بازگشت «فروش خدمت سربازی» به دستور کار با ۴ ایراد قدیمی و چند ایراد تازه!

طرحی که پیشتر هم با ایرادات فاحشی به مجلس رفته، به تصویب رسیده و حتی اجرایی شده، این بار با اشکالاتی تازه در دستور کار قرار گرفته و موجب شگفتی بسیاری را فراهم آورده است.

به گزارش «تابناک»، بر اساس لایحه بودجه سال آتی و مصوبات کمیسیون تلفیق بودجه مجلس، باز هم فروش سربازی در دستور کار مسئولان کشورمان قرار گرفته است. رویدادی که به خودی خود هم عجیب و دور از باور است، به ویژه اگر بدانیم صحبت درباره خرید و فروش خدمت وظیفه عمومی است که یکی از پسوند‌های رایجش، «مقدس» است، اما دقت در جزییات آن به کشف نکات عجیب تری هم منجر می‌شود.

بر اساس مصوبه کمیسیون تلفیق بودجه مجلس شورای اسلامی، «خرید سربازی با رعایت اصل ۱۱۰ قانون اساسی و در راستای توجه به امر مقدس استحکام خانواده و فرزندآوری و تعیین تکلیف مشمولین غایب بیش از ۵ سال با اولویت افراد متأهل و بالاتر از ۳۵ سال سن که ضریب انجام وظایف مقدس سربازی تحت تاثیر تحلیل قوای جسمانی برای آن‌ها امکانپذیر نیست، امکانپذیر خواهد بود. بر این اساس افراد با پرداخت مبالغ مشخص شده، کارت معافیت از خدمت در زمان صلح را دریافت می‌کنند.»

ناگفته پیداست که مهم‌ترین بخش این مصوبه، قیمت در نظر گرفته شده برای فروش سربازی است: «دارندگان مدرک تحصیلی کاردانی و کمتر از آن با پرداخت ۲۵۰ میلیون تومان، دارندگان مدرک تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد با پرداخت مبلغ ۴۰۰ میلیون تومان و دارندگان مدرک پزشکی عمومی و دکترای تخصصی و بالاتر از آن در تمامی رشته‌ها با پرداخت مبلغ ۶۰۰ میلیون تومان به حساب خزانه کل کشور قادر به خرید سربازی خود خواهند بود.»

تصمیمی که البته تازه نیست، آنقدر که می‌توان برای نقد و بررسی آن سری به آرشیو و گزارش‌های قدیمی زد (مثلا اینجا، اینجا، اینجا، اینجا، اینجا و اینجا)، اما در کمال تعجب این بار هم با کلکسیونی از همان ایرادات بنیادین و قدیمی در دستور کار قرار گرفته و البته نکاتی تازه را هم شامل شده که می‌توان ایرادات تازه قلمدادشان کرد. بیایید برخی از این موارد را با هم مرور کنیم تا معلوم شود که از چه ایرادات قدیمی و تازه‌ای سخن می‌گوییم:

نخستین ایراد بنیادین فروش خدمت سربازی در همه این سال‌ها و همچنین در مصوبه اخیر مجلس برای سال آتی، دایره مشمولان این طرح است. اینکه تنها مشمولان «غایب» مجاز به خرید خدمت هستند، نه آن‌هایی که موعد اعزامشان به خدمت وظیفه عمومی رسیده و به هر دلیل قصد رفتن به سربازی را ندارند و می‌خواهند و می‌توانند که آن را خریداری کنند. امتیازی که قانون گزار و همه نهاد‌های تصمیم گیر و تصمیم ساز در این عرصه تنها آن را به افرادی می‌دهند که از قانون سرپیچی کرده و به سربازی نرفته اند، با این یادآوری که اگر یک سال، دو سال یا چهار سال غیبت داشته باشید، مشمول خرید نیستید بلکه این امتیاز به افرادی تعلق می‌گیرد که مداومت بیشتری بر قانون گریزی داشته اند!

دومین ایراد بنیادین فروش خدمت سربازی برای سال ۱۴۰۱ و همه دوره‌های گذشته که فروش خدمت سربازی در دستور کار قرار گرفته، مبنای واژگونه این طرح است که توضیحش نیازمند یادآوری یک نکته کلیدی است؛ اینکه سن مشمولیت سربازی در کشورمان بین ۱۸ تا ۵۰ سال است، به این معنی که افراد ذکور کمتر از ۱۸ سال مشمول نیستند و افراد بالای ۵۰ سال هم از دایره شمول سربازی خارج شده اند و می‌بایست معاف محسوب شوند. با این یادآوری عجیب است که خدمت سربازی به افراد دیپلمه که دوران طولانی تری مشمول محسوب می‌شوند، ارزانتر فروخته می‌شود و مثلا به فردی که مدرکش دکتراست و سن بالاتری دارد (زمان کمتری از دوران مشمولیتش یعنی رسیدن به ۵۰ سالگی اش مانده) به قیمت بالاتری فروخته می‌شود!

