بازارچه مرزی برای هر استان مرزی می تواند ثمرات زیادی داشته و باعث رونق منطقه و حذف قاچاق کالا شود، زیرا هرجا مبادله قانونی کالا انجام شود به طور طبیعی مبادله غیرقانونی از چرخه تعاملات حذف می شود.
علاوه بر آن وجود بازارچه مرزی نقش مهمی در تامین امنیت مناطق دارد زیرا امنیت با اقتصاد تامین می شود، وقتی رفاه مردم تامین باشد، امنیت نیز تضمین می شود لذا باید اشتغال و رفاه مرزنشینان را جزو محورهای اصلی کار قرار داد.
از سوی دیگر مرزنشینان نیاز به شغل دارند که این امر در بازارچه های مرزی با هزینه بسیار اندکی قابل تامین است، به همین منظور در ۲ بازارچه مرزی "دوغارون" و "باجگیران" خراسان رضوی کمتر از وسایل الکترونیکی استفاده شده است تا اشتغال کارگران و روستاییان در این بازارچه حفظ شود.
جدا از ثمرات ایجاد بازارچه های مرزی، آنچه این فضاهای اقتصادی را فعال نگه می دارد، همکاری مشترک کشور همسایه در تبادلات کالا است، اما این همکاری از سوی کشورهای افغانستان و ترکمنستان، به دلایلی با خراسان رضوی از رونق لازم برخوردار نیست.
بازارچه باجگیران که در مرز مشترک بین خراسان رضوی و ترکمنستان قرار دارد، با بازارچه گودان در ترکمنستان به صورت کاملا مشترک و قرینه با غرفه ها و سطح دسترسی یکسان فعالند و امکانات نسبتا مطلوبی در این بازارچه وجود دارد که آن را در زمره بازارچه های فعال کشور قرار داده است.
بازارچه دوغارون نیز در مرز خراسان رضوی با افغانستان از فضای مطلوبی برخوردار است و می توان انتقال بخشی از حجم کالاهای انباشته در گمرک این منطقه را به سمت بازارچه مرزی سوق داد.
سه بازارچه تعطیل و نیمه تعطیل و ۲ بازارچه در راه
مبادلات مرزی از طریق بازارچه های مرزی باعث افزایش صادرات، امنیت مرزها و کاهش روند مهاجرت از مرز به داخل کشور می شود، لذا توسعه بازارچه های مرزی ضروری است اما باید در ابتدا بازارچه های مرزی موجود را فعال نگه داشت.
مدیر بازارچه های مرزی خراسان رضوی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: سه بازارچه مصوب دوغارون، خواف و باجگیران در این استان وجود دارد که اکنون از بین آنها تنها بازارچه مرزی دوغارون به صورت یکطرفه فعال است.
رضا حقیقی افزود: بازارچه باجگیران به دلیل شیوع کرونا و سختگیری های کشور ترکمنستان به حالت تعطیل درآمده است، بازارچه مرزی خواف نیز هنوز راه اندازی نشده است، چرا که ایران اقدامات لازم را برای ایجاد این بازارچه انجام داده، اما طرف افغانستانی هنوز در حال بررسی این موضوع است و اقدامی انجام نداده است.
وی اظهار داشت: دولت جمهوری اسلامی ایران نیز در نظر دارد که علاوه بر بازارچه مرزی خواف، در مرز "شمتیغ" نیز با موافقت کشور افغانستان، بازارچه مرزی ایجاد کند.
مدیر بازارچه های مرزی خراسان رضوی گفت: بازارچه مرزی دوغارون تا مهرماه امسال فعالیت بسیار خوبی داشت اما با تحولات سیاسی در افغانستان، حجم مبادلات در این بازارچه کاهش یافت و هم اینک این بازارچه به صورت یکطرفه فعالیت داشته و فقط جنبه صادراتی دارد.
حقیقی افزود: در ۹ ماهه امسال نیز حدود ۵۰۰ میلیون دلار کالا از بازارچه مرزی دوغارون صادر شده است که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل کمی افزایش داشته، اما عمده این رونق مربوط به قبل از مهرماه و تحولات سیاسی افغانستان است.
