از چند ماه پیش تحقیقاتی در کشورهای مختلف دنیا شکل گرفت که نشان می‌داد تزریق دوز سوم واکسن‌های کووید-۱۹ می‌تواند تا حدی ایمنی قوی‌تری برای مقابله با ویروس سارس-کوو-۲ ایجاد کند. این موضوع با شناسایی واریانت جدید کرونا یعنی اُمیکرون داغ‌تر شد و بسیاری از کشورها از جمله ایران برای مقابله و پیشگیری از موج همه‌گیری اُمیکرون تزریق دوز سوم یا دوز تقویت‌کننده واکسن را به شهروندان‌شان پیشنهاد کردند. حتی این روزها برخی کشورها دوز چهارم واکسن‌های کووید-۱۹ را برای گروه‌های حساس پیشنهاد می‌کنند. با این حال برخی محققان معتقدند تزریق دوزهای تقویت‌کننده مکرر و بی‌پایان احتمالا سازوکار مناسبی برای مقابله با این ویروس نباشد. برخی می‌گویند طراحی این واکسن‌ها از ابتدا برای این شکل از استفاده نبوده و به همین دلیل تزریق چندباره واکسن‌های اولیه نمی‌تواند اثرگذاری قابل توجهی داشته باشد. با توجه به همه این موارد و قرارگیری در آستانه موج واریانت اُمیکرون ویروس به ظاهر خستگی‌ناپذیر سارس-کوو-۲ ادامه روند
واکسیناسیون علیه کووید-۱۹ باید چگونه دنبال شود؟
دنی آلتمن، ایمنی‌شناس امپریال کالج لندن، می‌گوید: «ما در قلمرو کاملا ناشناخته‌ای از واکسن‌شناسی هستیم. ما به طور تصادفی به برنامه‌ای از دوزهای تقویت‌کننده‌های مکرر واکسن‌ها به عنوان اقدامی اضطراری برخورد کرده‌ایم اما به نظر نمی‌رسد که این روش واقعا کارساز باشد.»
ران بالیسر، پزشک بهداشت عمومی، می‌گوید که از حدود یک ماه پیش برخی کشورها شروع به ارائه دوز چهارم به افراد مسن، دارای نقص‌ایمنی و کادر درمان کردند؛ به این امید که از گروه‌های آسیب‌پذیر در برابر موج عفونت واریانت اُمیکرون محافظت کنند. هفته گذشته، داده‌های اولیه گروهی از محققان نشان داد که دوز چهارم خطر ابتلا به عفونت و بیماری شدید را کاهش می‌دهد.
با این وجود بحث داغی میان محققان گروه‌های تحقیقاتی مختلف شکل گرفته است که آیا دوز سوم برای ایجاد مصونیت پایدار در برابر اُمیکرون و سایر واریانت‌های نوظهور احتمالی این ویروس در بیشتر افراد کافی خواهد بود یا به دوز چهارم یا حتی تزریق دوزهای تقویت‌کننده با فواصل مشخص مانند واکسن آنفلوآنزا نیاز خواهد بود.
برخی محققان می‌گویند پاسخ این سوال به تأثیر مورد نظر بستگی دارد: آیا هدف از تزریق تقویت‌کننده‌ها جلوگیری از عفونت و کاهش سرعت انتقال ویروس است یا این که هدف کاهش ابتلا به نوع شدید بیماری و دورنگه‌داشتن افراد از بستری‌شدن در بیمارستان است. برخی با اشاره به شواهد معتقدند دوزهای اضافی می‌تواند پاسخ ایمنی را به اندازه کافی برای شناسایی واریانت‌های جدید این ویروس گسترش دهد اما بیشتر محققان موافقند ما به واکسن‌های جدیدی نیاز داریم که محافظت گسترده‌تری را در برابر واریانت‌های نوظهور آینده ارائه دهند.
محدودیت تقویت‌کننده‌ها
الخاندرو بالاز، ایمنی‌شناس موسسه راگون در کمبریج ماساچوست، معتقد است اُمیکرون دیدگاه افراد در مورد عملکرد تقویت‌کننده‌ها را تغییر داد. به این دلیل که در مواجهه با این نوع، افرادی که قبلا به عنوان کامل واکسینه‌شده در نظر گرفته می‌شدند، اکنون «یک پاسخ آنتی‌بادی برای جلوگیری از عفونت کافی نیست.»
با گسترش شیوع اُمیکرون، از تقویت‌کننده‌ها برای افزایش سطح آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده، کاهش شدت بیماری و فشار بر بیمارستان‌ها استفاده شده اما مساله اینجاست که تقویت‌کننده‌ها عفونت‌ها را برای مدت طولانی مسدود نمی‌کنند.
