بنابه گفته روستائیان اگر چه زیبایی طبیعت و آب و هوای خوش شهرستان ساوجبلاغ از گذشته‌ها تاکنون زبانزد عام و خاص بوده اما در این سال های اخیر محیط های اطراف روستاها و مناطق خوش آب و هوای ساوجبلاغ به سبب غرش بولدوزرها و کامیون‌های معدنداران دچار بحران و چالش زیست محیطی شده است.
طبق اظهارات روستائیان، صدای انفجارهای مهیب معادن سنگ، تردد کامیون‌های بزرگ، لرزش پیکور و غرش بولدوزر ها آرامش را از ساکنان منطقه گرفته و برداشت بی رویه شن و ماسه و سنگ لاشه طبیعت اطراف روستاها را دستخوش دگرگونی و تخریب وسیع کرده است.
روستاهای ورده، سرهه، سیباندره، برغان، هیو، خور و امثال آن ازجمله مناطقی است که هدف گردشگری بوده اما بنا به گفته بومیان منطقه فعالیت معادن رنگ این روستاها را خاکستری کرده است.
منطقه تهراندشت ساوجبلاغ نمونه ای از فعالیت های معدنی است که در محدوده ۱۰۰ هکتاری، عمق معادن آن به ۴۰ متر می رسد و اکنون فعالیت ها با شدت و سرعت در حال انجام است.
بنا به گفته روستائیان ساوجبلاغ، برداشت بی رویه و بدون نظارت دستگاه های متولی از معادن ، چنان بلایی بر سر این منطقه آورده که با هیچ اقدامی قابل ترمیم نیست ؛ بعضی از معادن متروکه و رها شده نیز تبدیل به گودال های شیرابه و ضایعات فوق‌العاده خطرناک شیمیایی شده است.
همچنین روستائیان می گویند که تخریب طبیعت و محیط زیست توسط معدنکاران، طوفانی از خاک و غبار بر سر منطقه فرود آورده که گاهی ترکش های آن کیلومترها آن طرف تر نفس ساکنان شهرهای اطراف را بند می آورد و سیمای سبز کشاورزی و باغداری را خاکستری می کند.
سید احمد میرحبیبی ساکن روستای ورده ساوجبلاغ با این درخواست که مسوولان تجهیزات معدنی را از حاشیه روستا جمع آوری کنند، می گوید: انصاف نیست در روستایی زیبا کوهی را بشکافند و جاده باریک روستا به مسیر تردد کامیون ها و کمپرسی‌ها تبدیل شود و ترافیک شدید و تصادفات رقم بزند.
وی می افزاید: مسوولان متولی معدن نه تنها هیچ زیرساختی برای معادن ایجاد نکرده اند بلکه با در اختیار دادن امکانات روستا، منابع طبیعی ، تخریب چراگاه های دام دردسر برای روستائیان را رقم زده اند.
میرحبیبی ادامه داد: معدن سنگ سبز ورده یکی از معادنی است که در دل روستا و در حاشیه رودخانه مردم را با مشکل روبرو کرده و برای توجه به اعتراض روستائیان گوش شنوایی وجود ندارد.
این اظهار داشت و گفته های دیگر روستائیان موید آن است که ساکنان منطقه از دست مشکلات زیست محیطی بهره برداران معدنی به ستوه آمده و خواستار رسیدگی به این مشکل زیست محیطی هستند.
همچنین چاله های وسیع و عمیق به جای مانده از معادن متروکه شن وماسه مشکل دیگری است که روستائیان و مسوولان محلی به آن اشاره دارند و می گویند این شن چاله های متروکه به انباشت ضایعات شیمیایی و خطرناک برخی صنایع منطقه تبدیل شده اند.
اظهارات برخی مسوولان محلی
دهیار روستای هیو از جمله افرادی است که می‌گوید: معادن کارخانه سیمان آبیک، شرکت سیپورکس و شرکت شیمیایی آلاینده های اصلی ساوجبلاغ و طبعت آن هستند.