سومین ایراد بنیادین طرح فروش سربازی (چه طرح فعلی و چه طرح‌های به اجرا در آمده در گذشته)، طول دوره این خدمت وظیفه عمومی در کشورمان است که در نوع خود، از طولانی‌ترین خدمت‌های سربازی در جهان به شمار می‌آید و این سوال را به دنبال دارد که اگر به سرباز شدن همه افراد مشمول نیازی نیست، چرا طول دوره خدمت سربازی کاسته نمی‌شود؟ راهی که بسیاری از کشور‌های دارای خدمت سربازی طی کرده اند و حتی در برخی کشور‌ها به جایی رسیده که یا بساط سربازی برچیده شده و یا به دوره‌ای کوتاه و حداکثر چندماهه تقلیل یافته است. این در حالی است که طول دوره خدمت سربازی در کشورمان در یک دهه اخیر افزایش هم یافته است!

ایراد اساسی دیگر آنجایی خود را نشان می‌دهد که سوال فوق را از خودمان بپرسیم، به ویژه وقتی می‌دانیم برای خرید خدمت اعدادی چند صد میلیونی در نظر گرفته شده که بعید است هیچ مشمول غایبی توان تامینش را داشته باشد، مگر آنکه از خانواده‌ای مرفه باشد که از عهده پرداخت چنین مبالغی بر می‌آیند. نکته‌ای کلیدی که موجب می‌شود افراد منتفع از مصوبه مجلس، قشر محدودی باشند که ظاهرا در همه امور در‌ها به رویشان باز است، حتی وقتی از اعزام به سربازی سرباز زده باشند. موهبتی که به هیچ عنوان شامل افراد کم برخوردار جامعه نمی‌شود و از این رو، می‌شود مصوبه فروش سربازی را مصوبه مخصوص خواص نامید که بی شک پیامی جز مخدوش کردن عدالت به جامعه مخابره نمی‌کند.

به این ایرادات بنیادین، مواردی، چون بی حساب و کتاب بودن فروش خدمت سربازی در کشورمان را می‌توان افزود که مثلا در سال ۱۳۹۸ یا ۱۳۹۹ یا ۱۴۰۰ ممکن نبوده، اما در سال ۱۴۰۱ ممکن خواهد شد و معلوم نیست در سال ۱۴۰۲ هم ممکن باشد یا خیر. رویدادی که مانع از هرگونه برنامه ریزی می‌شود و اگر بگوییم در بطنش، بی عدالتی آشکار در حق آن‌هایی است که در سال‌های ممنوعیت فروش به سربازی رفته اند، سخنی دور از انصاف نگفته ایم؛ بی عدالتی‌ای که مسئولان به مردم تحمیل می‌کنند، بی آنکه عقوبتی متوجه شان شود و یا حتی مجبور شوند که برنامه‌ای بلند مدت در این خصوص ارائه دهند.

نکاتی که با توجه به مصوبه اخیر مجلس بر شمارشان افزوده هم شده؛ اینکه فروش خدمت سربازی امری در راستای توجه به استحکام خانواده و فرزندآوری است، که معنای آن، تاثیر منفی سربازی در نرخ ازدواج و همچنین زادآوری در کشورمان است که در این صورت می‌بایست به دنبال کاهش مدت سربازی می‌رفتند نه فروش آن، آن هم تنها به یک عده از مشمولان غایب. ایرادی که البته محدود به ازدواج و زادآوری نیست و به عنوان مثال در افت سطح دانش فارغ التحصیلان دانشگاهی که عازم سربازی می‌شوند یا افزایش آسیب‌های قشر جوان هم مشهود است.

ایراداتی که اگر بدانیم در مصوبه اخیر مجلس، فروش خدمت سربازی برای افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) یا بهزیستی با ۵۰ درصد تخفیف انجام خواهد شد (یعنی ۱۲۵ میلیون تومان برای افراد دارای مدرک کاردانی و کمتر، ۲۰۰ میلیون تومان برای افراد دارای مدرک کارشناسی و ۳۰۰ میلیون برای فارغ التحصیلان دوره دکتری)، ابعاد جدیدی پیدا می‌کنند چراکه به نظر نمایندگان مجلس تصور درستی از وضعیت معیشت افراد تحت پوشش این دو نهاد ندارند و چه بسا از مستمری‌های ماهانه‌ای که به این گروه از شهروندان پرداخت می‌شود هم اطلاعی نداشته باشند.

اتفاقی عجیب که در قیاس با تخفیف در نظر گرفته شده برای خرید خدمت به ازای هر فرزند، بهتر خودنمایی می‌کند چراکه بر اساس مصوبه مجلس، «مشمولان متاهل به ازای هر فرزند از ۲۰ درصد تخفیف تا سقف حداکثر ۶۰ درصد برخوردار خواهند بود»، حال آنکه مبنای خرید سربازی نه متاهل یا مجرد بودن، که مدرک تحصیلی در نظر گرفته شده است! نکته‌ای کلیدی که موجب می‌شود فرد دیپلمه به ازای هر فرزند از ۵۰ میلیون تومان تخفیف برخوردار شود، این تخفیف برای فرد دارای مدرک کارشناسی ۸۰ میلیون تومان باشد و برای غایبان دارای مدرک دکتری که متقضای خرید خدمت هستند، ۱۲۰ میلیون تومان! تفاوتی غیرمنطقی که ظاهرا قرار است مجموعه اشکالات عجیب و غریب فروش سربازی را تکمیل کند!