از آغاز همه‌گیری کرونا در ایران حدود دو سال می‌گذرد، در این مدت هرگز امواج کرونا در کشور خاموش نشده و گر چه نمودار سینوسی ابتلا و مرگ فراز و فرود داشته است اما میزان ابتلا و مرگ کرونا همیشه وجود داشته است. به هر یک از نمودارهای دارای قله ابتلا یا مرگ کرونا «پیک» گفته می‌شود. نموداری که در آن تعداد موارد افزایش می‌یابد تا به قله می‌رسد و بعد وارد مرحله کاهشی می‌شود.
در طول دو سال گذشته ایران پنج پیک کرونا را سپری کرده است. اولین آن از ابتدای اسفند ۹۸ با اعلام اولین موارد ابتلا و مرگ در قم شروع شد و تا اردیبهشت ۹۹ ادامه داشت. پیک دوم بلافاصله بعد از آن و از خرداد ۹۹ با بازگشایی زودهنگام اماکن عمومی شروع شد و تا شهریور همان سال ادامه یافت. پیک سوم کرونا بلافاصله از اواخر شهریور ۹۹ شروع شد و تا دی ۹۹ ادامه داشت. پیک چهارم کرونا نیز از فروردین ۱۴۰۰ شروع شد و تا نیمه‌های خرداد امتداد یافت. بلافاصله پس از کاهش موارد ابتلا در پیک چهارم در اواسط خرداد، دوباره روند افزایشی کرونا در کشور این بار با سویه خطرناک دلتا مشاهده شد که پیک پنجم را رقم زد، دوره‌ای که سخت‌ترین پیک کرونایی را به وجود آورد و آمار رسمی مرگ روزانه مبتلایان از مرز ۷۰۰ نفر هم گذشت و مدام رکورد می‌زد.
در دو سال اخیرکشور روزهای سختی را سپری کرده است. بر اساس آمار رسمی وزارت بهداشت، بیش از ۶ میلیون و ۲۵۰ هزار نفر به بیماری کووید۱۹ مبتلا شدند و بیش از ۱۳۲ هزار نفر بر اثر کرونا جان خود را از دست دادند.
با وجود کاهش نسبی موارد ابتلا و مرگ کرونا در ایران که در پی گسترش واکسیناسیون در سه ماه گذشته رخ داد؛ از حدود یک ماه پیش با شناسایی گونه جدید کرونا با نام امیکرون در آفریقای جنوبی، نگرانی‌ها دوباره افزایش یافت. از نیمه دی ماه وزارت بهداشت به طور رسمی ورود سویه جدید امیکرون را به کشور تایید کرد. البته وزارت بهداشت تعداد موارد شناسایی شده این واریانت جدید را یک رقمی یا دورقمی اعلام می‌کرد که با توجه به کمبود موارد تست اختصاصی آن و به خصوص مراجعه نکردن اغلب مبتلایان به مراکز درمانی که علایم خفیف داشتند، نمی‌توانست گویای وضعیت واقعی گسترش این نوع جدید از ویروس کرونا در کشور باشد.
وزیر بهداشت: نگران وضعیت افزایشی امیکرون هستیم، مردم باید ماسک بزنند و دز سوم واکسن کرونا را تزریق نکنند اما آن طور که انتظار داشتیم، مردم از ترزیق دز سوم واکسن استقبال نکرده‌اند و حدود ۲۱ تا ۲۲ درصد واکسیناسیون دز سوم انجام شده است.
محمد هاشمی سرپرست مرکز اطلاع‌رسانی و روابط عمومی وزارت بهداشت در این باره می‌گوید: ارزیابی دقیق میزان گردش امیکرون در کشور دشوار است؛ برخی صاحب‌نظران این میزان را حدود ۳۰ درصد بر می‌شمارند و احتمال اینکه به زودی به ۴۰ درصد هم برسد، دور از ذهن نمی‌دانند.