رضا سامانی پور معتقد است که فعالیت یک معدن ۹۰ هکتاری در ۵۰۰ متری روستای گردشگری هیو در بخش مرکزی ساوجبلاغ با برداشت بالاد عواقب زیانباری متوجه این منطقه کرده است .
عضو شورای اسلامی روستای خور ازدیگر افرادی است که دستگاه های متولی را عامل به وجود آمدن تخریب اراضی و معدنی منطقه می داند چرا که صدور بی رویه مجوزها به تخریب محیط زیست و طبیعت ساوجبلاغ انجامیده است.
محمد فلاح نژاد افزود: جاده روستای خور ظرفیت تردد کامیون های حمل بار معدن را ندارد و علاوه بر آن با توجه به اینکه بیش از ۷۰ خانواده‌ی این روستا زندگی خود را با دامپروری می‌گذرانند احداث معدن مراتع را از بین برده و همچنین تنها راه ارتباطی ییلاق- قشلاق دامداران را مسدود کرده است.
وی می‌گوید: داشتن هوای تنفسی سالم از کمترین خواسته به حق مردم روستا است و توقع داریم مسوولان به این مهم اهتمام بورزند.
اظهارات متفاوت رییس انجمن معادن شن و ماسه البرز
رییس انجمن شن و ماسه استان البرز با بیان اینکه اقدامات موثری برای حفاظت از محیط زیست و کاهش آلودگی توسط معدنداران در ساوجبلاغ و سایر مناطق البرز انجام شده است، گفت:
طی سه سال گذشته تاکنون پنج کیلومتر جاده خاکی بین معادن ساوجبلاغ را آسفالت کرده ایم و این طرح را با هدف کاهش گرد وخاک در منطقه ادامه می دهیم ضمن آنکه تاکنون ۲ هزار اصله درخت در ساوجبلاغ کاشته ایم.
مهران حیدری بدون رد یا تائید آلودگی ناشی از فعالیت معادن در ساوجبلاغ ادامه داد: توسعه فضای سبز و درختکاری در محدوده معادن با همکاری سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران درحال انجام است و تلاش ها بر کاهش آلودگی های زیست محیطی متمرکز شده است.
وی به برخی اقدامات دیگر برای تقویت سرسبزی و طراوات ساوجبلاغ توسط معدنداران اشاره کرد و گفت : بهار سال های ۹۸ و ۹۹ شن چاله های معادن ساوجبلاغ در اختیار دستگاه های متولی قرار گرفت و با هزینه معدنداران میلیون ها متر مکعب آب سیلاب های رودخانه کردان و سایر رودخانه های منطقه به شن چاله ها هدایت شد تا ضمن تقویت سفره های آب زیر زمینی از خسارت سیل جلوگیری به عمل آید.
حیدری بیان داشت: اکنون یک هزار شغل مستقیم و پنج هزار شغل غیر مستقیم توسط معدنداران البرز ایجاد شده ضمن آنکه ماشین آلات سنگین معادن استان در زمان های مورد نیاز در اختیار دستگاه های خدمات رسان قرار می گیرد.
انتقاد رییس اداره محیط زیست ساوجبلاغ
در عین حال امید رضا تونی رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ساوجبلاغ از جمله مسوولانی شهرستانی است که می گوید رشد روزافزون معادن بدون رعایت الزامات زیست محیطی از
مواردی است که سبب مخاطرات متعدد مانند سیلاب، فرونشست زمین و ریزگرد در منطقه خواهد شد.
وی افزود: در زمان صدور مجوز معدن استعلام لازم از سازمان حفاظت محیط زیست صورت نمی گیرد که این مساله باعث بروز مشکلات زیست محیطی می شود.
تونی گفت : سازمان حفاظت محیط زیست به موضوع آلودگی معادن ورود کرده و این موضوع از طریق پایش ها و نمونه برداری‌ها مورد رصد قرار می گیرد که در صورت وجود آلودگی، اخطاریه لازم صادر و در نهایت پیگیری‌های قضایی انجام خواهد شد.
