سفر رئیس جمهور به روسیه روز چهارشنبه (29 دی ماه) انجام شد. ابراهیم رئیسی در سفر خود به مسکو با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه دیدار و گفتگو کرد. پیش از سفر رئیس جمهور به روسیه، ایشان ضمن بیان این که سفر رئیس جمهور به روسیه به دعوت پوتین و برای ارتقای دیپلماسی همسایگی و منطقه ای است، گفت: گفت وگو های ایران و روسیه که از کشورهای مهم و پرنفوذ در منطقه هستند می تواند برای امنیت، روابط اقتصادی و تجاری منطقه مؤثر باشد و این سفر می تواند نقطه عطفی برای ارتقا و تحکیم سطح مناسبات با روسیه باشد. اما در کنار محتوای سفر رئیس جمهور به روسیه که از اهمیت برخوردار است، مسائل دیگری نیز مطرح شد که قابل توجه است.
به گزارش رکنا سیاسی، دیدارهای خارجی رهبران به دیدارها و سفرهای چندجانبه، دوجانبه، رسمی و کاری تقسیم بندی می شود. در هر کدام از سفرهای گفته شده ضمن این که در پروتکل های تشریفاتی تفاوت هایی وجود دارد، اما تمامی موارد بایستی به توافق طرفین برسد. به نظر می رسد سفر رئیس جمهور به روسیه از نوع سفر کاری بوده است.
در هر حال نوع تشریفات نباید خارج از نزاکت روابط دیپلماتیک باشد. زیرا در روابط بین الملل تشریفات و پروتکل ها و همچنین هر اقدام، گفتار و آداب و آیین دیپلماسی، می تواند در روابط بین ملت ها واجد معنا باشد. این پروتکل ها اغلب توافقی است و باید مورد تایید طرفین قرار گرفته و حساسیت های دو ملت رعایت شود.
در سفر رئیس جمهور به روسیه پرسش هایی از این دست مطرح شد که چرا پرچم ایران هیچ کجا وجود نداشته است؟ چرا پوتین در فرودگاه و کاخ کرملین به استقبال رئیس جمهور نرفته است؟ چرا سرود ملی ایران هیچ کجا نواخته نشده است؟ چرا فاصله میز کنفرانس پوتین و رئیس جمهور بیش از اندازه بود؟ چرا پوتین مشغول آدامس جویدن بود؟ آیا این رفتار می تواند خارج از عرف دیپلماتیک تعریف شود؟
بسیاری ضمن بیان انتقاد و اظهار نارضایتی خود از نوع تشریفات سفر ابراهیم رئیسی به روسیه، این موارد را بی حرمتی و توهین به کشورمان تلقی کرده اند.
صباح زنگنه در ابتدا گفت: نوع سفرها نحوه تشریفات را تعیین می کند. اگر سفر کاری باشد و برای بررسی یک دستور کار بین دو کشور باشد، کمترین نوع تشریفات را همراه خواهد داشت. اما اگر سفر، سفر رسمی اعلام شده و بین دو کشور توافق شده باشد، علاوه بر کارهای دوجانبه، تشریفات بیشتری نیاز خواهد داشت.
اگر سفر چند جانبه باشد، اصلا تشریفاتی ندارد. در این سفر یکی از مدیران در سطوح مختلف می تواند استقبال در فرودگاه را انجام دهد و بعد بلافاصله وارد اجلاس شوند و کار چند جانبه را در اجلاس به بحث بگذارند.
این کارشناس ارشد مسائل بین الملل در ادامه افزود: ظاهرا سفر آقای رئیسی از نوع سفر کاری بوده است و موضوعات باقی مانده بین دو کشور می بایستی بررسی و ارائه شود. البته معمولا بحث تشریفات که جزو مهمی از هر سفر است، میان دو واحد تشریفاتی دو کشور باید هماهنگ شود. مسئولین تشریفات ریاست جمهوری باید به تمام نکات تشریفاتی توجه کنند و آنها را ملاحظه کنند و به طرف مقابل اعلام کنند که طبق پروتکل تشریفاتی ما باید این مسائل مراعات شود.
دیپلمات اسبق ایران درباره عدم استقبال پوتین از ابراهیم رئیسی در فرودگاه گفت: حضور وزیر انرژی روسیه برای استقبال در فرودگاه، از جایی که وزیر پیگیر همکاری های دوجانبه ایران و روسیه است، مساله خاصی ندارد. اما بقیه مسائل نیاز به دقت و مراعات تشریفات هر دو کشور، یعنی هم تشریفات ریاست جمهوری ایران و هم تشریفات ریاست جمهوری روسیه داشت. به نظر آمد در برخی از این تشریفات دقت لازم نشد و منتقدان تا حدود زیادی حق دارند که اظهار نگرانی کنند و نارضایتی خود را اعلام کنند.
زنگنه درخصوص نبودن پرچم ایران در هیچ کجای این سفر گفت: بودن پرچم یک امر تشریفاتی در همه ملاقات ها و دیدارها بوده و هست. در فرودگاه نیازی نبود که پرچم قرار می گرفت. اگر در فرودگاه جلسه ای در پاویون تشکیل می شد، پرچم باید در دوطرف می بود، اما در ملاقات آقای رئیسی و آقای پوتین در کاخ کرملین بودن پرچم ضروری بود و باید مراعات می شد.
همچنین این که رئیس جمهور روسیه قبل از نشستن مهمان، در محل نشستن قرار گرفت، کار دور از نزاکت دیپلماتیک تلقی می شود. پروتکل های تشریفاتی توافقی است و در همه جای دنیا یک پایه های مشترکی دارد. اما درجه تشریفات، سطح تشریفات، جزئیات تشریفات، بودن گروه سرود نظامی در استقبال و بدرقه، تعیین محل استقبال، تعیین نحوه بدرقه و ... همه توافقی است و می توان بر روی آن توافق کرد.
