محمدصادق منصور در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار کرد: بر اساس کتاب انقلاب اسلامی در همدان در مسئله کشف حجاب رضاخانی در فضای خفقان و سختگیرهای موجود، فشارها و سنگ دلی یک افسر شهربانی به نام سروان درخشان، عرصه را بر مردم تنگ کرده بود، او بیش از حدّ اعمال خشونت میکرد و اصلاً رعایت زنان پیر یا باردار و بیمار را نمیکرد و با مشاهده هر زنی که روسری بر سر داشت، با خشونت تمام به طرف وی حمله ور میشد.
وی با بیان اینکه رژیم پهلوی و حکمران همدان برای بدنام کردن زنان محترمی که با چادر سیاه در معابر عبور و مرور میکردند، علاوه بر ضرب و شتم و… به اقدام رذیلانهدیگری نیز دست زد، ادامه داد: یکی از این اقدامات آن بود که اجازه دادن به فواحش بود که میتوانستند با چادر سیاه در مجامع عمومی تردد نمایند.
منصور با اشاره به آنها با این کار میخواستند این باور را به وجود آورند که اگر زنی با چادر سیاه از خانه بیرون بیاید، جزو این دسته محسوب میشود و زنان از پوشیدن آن خودداری کنند، اضافه نمود: در ۱۷ دی ۱۳۱۴، قانون کشف حجاب به اجرا گذاشته شد. طرح رفع حجاب از بانوان ابتدا از مدارس و ادارههای دولتی شروع شد و خانواده رضاخان نیز در این امر پیشقدم بودند.
فعال حوزه تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی همدان با اشاره به اینکه خشونت مأمورین به حدی بود که به هنگام کشیدن روسری از سر زنان مظلوم، مشتی از موی آنان را با چنگهای خود میکندند، تصریح کرد: در صورت مقاومت زنان بیپناه در معابر و بازارهای شهر همدان در برابر مأمورین دولتی، آنان را کشان کشان به هر طرف میکشیدند و تا موفق به برداشتن کامل روسریشان نمیشدند، به هیچ عنوان دستبردار نبودند.
منصور مقاومت زنان همدانی در برابر این عمل ننگین دژخمان را جانانه دانست و افزود: زنان محجبه و متدین چارهای جز خانهنشینی و زندانی شدن دائم در منزل نداشتند و تنها هر چند هفته یک بار، به اجبار سحرگاهان ترسان و لرزان در تاریکی به حمام میرفتند و در صورت لزوم به معاشرت و ارتباط با دیگران هم فقط شبهنگام از راه کوچه پس کوچهها همراه همسرانشان به دیدار کسان خود میشتافتند.
وی گفت: در این میان، زنان شجاع و مقاوم و بیپروای همدان مانند سیده شهربانو خانم در همدان وجود داشتند که در مقابل مأمورین جبار رضاشاه مقاومت به خرج دادند و بیاعتنا به همهتهدیدها و شکنجهها تا آخر پایداری کردند و هرگز تسلیم خواست آنان نشدند و با مقاومت دلیرانه مأمورین شهربانی را مستأصل ساختند.
منصور با اشاره به مقاومت مردم و روحانیون همدان در مقابل طرح کشف حجاب، افزود: دولت برای در هم شکستن این مقاومت چارهکار را در آن دید که ابتدا از کارمندان ادارههای دولتی شروع کند، بر این اساس، ابتدا از تمام معلمان و مدیران مدارس و دبیرستانهای دخترانههمدان طبق دستور رئیس ادارهمعارف خواسته شد که بدون حجاب و چادر در محل کار خود حاضر شوند و همچنین محصلین دختر، موظف به کشف حجاب شدند.
وی با بیان اینکه برای موفقیت بیشتر در این کار، از تمام کارمندان دولت دعوت شد تا در مهمانی کافهجهان تل اه نما که سرهنگ بقایی ترتیب داده بود شرکت کنند، اضافه کرد: با حضور کارمندان دولت در این مهمانی، سعی شد که مردم نیز به آن تأسی جویند و تشویق شوند.