وی افزود: کاهش اثرات و یا سازگاری با پیامدهای ناشی از تخریب سرزمین نیازمند توجه ویژه به قابلیت تاب‌آوری اکوسیستم و یا توانایی برگشت پذیری آن به شرایط اولیه است ولی با توجه به بارگذاری جمعیتی، صنعتی و معدنی سیمای زیست محیطی شهرستان ساوجبلاغ تغییر کرده و تاب‌آوری زیستی منطقه به حداقل رسیده است، بنابراین بارگذاری معدنی جدید موجب بروز خسارات عدیده خواهد شد.
ضرورت بازنگری در صدور مجوزها
بازنگری در صدور مجوز صاحبان معادن شن و ماسه در ساوجبلاغ از مهمترین مباحثی است که رییس مدیریت بحران فرمانداری ساوجبلاغ بر آن تاکید دارد.
مصطفی بغدادی با بیان اینکه از ۷۲ معدن شهرستان ساوجبلاغ ۳۶ معدن آنها فعال است، افزود: اغلب معادن غیر فعال مبادرت به خام فروشی می کنند و فعالان این بخش هم مکلف به آئین نامه ها و قوانین نیستند.
وی گفت: برداشت‌های بی رویه به منابع آبی و محیط زیست منطقه خسارت هنگفتی وارد کرده است و این موضوع بارها به متولیان صدور مجوز اعلام شده تا نظارت های خود را جدی تر بگیرند.
بغدادی به تردد کامیون های شن و ماسه از مسیر اصلی روستاها و بالا بردن حجم ترافیک و تخریب جاده‌ها که سبب نارضایتی روستاییان شده اشاره کرد و گفت: در این بخش هم معادن باید مسوولیت پذیر باشند و بخشی از خسارت‌های وارده را تامین کنند.
وی افزود: بازنگری در صدور مجوز های معادن و عدم صدور مجوز جدید در شهرستان ساوجبلاغ می تواند در کاهش ریز گردها در استان نقش اساسی را ایفا کند و باید محیط زیست در این حوزه بیش از گذشته فعال باشد.
بخشی از معادن ساوجبلاغ از حوزه منابع طبیعی خارج است
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان ساوجبلاغ نیز در تشریح چگونگی واگذاری معادن اظهار داشت: طبق تفاهم نامه بین سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور و سازمان صنعت ، معدن و تجارت البرز ، اراضی که مورد درخواست اداره صنعت ، معادن و تجارت برای بهره برداری از معادن و صدور پروانه بهره برداری به اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ارسال می شود.
کمال شایگانی ادامه داد: اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری البرز در سال های گذشته موضوع بهره برداری از معادن منطقه ساوجبلاغ را برای بررسی و بسیاری از درخواست ها به علت عواقب تخریبی رد کرده است.
وی در خصوص اراضی روستای هیو ساوجبلاغ اظهار داشت: حدود سه هزار و ۳۰۰ هکتار از اراضی ملی هیو به بنیاد علوی واگذار شده که در اختیار سیمان فارس خوزستان و سیمان آبیک قرار گرفته است .
رییس اداره منابع طبیعی شهرستان ساوجبلاغ گفت : از آنجا که این اراضی در مالکیت منابع طبیعی نیست نظارت بر آنها به سازمان صنعت ، معدن و تجارت استان البرز سپرده شده و اداره منابع طبیعی ساوجبلاغ هیچ دخل و تصرفی در آنها ندارد.
شایگانی در ارتباط با معادن روستای خور ساوجبلاغ نیز اظهار داشت: ۲ بهره بردار معدن در این روستا درخواست دریافت مجوز داشتند که با یک بهره بردار در سطح ۲ هکتار زمین موافقت شد و بهره بردار دیگر به خاطر آلایندگی مجوز فعالیت نگرفت اما به دیوان عدالت اداری شکایت کرد و رای فعالیت گرفت .