داده‌های جمع‌آوری‌شده در یک گروه تحقیقاتی که بین ماه‌های خرداد تا آذر ۱۴۰۰ زمانی که واریانت دلتا واریانت غالب همه‌گیری بود نشان می‌دهد که مصونیت ناشی از تزریق دوز سوم واکسن‌های ام‌آران‌ای ظرف چند ماه کاهش می‌یابد و میزان ایمنی باقیمانده در بدن مشابه میزان کاهش ایمنی بعد از تزریق دو دوز است. البته این نتایج مورد بررسی همتا قرار نگرفته است.
داده‌های دنیای واقعی از بریتانیا که ماه‌های اخیر جمع‌آوری شد، نشان می‌دهد که ایمنی حاصل از تقویت‌کننده‌ها ممکن است در مقابل اُمیکرون حتی سریع‌تر از دلتا کاهش یابد. با این حال یک مطالعه آزمایشگاهی دیگر - که به صورت پیش‌چاپ منتشر شده و هنوز مورد بررسی همتا قرار نگرفته است - نشان می‌دهد آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده‌ای که با دوز سوم تحریک می‌شوند، می‌توانند محافظت در برابر عفونت‌های اُمیکرون را تا چهار ماه حفظ کنند.
کانتا ساببارائو، ویروس‌شناس موسسه عفونت و ایمنی پیتر دوهرتی در ملبورن استرالیا، می‌گوید: «از آنجا که محافظت ایجادشده با دوزهای تقویت‌کننده ظاهرا کوتاه‌مدت است، استفاده مداوم و بی‌پایان دوزهای تقویت‌کننده که احتمالا به قیمت ایمن‌نشدن افراد در کشورهای کم‌درآمد تمام می‌شود یک استراتژی بلندمدت جهانی قابل اجرا یا معقول نیست.»
سازمان جهانی بهداشت در بیانیه‌ای که در ۲۱ دی / ۱۱ ژانویه منتشر شد، هشدار داد که «راهبرد واکسیناسیون مبتنی بر دوزهای تقویت‌کننده مکرر از ترکیب اصلی واکسن‌ها بعید است مناسب یا پایدار باشد.»
مایلز داونپورت، ایمنی‌شناس محاسباتی دانشگاه نیوساوت‌ولز در سیدنی استرالیا، نیز می‌گوید که کارایی تزریق دوزهای تقویت‌کننده مکرر واکسن‌های موجود نیز احتمالا از نظر محافظت در برابر سویه‌های آینده کمتر و کمتر خواهد شد. او اضافه می‌کند واکسن‌های جدیدی که واریانت‌های خاصی را هدف قرار دهند احتمالا بسیار موثرتر خواهد بود.
داونپورت می‌گوید این که آیا تزریق دوز چهارم واکسن سطح آنتی‌بادی‌های مسدودکننده عفونت را به میزان معناداری بیشتر از دوز سوم افزایش می‌دهد هنوز مشخص نیست اما با این وجود کشورهایی از جمله شیلی، کامبوج، دانمارک و سوئد را از ارائه دوز چهارم به گروه‌های خاص منصرف نکرده است.
با این حال، داده‌های اولیه منتشرشده در هفته گذشته از گروهی از محققان که دوز چهارم را به شرکت‌کنندگان بالای ۶۰ سال تزریق کرده بودند، نشان می‌دهد تزریق دوز چهارم حداقل چهار ماه پس از تزریق سوم، سطح آنتی‌بادی را احیا می‌کند و در مقایسه با تزریق سه دوز واکسن مقاومت در برابر عفونت اُمیکرون را دو برابر افزایش می‌دهد و محافظت در برابر بستری‌شدن را سه برابر ارتقا می‌دهد.
محافظت گسترده و طولانی‌مدت
مطالعات دیگری که بخش‌های مختلف پاسخ ایمنی بدن را بررسی کردند، نشان می‌دهند که تزریق سوم ممکن است در بیشتر موارد ایمنی طولانی‌مدتی ایجاد کند. محافظت در برابر ابتلا به نوع شدید بیماری ماندگارتر به نظر می‌رسد که احتمالا ناشی از به‌وجودآمدن سلول‌های B و T خاطره است که حتی با کاهش سطح آنتی‌بادی در خون قادر به مبارزه با اُمیکرون باقی می‌مانند.