اعلام موارد انگشت شمار از ابتلا به سویه امیکرون در ایران و همزمان کاهش نسبی موارد مرگ کرونا در کشور که به زیر ۲۰ نفر هم رسید، شاید مردم و مسئولان را به این نتیجه برساند که اوضاع به سمت عادی شدن می‌رود اما در روزهای گذشته دوباره روند افزایشی ابتلای سرپایی به کرونا در کشور شروع شده است، وضعیتی که با توجه به تجربه پیک‌های گذشته می‌تواند نشانه افزایش موارد بستری طی روزهای آینده و افزایش موارد مرگ در هفته‌های آینده باشد.
حمیدرضا جماعتی دبیر کمیته علمی کشوری کرونا می‌گوید: با توجه به روند افزاینده تعداد موارد مثبت مبتلا به اُمیکرون در سراسر کشور به نظر می‌رسد که نزدیک به پیک امیکرون باشیم و با توجه به مطالعاتی که در مورد نتایج واکسیناسیون انجام شده، توصیه کمیته علمی کرونا این است که مردم سریع نوبت سوم واکسن کرونا را تزریق کنند چرا که تزریق دُز سوم، می‌تواند بیش از ۸۰ درصد از بستری شدن در بیمارستان‌ها پیشگیری کند. همچنین واکسیناسیون دز سوم کارکنان سازمانها و ادارات دولتی، باید الزامی شود.
نگرانی وزیر بهداشت از گسترش امیکرون
همزمان بهرام عین اللهی وزیر بهداشت از افزایش چهار برابری موارد ابتلا به کرونا در روزهای گذشته خبر می‌دهد و می‌گوید: نگران وضعیت افزایشی امیکرون هستیم، مردم باید ماسک بزنند و دز سوم واکسن کرونا را تزریق نکنند اما آن طور که انتظار داشتیم، مردم از ترزیق دز سوم واکسن استقبال نکرده‌اند و حدود ۲۱ تا ۲۲ درصد واکسیناسیون دز سوم انجام شده است.
مسعود یونسیان متخصص اپیدمیولوژی و عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا در این زمینه در گفت‌وگو با پژوهشگر ایرنا می‌گوید: با توجه به واقعیت‌های موجود در جامعه در کوتاه مدت می‌توان، روند کرونا را در روزهای آینده به شکلی پیش‌بینی کرد که خطای قابل ملاحظه‌ای نداشته باشد. از ابتدا تا نیمه دی ماه، شاهد کاهش موارد جدید کرونا در کشور بود اما از نیمه دی روند ابتلا در کشور صعودی شده است.
برآوردها از افزایش مبتلایان
وی برآورد می‌کند: در دو هفته اخیر به غیر از روزهای شنبه که اصولا به علت کم شماری روز تعطیل جمعه، تعداد موارد اعلامی ابتلا به کرونا کم می‌شود. به طور متوسط هر روز حدود ۱۲ درصد به موارد جدید ابتلا اضافه می‌شود. بنابراین اگر شنبه‌ها را کنار بگذاریم هر روز حدود ۱۲ درصد به موارد ابتلای کرونا در کشور اضافه شده است و اگر این روند ادامه داشته باشد تا ۱۰ بهمن تعداد موارد ابتلای روزانه به حدود ۱۲هزار ابتلای روزانه می‌رسد و اگر همین آهنگ بدون هیچ مداخله‌ای ادامه پیدا کند تا ۲۰ بهمن به بالای ۳۰ هزار ابتلای روزانه می‌رسیم.
عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا می‌افزاید: گر چه همه موارد ابتلا به کرونا از نوع امیکرون، ممکن است شدید نباشد اما به هر حال درصدی از این افراد به نوع شدید بیماری کووید۱۹ مبتلا و در بیمارستان بستری می‌شوند. اگر تعداد افراد مبتلا زیاد باشد، بیمارستان‌ها هم شلوغ می‌شوند و میزان مرگ‌های کرونا افزایش می‌یابد. اکنون با توجه به اینکه وارد پیک ششم کرونا شده‌ایم، با روند افزایشی موارد ابتلا به کرونا، شرایط سخت‌تر نیز می‌شود مگر اینکه به زودی مداخله و محدودیت‌های جدی و تعطیل کردن تجمعات اعمال شود. البته این نوع اقدامات بعد از یک تا دو هفته نتیجه می‌دهند و چه مداخله داشته و یا نداشته باشیم در هفته جاری و هفته آینده شاهد افزایش موارد ابتلا به کرونا در کشور خواهیم بود.
اگر از امروز مداخله و اعمال محدودیت‌ها را شروع کنیم، می‌توانیم از نیمه دوم بهمن شاهد آهسته شدن سرعت افزایش موارد ابتلا به کرونا باشیم. در هر صورت افزایش موارد ابتلا را خواهیم داشت اما با مداخلات و اعمال محدودیت‌ها می‌توانیم آهنگ و سرعت افزایش موارد ابتلا را کم کنیم.متخصص اپیدمیولوژی ادامه می‌دهد: اگر از امروز مداخله و اعمال محدودیت‌ها را شروع کنیم، می‌توانیم از نیمه دوم بهمن شاهد آهسته شدن سرعت افزایش موارد ابتلا به کرونا باشیم. در هر صورت افزایش موارد ابتلا را خواهیم داشت اما با مداخلات و اعمال محدودیت‌ها می‌توانیم آهنگ و سرعت افزایش موارد ابتلا را کم کنیم و باعث شویم که دیرتر به قله منحنی پیک ششم برسیم و اوج موارد ابتلا به کرونا را در پیک ششم در ارتفاع پایین‌تری تجربه کنیم. با انجام مداخلات به موقع می‌توانیم امیدوار باشیم بیمارستان‌ها تحت فشار شدید قرار نگیرند و کمبود دارو، پزشک، پرستار و تخت بیمارستانی پیدا نکنیم.
وی درباره میزان مرگ‌آوری سویه امیکرون می‌گوید: اگر چه بیماری ناشی از امیکرون مقداری خفیف‌تر است اما این نوع ویروس کرونا هم مرگبار است و قطعا درصدی از مبتلایان جان خود را از دست می‌دهند. بر اساس آمارهای مدیترانه شرقی که ایران هم در این منطقه است، دو هفته پیش نسبت به هفته قبل از آن موارد مرگ کرونا هفت درصد کاهش یافته بود. در هفته گذشته کاهش موارد مرگ کرونا در این منطقه متوقف شده و حتی در مواردی افزایش هم داشته است. برای مثال، در مصر موارد مرگ ۱۰ درصد افرایش داشته یا در تونس موارد مرگ کرونا در هفته گذشته ۵۴ درصد افزایش یافته است. هیچ دلیلی وجود ندارد که این اتفاق در کشور ما اتفاق نیفتد.
امیکرون پایان کرونا نیست
یونسیان می‌افزاید: بر خلاف نظر برخی افراد که می‌گویند امیکرون پایان کروناست و امیدواری بیش از حدی به این موضوع دارند، نظر بسیاری از کارشناسان همه‌گیری شناسی این است که نه تنها امیکرون پایان کرونا نیست بلکه ممکن است گونه‌های جدیدی از کرونا به وجود آید که بیماری شدیدتری ایجاد کنند. هر زمان ممکن است گونه جدیدی از ویروس کرونا به وجود آید که شدت بالایی داشته باشد. زیرا هنوز تعداد افرادی که در دنیا واکسن کرونا نزده‌اند، زیاد است. در برخی کشورها بیش از ۹۰ درصد مردم هنوز واکسن نزده‌اند. در این کشورها انتقال کرونا می‌تواند باعث جهش‌هایی بشود که دوباره دنیا رابه مخاطره بیندازد.