وی افزود: فعالیت این معدن با مخالفت روستائیان منطقه خور همراه شد که موضوع در شورای تامین شهرستان ساوجبلاغ مورد بررسی قرار گرفت و قرار شد پس از استعلام از اداره حفاظت محیط زیست شهرستان اقدامات بعدی معمول شود.
شایگانی گفت: اداره حفاظت محیط زیست ساوجبلاغ نیز با فعالیت این بهره بردار معدنی مخالفت کرد و به دنبال آن لایحه اعتراضی تنظیم و به دادنامه صادره توسط دیوان عدالت اداری اعتراض شد.
گزارشی از آلایندگی معادن دریافت نکرده ایم
معاون سازمان صنعت، معدن و تجارت استان البرز می گوید : پایش میزان آلایندگی معادن توسط اداره کل استاندارد البرز انجام می شود و تاکنون گزارشی ازآلایندگی این معادن نداشته ایم .
جمال سیفی گفت: تمام راه های ارتباطی معادن در اثر تردد کامیون های حامل ماده معدنی باعث بروز گرد وغبار می گرددکه تدابیر ایمنی از قبیل، آب پاشی در مسیرهای تردد کامیون های حامل مواد معدنی یا استفاده از تراشه آسفالت و آب پاشی فضای عملیاتی معادن انجام می شود.
وی از آسفالت بخشی از راه های روستایی و معادن و درختکاری توسط معدنداران به عنوان بخش دیگری از فعالیت ها نام برد و بیان داشت: در این زمینه معدنداران ملزم به رعایت نکات زیست محیطی شده اند.
نکته پایانی
هر چند که روستائیان و برخی مسوولان شهرستان ساوجبلاغ برتخریب طبیعت و آلایندگی معادن شن و ماسه و سنگ لاشه تاکید دارند اما اظهارات مسوولان سازمان صنعت و معدن و تجارت استان و انجمن معدنداران به گونه ای است که تخریب یا آلودگی در منطقه وجودندارد یا حداقل قابل شکایت و بیان نیست.
آنچه این روزها مردم در شهرستان ساوجبلاغ با آن مواجه هستند آسمانی تیره و دود گرفته بوده بیشتر مسوولان و متولیان از جمله دانیاحکیمی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان البرز بر اثر گذاری تلفیقی از عوامل مختلف مانند معادن شن و ماسه و کارخانه سیمان آبیک در این رویداد زیست محیطی متفق القول هستند.
روی دیگر سخن اینکه خراشیدن وسیع دشت ها و کوه های شهرستان ساوجبلاغ برای برداشت های معدنی به خوبی جلوه گر است و تصاویر دریافت شده از سیمای اطراف روستاها و دشت های منطقه گویای فعالیت وسیع معادن بوده و اظهارات روستائیان را تائید می کند.
از سوی دیگر شهرستان ساوجبلاغ با ۲۵۰ هزار نفر جمعیت یکی از مناطق سرسبز استان البرز بوده و قرار است با تکمیل ۵۰ هزار واحد مسکونی مهر تا پایان امسال و ۲۰ هزار واحد مسکن طرح اقدام ملی تا ۲ سال آینده، جمعیت این شهرستان از مرز ۷۰۰ هزار نفر تجاوز کند.
اگرچه فعالیت های تولیدی و معدنی از نیازهای اقتصادی برای اشتغالزایی و رونق تولید است اما توسعه پایدار زمانی محقق می شود که ملاحظه های زیست محیطی در نگاه نخست قرار گیرد چرا که مخاطرات زیست محیطی تبعات جبران ناپذیری برای تغییر و دگرگونی اقلیم و اکوسیستم و در مجموع محیط زیست انسانی ، گیاهی و جانوری دارد.
به هرحال مطالبه روستائیان ساوجبلاغ و سایر اهالی این منطقه از متولیان امور ساماندهی وضعیت معادن و طبیعت این شهرستان است چرا که آثار مخرب طبیعت دارای پیامدهایی مانند گسترش ریزگردها و گرد وخاک و افزایش بیماری های ریوی و تنفسی برای مردم است.