داده‌های دنیای واقعی از ایالات متحده، بریتانیا و برخی کشورهای اروپایی دیگر نشان می‌دهد تزریق سوم (تقویت‌کننده) واکسن‌های ام‌آران‌ای از بیشتر افراد تا پنج‌ماه در برابر بستری‌شدن در بیمارستان در مواجهه با واریانت دلتا و تا سه ماه یا بیشتر در برابر اُمیکرون محافظت می‌کند. بالیسر می‌گوید: «این ایمنی بادوام‌تر نیز قطعا کاهش می‌یابد، اما به میزان کمتری»، به این معنی که تزریق سوم ممکن است برای پیشگیری از ابتلا به نوع شدید بیماری در افراد کافی باشد.
پژوهش انجام‌شده در تیم تحقیقاتی بالا نیز نشان می‌دهد که دوز سوم واکسن‌های ام‌آران‌ای که در کشورهای غربی به طور گسترده‌ای تزریق شده است، نه‌تنها سطح آنتی‌بادی را بازیابی می‌کند بلکه به طور بالقوه میزان پاسخ به واریانت‌های مختلف را نیز افزایش می‌دهد. او می‌گوید: «پس از تزریق دوز سوم، آنتی‌بادی‌ها به مراتب در برابر اُمیکرون اثربخش‌تر خواهند بود.»
بالاز می‌افزاید: «به احتمال زیاد تزریق سوم برای بیشتر افراد در جلوگیری از بیماری شدید و محافظت در برابر عفونت کافی باشد.» اما برخی مطالعات نشان می‌دهد افرادی که با واکسن‌های ویروس غیر فعال واکسینه شده‌اند، مانند واکسن‌های کرونوواک و سینوفارم چین که به طور گسترده در کشورهای با درآمد متوسط و کم استفاده می‌شود، ممکن است برای مبارزه با اُمیکرون به دو دوز اضافی از واکسن‌های ام‌آران‌ای نیاز داشته باشد.
آلتمن می‌گوید که با توجه به سطوح متفاوت ایمنی طبیعی نسبت به عفونت‌های گذشته در جوامع سراسر جهان و افرادی که ترکیب‌های زیادی از واکسن‌های مختلف برای بیماری‌های گوناگون را مصرف کرده‌اند، شاید بد نباشد پیش از هر اقدام شتابزده‌ای نفس عمیقی بکشیم و دوباره ارزیابی کنیم که کدام رویکردها واقعا پایدارترین مصونیت را می‌تواند در برابر این بیماری ایجاد کند.
راه حلی بهتر از تقویت‌کننده‌های تمام‌نشدنی
ران‌بالیسر، متخصص بهداشت عمومی، می‌گوید به جای تزریق مکرر و تمام‌نشدنی واکسن‌های تقویت‌کننده، راه بهتر برای کاهش سرعت همه‌گیری، ساخت واکسن‌های جدیدی است که اثر طولانی‌تر و بادوام داشته باشند و امکان محافظت کافی در برابر چند سویه موجود و در حال ظهور را فراهم کنند.
انتظار می‌رود اولین داده‌ها در مورد واکسن‌های خاص اُمیکرون در چند ماه آینده منتشر شود؛ اگر چه حتی ممکن است با توجه به سرعت انتشار این واریانت، چند ماه دیگر هم خیلی دیر باشد. مارم کیلپاتریک، بوم‌شناس بیماری در دانشگاه سانتا کروز کالیفرنیا می‌گوید در حال حاضر توسعه واکسن کروناویروس کاملی که همه سویه‌ها و همچنین ویروس‌های مرتبط را پوشش دهد، می‌تواند بسیار اثربخش باشد. اما هنوز این مساله که آیا به طور کلی امکان توسعه چنین واکسنی وجود دارد یا نه مشخص نیست. همیشه در برخورد با ویروس‌ها عدم قطعیت بسیار زیادی وجود دارد، زیرا در بیشتر موارد رفتار و تکامل ویروس‌ها غافلگیرکننده است.
پیتر مک‌اینتایر، متخصص بیماری‌های عفونی در دانشگاه اوتاگو در دوندین نیوزیلند، استدلال می‌کند تا زمانی که واکسن‌های جدیدی نداشته باشیم، سازوکارها باید محافظت از افراد در برابر ابتلا به نوع شدید بیماری و تقویت محافظت از گروه‌های آسیب‌پذیر و استفاده از داروهای ضدویروسی برای دورنگه‌داشتن افراد مبتلا به این بیماری از بیمارستان را در اولویت قرار دهند. او می‌گوید: «ما باید تمرکز خود را روی محافظت در برابر بیماری شدید حفظ کنیم و آن را به عنوان معیاری برای قضاوت در خصوص میزان موفقیت در مقابله با این بیماری در نظر بگیریم.»
منبع: جام جم