عضو کمیته علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا تاکید می‌کند: پیک ششم کرونا در ایران شروع شده است، این موج جدی است ضمن اینکه هر لحظه ممکن است واریانت و نوع جدیدی از ویروس کرونا ایجاد شود. اکنون در شرایطی هستیم که کاهش تعداد موارد مرگ روزانه متوقف شده و حتی طی دو هفته گذشته، موارد مرگ کرونا در دنیا رو به افزایش گذاشته است. این نشان می‌دهد که خیلی هم نباید خوشبین باشیم و بگوییم فقط تعداد موارد ابتلا افزایش پیدا می‌کند و موارد مرگ کرونا زیاد نمی‌شود. واقعا ویروس امیکرون هم کشنده است. گر چه در مجموع تعداد موارد شدید کمتر است اما وقتی تعداد موارد ابتلا زیاد شود حتی اگر درصد بیماران شدید کمتر باشد باز هم تعداد موارد شدید و مرگ کرونا افزایش خواهد یافت.
بر خلاف نظر برخی افراد که می‌گویند امیکرون پایان کروناست و امیدواری بیش از حدی به این موضوع دارند، نظر بسیاری از کارشناسان همه‌گیری شناسی این است که نه تنها امیکرون پایان کرونا نیست بلکه ممکن است گونه‌های جدیدی از کرونا به وجود آید که بیماری شدیدتری ایجاد کنند
متخصص اپیدمیولوژی می‌گوید: شواهد نشان می‌دهد، وارد پیک ششم کرونا شده‌ایم. هر پیک کرونا یک موج بالا رونده دارد و یک شاخه پایین آورنده دارد. در اینکه در شاخه بالا رونده موج ششم کرونا قرار داریم شکی نیست اما به معنای آن نیست که به قله پیک جدید رسیده‌ایم و روند افزایش موارد ابتلا، همچنان ادامه خواهد داشت. با توجه به اینکه قبل از شروع این پیک، موارد ابتلا و مرگ کرونا در کشور بسیار کم شده بود، موج ششم کرونا را از جای پایینی شروع کردیم. اکنون موارد ابتلا و مرگ کرونا به چشم نمی‌آید اما افزایش ۱۲ درصدی موارد ابتلا مهم است و نشان می‌دهد طی دو هفته آینده موارد ابتلا به کرونا به سرعت افزایش می‌یابد. موارد ابتلا پنج رقمی می‌شود و طی هفته آینده به بالای ۱۰ هزار نفر می‌رسد و در ادامه، افزایش تصاعدی موارد جدید، احتمال اینکه در بهمن ماه تعداد موارد جدید روزانه به بالای ۳۰ هزار مبتلا در روز برسد، بسیار زیاد است.
سویه غالب کرونا در کشور
وی ادامه می‌دهد: اکنون در ایران و دنیا سویه غالب کرونا، نوع امیکرون این ویروس است. ۷۲درصد موارد ویروس کرونا در دنیا امیکرون است و ۲۸ درصد موارد ابتلا به ویروس دلتاست. یک دهم درصد هم بقیه گونه‌های کروناست.در ایران بر اساس بررسی‌های انجام شده در برخی استان‌ها بیش از ۹۰ درصد موارد ابتلا به کرونا، امیکرون است در بقیه استان‌ها نیز درصد قابل توجهی امیکرون است و اکنون در ایران، گونه غالب کرونا امیکرون است.