وی بیان کرد: در کمیسیون اخیر همکاریهای ایران و ترکمنستان، کشور همسایه موافقت ضمنی خود را با راه اندازی بازارچه مرزی در مرز سرخس اعلام کرده و همچنین قول مساعدت داده است که به محض فروکش کردن موج کرونا و بهتر شدن شرایط بیماری، نسبت به بازگشایی بازارچه باجگیران اقدام کند.
بازارچه های مرزی و فرصتی به نام مرزنشینی
سه گمرک در مرزهای رسمی سرخس، لطف آباد و باجگیران بین استان خراسان رضوی با کشور ترکمنستان مستقر است. در مرز رسمی دوغارون با افغانستان نیز قدیمی ترین گمرک ایران فعالیت دارد.
گمرک در هر دو بازارچه مرزی دوغارون و باجگیران مستقر و سامانه جامع امور گمرکی برای به حداقل رسیدن انجام تشریفات گمرکی و مدت زمان توقف کالاها اجرا شده است.
ناظر گمرک خراسان رضوی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: بازارچه های تجاری در حاشیه مرزها دستورالعمل و مقررات خاصی دارند، تبادلات مرزی با قانون و مقررات خاص خود توسط پیله وران و مرزنشینان انجام می گیرد.
امید جهانخواه بیان کرد: بازارچه مرزی باجگیران با وجود فضا و امکانات مناسب به دلیل شیوع کرونا به صورت یکطرفه از سوی کشور ترکمنستان تعطیل شده است در حالی که آن کشور می توانست با رعایت پروتکل های بهداشتی این بازارچه را فعال نگه دارد.
وی اظهار داشت: بازارچه های مرزی خواف و دوغارون از سال ۱۳۸۵ به صورت یک طرفه توسط کشور افغانستان تعطیل شده است، اقدامی که در خصوص فعال سازی این بازارچه ها انجام گرفت، این بود که با توجه به فضای کوچک گمرک دوغارون و حجم زیادی از کالایی که در مرز دوغارون وجود داشت، از فضای بازارچه مرزی دوغارون برای انتقال کالای صادراتی از وسیله ای به وسیله دیگر (ترانس شیپ منت) به صورت یکطرفه بهره گرفته شد.
وی بیان کرد: اما آنچه برای فعال سازی بازارچه مرزی مهم است، انجام تشریفات توسط مرزنشینان است که دولت جمهوری اسلامی ایران در تمامی نشستهای خود با کشور افغانستان پیشنهاد فعال سازی بازارچه های خواف و دوغارون را داده است اما طرف مقابل نظر دیگری مبنی بر فعالیت بازارچه ها در مکان های دیگری داشته است.
ناظر گمرک خراسان رضوی گفت: در مجموع فعال سازی بازارچه های مرزی استان از طریق معاونت هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی در حال پیگیری است که امیدواریم پیله وران و مرزنشینان با کارت خود بتوانند تبادل کالا با آن سوی مرز را انجام دهند تا بازارچه فعال بماند و این مهم بسیار بهتر از "ترانس شیپ منت" کالاهای صادراتی به صورت یکطرفه است.
جهانخواه افزود: با این حال مشکلاتی نیز در خصوص تبادلات کالا توسط مرزنشینان وجود دارد، با توجه به شرایط هر منطقه مرزنشینان می توانند بخشی از کالاهای مورد نیاز آن منطقه را وارد کنند که مشمول معافیتهایی نیز می شوند و این موضوع در قانون ساماندهی مبادلات مرزی پیش بینی شده است.
وی خاطرنشان کرد: در یکی از مصوبات دهمین نشست ستاد هماهنگی اقتصادی دولت، وزارت صمت مکلف شد که با محوریت استانداران، اختیارات لازم را به استانهای مرزی بدهد که در صورت تحقق این امر خیلی از مشکلات مرزنشینان برطرف و بازارچه ها نیز رونق می گیرد.
خراسان رضوی از فرصتی به عنوان مرزنشینان برخوردار است. مرزنشینان نه تنها در حوزه تنظیم بازار بلکه در حوزه رفع تعهدات ارزی نیز می توانند یاریگر باشند، اما لازمه این کار ارایه فهرستی توسط کمیته تخصصی از اقلامی است که می توان از طریق مرزنشینان وارد کشور کرد.