وی درخصوص تشریفات لازم در سفر دو مقام عالی رتبه دو کشور، گفت: این که سفر آقای رئیسی کاری بوده است نباید به یک معامله در بازار تعبیر شود. این گونه نیست. دو مقام عالی رتبه دو کشور که نمایندگان ملت خود محسوب می شوند و از طریق انتخابات بر سرکار آمده اند، باهم ملاقات می کنند. دقت در حساسیت ها بسیار مهم است و نقش اصلی را در حقیقت تشریفات دو کشور به عهده دارد.
اینکه برخی از این جزئیات حذف شود، باید توافقی باشد. اگر تشریفات جمهوری اسلامی ایران پذیرفته باشد که چنین باشد، یک بحث است. اما اگر نپذیرفته باشد، طرف مقابل که میزبان است باید حساسیت های مهمان را مراعات کند. اگر چنین نشود مورد انتقاد است و جای اعتراض دیپلماتیک دارد. قابل ذکر است که ادامه بحث های تشریفات در سطح رسانه یک حدی باید داشته باشد و اعتراض ها باید به صورت دیپلماتیک و رسمی و از طریق سفارتخانه ها مورد مبادله قرار بگیرد و پاسخ هایی هم از سوی تشریفات ایران و هم از سوی تشریفات طرف مقابل باید داده شود.
سفیر اسبق ایران از دیگر نقاط ضعف تشریفات سفر ابراهیم رئیسی به روسیه گفت: معمولا فاصله دو رئیس و اعضای دو هیات با مراعات فاصله اجتماعی و پروتکل های بهداشتی یک و نیم متر است، نه 5/5 متر! دو رئیس جمهور می توانستند در کنار یکدیگر عکس مشترکی بگیرند. اگر می خواستند دست ندهند می توانستنند بازو به بازو در کنار هم بایستند.
وی ضمن بیان این که این نکاتی است که ملت ما روی آن حساس هستند و دقت در این نکات ضروری است، گفت: البته به غیر از بحث تشریفات، بحث محتوای ملاقات و گفتگوهایی که انجام گرفته است مهم است. این گفتگوها باید توسط مسئولان کشور ایران و روسیه بیان شود. طبعا هر دو کشور می توانند مسائل به کلی سری و محرمانه را مطرح نکنند. اما مسائل روزمره ،اقتصادی، کاری و بحث های فرهنگی و اجتماعی باید مشخص باشد. مادامی که به این سفر عنوان سفر کاری داده ایم، باید موضوعات کاری که مطرح شده و نتایجی که حاصل شده است و نحوه پیگیری مسائل توسط مسئولین گفته شود.
زنگنه درخصوص تفاوت های تشریفاتی این سفر با دیگر سفرهای انجام شده گفت: آقای پوتین و تشریفات ما باید به این سوال پاسخگو باشند که چرا تفاوت ها وجود داشت. البته برخی از مقایسه ها که صورت می گیرد اشتباه است. تعدادی از سفرها سفرهای چندجانبه بوده است. کنفرانسی درخصوص خزر، کنفرانسی در مورد سازمان شانگهای یا اوراسیا بوده است. این سفرها را باید مستثنی کرد. اما سفرهای دوجانبه که دو موضوع و دو عنوان مشخص دارد، از تشریفات برخوردار است. سفر کاری که برای پیگیری یک دستور کار خاصی می تواند هر هفته، هر ماه، هر شش ماه یکبار و هر سال یکبار انجام بگیرد، تشریفات کمتری دارد و اما باید مورد توافق هم باشد. سفر رسمی که شامل موضوعات فراتر از مسائل کاری دوجانبه است، تشریفات بالاتری دارد.
این کارشناس ارشد مسائل بین الملل در پاسخ به این سوال که آیا انتشار عکس اقامه نماز ابراهیم رئیسی در کاخ کرملین لزومی داشت؟ گفت: این مسائل به تشخیص اداره تشریفات و رئیس دفتر آقای رئیسی انجام می شود. ظاهرا اداره تشریفات و رئیس دفتر آقای رئیسی از تجربه کمی در این مسائل بین المللی برخوردار هستند.
دوست ما آقای ابراهیم رئیسی که از نزدیک ایشان را می شناسم و دوست عزیز من است، انسان بسیار سلیم النفس و درستکاری است، اما در زمان ریاست جمهوری بیش از یک یا دو سفر خارجی نداشته اند و به تشریفات شخصا واقف نیستند. این مسئولیت رئیس دفتر و مسئولیت مدیر تشریفات است که همه این مسائل را بررسی کند.
نماز خواندن آقای ابراهیم رئیسی برای خدا بوده است و جنبه تبلیغاتی نداشته است. ایشان به یاد شهید بزرگوار سردار قاسم سلیمانی که در کاخ کرملین نماز خوانده اند اقامه نماز کردند، زیرا در جلسات طولانی فرصت این وجود ندارد که به مسجد و محل دیگری بروند.
سردار سلیمانی به دلیل نوع کار تنها سفر می کردند و نهایتا یک یا دو مشاور همراه ایشان بودند. این که آقای ابراهیم رئیسی تنها به نماز ایستاده اند، به این دلیل است که هیات همراه ایشان بعد از جلسه که فاصله کوتاهی است، فرصت نماز خواندن دارند. این که تاکید می شود که "در کاخ کرملین نماز خواندیم"، باید از این حالت های پوپولیستی فاصله گرفت.