یونسیان درباره اثربخشی واکسن‌های کرونا بر روی سویه امیکرون می‌افزاید: اصولا انواع دلتا و امیکرون از ویروس‌های کرونا، یک مقدار واکسن‌گریزی بیشتری نسبت به سویه‌های قبلی دارند، البته همه واکسن‌ها به درجاتی روی گونه‌های مختلف ویروس کرونا اثر دارند. میزان واکسن گریزی امیکرون یک مقدار از دلتا بیشتر است اما این طور نیست که واکسن بر آن اثر نداشته باشد. خبر خوش این است که کاهش اثربخشی بیشتر در پیشگیری از ابتلا به بیماری است و خوشبختانه از نظر اثربخشی در کاهش مرگ، همچنان شاهد اثربخشی قابل ملاحظه همه انواع واکسن‌های رایج در کشورمان در جلوگیری از نوع شدید بیماری و مرگ ناشی از کرونا هستیم. در تمام دنیا، اکثریت بیماران کرونا که روی تخت‌های بیمارستانی خوابیده‌اند، جزو افرادی هستند که واکسن نزده‌اند. یا دوره واکسیناسیون خود را تکمیل نکرده‌اند.
بازگشایی‌ها
عضو کمیته علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا درباره بازگشایی‌ها از جمله بازگشایی مدارس و دانشگاهها می‌گوید: برای هر تصمیم باید مولفه‌های مختلف موثر بر آن بررسی شود و جنبه‌های بهداشتی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و پیامدهای مختلف آن تصمیم باید در نظر گرفته شده و سبک و سنگین شود و به طور مشخص و به شکل شفاف توضیحاتی برای کارشناسان و عموم مردم جامعه در مورد تصمیمات ، اثربخشی و پذیرش آن‌ها ارائه شود. انتظار این است که اعضای کمیته علمی ستاد ملی کرونا، هم بازوی مشورتی، ستاد ملی کرونا باشند، و هم در جریان منطق و ادله پشت تصمیم‌ها باشند.
متخصص اپیدمیولوژی می‌افزاید: از نظر بهداشت و مولفه‌های سلامت به نظر می‌رسد بازگشایی‌ها پتانسیل ایجاد آسیب جدی به سلامت جامعه را داشته باشند. اما اینکه چه مزایایی از این بازگشایی‌ها انتظار می‌رود، حداقل به صورت کمی و مستدل برای من روشن نیست. بدیهی است برخی مشاغل و فعالیت‌ها تعطیل بردار نیستند، نمی‌شود خدمات کلان اقتصادی و اجتماعی و امنیتی کشور را تعطیل کرد، زیرا جامعه دچار بحران می‌شود و هر فعالیتی که قرار است به خاطر کرونا محدود شود باید جنبه‌های مختلف آن در نظر گرفته شود و همه مولفه‌ها در کنار هم بررسی شود تا به تصمیم رسید، قابل درک است که باید بسیاری از فعالیت‌ها اقتصادی و اجتماعی در شرایط نگرانی از افزایش کرونا ادامه پیدا کنند اما اینکه چه مطالعاتی درمورد بازگشایی مدارس و دانشگاهها انجام شده درجریان نیستم.
وی ادامه می‌دهد: اعضای کمیته‌های تخصصی ستاد ملی کرونا انتظار نوعی تعامل جدی‌تر و مناسب‌تر را میان اعضای اصلی تصمیم گیرنده ستاد و کمیته‌های مشورتی و همچنین با مردمی که می‌خواهند این تصمیمات را اجرا کنند، دارند.بهتر است با تعامل با ذی نفعان یک تصمیم، موضوع مورد بررسی قرارگیرد. کمیته‌های تخصصی ستاد ملی کرونا باید با این ستاد در تعامل مستقیم باشند. ضمن اینکه تعامل با مردم، با مجامع علمی و نمایندگان اقشار مختلف مردم نیز باید وجود داشته باشد. باید قبل از تصمیم گیری از اقشار مختلف نظر بخواهند و پای صحبت همه نشست و در مورد تصمیم‌هایی که گرفته می شود، بازخورد گرفت. اعضای کمیته علمی فقط یک عده درمانگر نیستند که اطلاع و دیدگاهی نسبت به سایر جنبه‌ها نداشته باشند، بلکه افرادی با تخصص‌های مختلف از جمله روانپزشکی، روانشناسی، اپیدمیولوژی، پزشکی اجتماعی و... هستند و همگی به موضوع‌های اجتماعی و اقتصادی نیز توجه دارند.