منصور با اشاره به تلاشهای دستگاه پهلوی برای انجام این امر ضد الهی، افزود: از طرف دیگر، خانم آقای شیبانی، رئیس مالیه همدان، با ترتیب دادن یک مهمانی و دعوت از عدهزیادی از خانمهای اعیان، تجار و اعضای ادارههای دولتی در همدان تلاش کرد تا مسئلهکشف حجاب برای بانوان توجیه شده آنان نیز به این کار تشویق شوند.
مسئول دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی اضافه کرد: گفته میشود سرگرد خاتمی رئیس شهربانی همدان، در اجرای دستورات مرکز و برگزاری مجلس مذکور، نهایت فعالیت را از خود نشان داد، به طوری که علینقی بیگلری، حکمران همدان، از مرکز درخواست نمود که وی مورد تقدیر و تشکر قرار گیرد.
وی با اشاره به تلاشهای حکمران آن زمان همدان در جهت عمل به کشف حجاب رضاخانی، اضافه نمود: حکمران همدان به آنچه که منظور پیشرفت و ترقی و تربیت نسوان در همدان مینامید از تمامی طبقات مردم و اعضای ادارههای دولتی دعوت کرد که به اتفاق خانمهایشان با رعایت کشف حجاب برای تماشای فیلم دردار سلیمانی ر سالن تنها سینمای نوبنیاد همدان واقع در میدان مرکزی شهر شرکت کنند تا با برگزاری جشن و نمایش فیلم، کشف حجاب را گرامی بدارند.
منصور با اشاره به اینکه عدهای از کارمندان دولت برای فرار از هرگونه مهمانیها بهانههای مختلفی را مانند مریض شدن و یا عدم توانایی مالی بهمنظور تهیه لباس مناسب برای حضور در این مهمانیها
عنوان میکردند، افزود: در روز ۲۸ دی ۱۳۱۴ از طرف همسر علینقی بیگلری از تمام خانمهای طبقات مختلف شهر دعوت به عمل آمد که در جلسهدبیرستان پهلوی شرکت نمایند. در این مجلس دختر بیگلری و خانم شکرایی خواهر رئیس معارف همدان سخنرانی نمودند. برای اینکه مسئلهکشف حجاب در بین مردم بهویژه دانشآموزان و فرهنگیان بیشتر رونق بگیرد، در روز ۳۰ دی از طرف بیگلری مسابقه خطابه نسوان در دبیرستان پهلوی برگزار گردید و به سه نفر از محصلین جوایزی اهدا شد و خود بیگلری نیز سخنرانی مفصلی راجع به ترقی نسوان و کشف حجاب کرد.
وی با ذکر این نکته که دولت برای اجرای کامل کشف حجاب به حکمران همدان دستور داد که اگر کسی از وعاظ یا غیره مخالفت یا اظهاراتی بر ضد کشف حجاب بنماید فورآ دستگیر و تنبیه شود، تصریح کرد: اما با تمام این تدابیر حکومت در امر کشف حجاب در همدان چندان موفق نبود تا جایی که حکومت همدان در گزارشی به مرکز، همدان را شبیه شهر قم دانست که مقاومت و پایداری مردم آنجا برنامههای دولت را خنثی کرده است.
مسئول تاریخ شفاهی دفتر مطالعات فرهنگی انقلاب اسلامی در همدان زنان همدانی را پیروز مقابله با کشف حجاب رضاخانی برشمرد و افزود: با وجود تلاش دولت در رفع حجاب، زنان محجّبه و متدّین همدان، همچنان پوشش خود را برای مقابله با رژیم، با استفاده از لباسهای بلند و دستکش سیاه حفظ میکردند. آنها همچنین برای پوشش موهای خود از کلاه استفاده میکردند. مقاومت زنان همدان به حدی بود که پس از سقوط دیکتاتوری رضاخان در شهریور ۱۳۲۰، مجدی حکمران همدان، به وزارت کشور نوشت: «در این شهر، زنها از هر طبقه در کوچه و بازار خیابان با چادرنماز یکرنگ راه میروند و ممانعتی هم نمیشود».