پیرایش هم مانند بسیاری از کارشناسان این نظر را دارد که: «وقتی در کشور بیش از ۲۰ میلیون خودرو داریم که بیشتر آن‌ها مربوط به تولیدات سال‌های قبل و دارای میزان مصرف و آلایندگی بالاست، تاثیر رعایت استانداردهای مصرف سوخت در خودروهای جدید هم از بین می‌رود...». او هم معتقد است وقتی قانونی نوشته می‌شود، باید همه ابعاد آن در کنار هم اجرا شود تا اثربخشی خود را نشان دهد. اتفاقی که درباره قانون هوای پاک نیفتاده و آن را به یک قانون تقریبا بی‌اثر تبدیل کرده است.