کشورهایی که تمهیدات لازم را برای بازگشایی مدارس اتخاذ کرده، نمودار کم موارد ابتلا به کرونا را داشته‌اند اما کشورهایی که در این زمینه گام‌های درستی برنداشتند شاهد افزایش میزان ابتلا به کرونا در سن زیر ۱۸ سال بوده‌اند.یونسیان می‌گوید: اگر بازگشایی مدارس در این شرایط لازم است، باید ضررها و فواید حضوری و مجازی بودن مدارس به صورت شفاف برای اولیای مدارس تبیین شود، تا همکاری آگاهانه و صحیحی شکل گیرد. آموزش و پرورش باید شفاف به مردم توضیح دهد، چگونه توانسته فاصله دو متری دانش آموزان را در کلاس‌ها رعایت کند، چه تمهیداتی انجام داده که تهویه کلاس‌ها، آن هم در هوای زیر صفر درجه ، بدون آسیب به دانش آموزان تأمین شود. وزارت بهداشت و وزارت علوم برای دانشگاهها چه اقداماتی انجام داده‌اند، چه تمهیداتی برای برگزاری امتحان‌ها اندیشیده شده است، باید به اندازه کافی ماسک در اختیار دانش آموزان و دانشجویان و اقشار مرتبط قرار گیرد.
راهکارها برای مقابله با امیکرون در مدارس
متخصص اپیدمیولوژی ادامه می‌دهد: افرادی که به بازگشایی مدارس در کشورهای غربی استناد می‌کنند، باید ببینند این کشورها با چه تمهیداتی، مدارس را باز کرده‌اند، اگر گفته می‌شود، تمهیدات مشابهی در کشور ما هم در نظر گرفته شده است، باید موارد و تمهیدات انجام شده اعلام شود.بهتر است در این زمینه ذی‌نفعان مختلف باید با هم گفت‌وگو کنند و دغدغه‌هایشان را با هم در میان بگذارند. مردم برای اجرای قانون باید اقناع شوند تا همکاری درخور را داشته باشند.
عضو کمیته علمی ستاد ملی کرونا می‌افزاید: هنگامی که می‌خواهیم مدرسه‌ها را باز کنیم، در این صورت حتما باید تمهیدات لازم اتخاذ شود، چرا که هزینه‌ای که برای آماده‌سازی کلاس‌های درس صرف می‌شود به مراتب از هزینه‌های درمانی که احتمالا هفته‌های بعد باید اعمال شود، کمتر است. در مصوبات باید به این موضوع توجه شود.
وی درباره محدودیت‌های اجتماعی بعد از شیوع امیکرون در کشورهای دیگر می‌گوید: برخی کشورها با شیوع امیکرون دوباره محدودیت‌ها را برگردانده‌اند و برخی دیگر، محدودیت‌ها را بر نگردانده‌اند. سیاست‌گذاری کشورها برای مهار کرونا با هم متفاوت است، یک زمان کشوری مانند چین می‌گوید، می‌خواهد به صفر نفر ابتلا و مرگ و میر کرونا برسد. اگر تجربه کشورهای دیگر را می‌خواهیم لحاظ کنیم باید همه کشورها را ببینیم و جنبه‌های مختلف این تصمیم‌ها در نظر گرفته شود. نکته حائز اهمیت این است که کشورهایی که تمهیدات لازم را برای بازگشایی مدارس اتخاذ کرده، نمودار کم موارد ابتلا به کرونا را داشته‌اند اما کشورهایی که در این زمینه گام‌های درستی برنداشتند شاهد افزایش میزان ابتلا به کرونا در سن زیر ۱۸ سال بوده‌اند.
