بحران اوکراین؛ آیا چین به کمک روسیه می‌آید؟

به گزارش «پارسینه» به نقل از «سی ان ان»، همزمان با بالا گرفتن اختلافات ژئوپولتیکی روسیه و غرب بر سر اوکراین، این کشور یک متحد مشخص دارد که می‌تواند به آن متوسل شود. با وجود این نباید انتظار داشت در صورتی که ایالات متحده و اروپا به تهدید سرکوب اقتصاد عمل کنند، چین چیزی بیش از سخنان حمایتی به همسایه شمالی خود ارائه دهد، روابط دیپلماتیک و نظامی پکن با مسکو ممکن است قوی باشد، اما وفاداری‌های اقتصادی آن بسیار پیچیده‌تر است.

ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه روز جمعه همزمان با آغاز بازی‌های المپیک زمستانی پکن با همتای چینی خود شی جین پینگ دیدار کرد. بر اساس گزارشی که توسط خبرگزاری دولتی چین منتشر شده است، کرملین این دیدار را گرم و سازنده توصیف کرد و رهبران توافق کردند همکاری خود را عمیق‌تر کنند. غول نفتی روسی، روسنفت هم اعلام کرده است که با افزایش عرضه به چین در یک دهه آینده موافقت کرده است.

پوتین در مقاله‌ای که روز پنجشنبه توسط شین‌هوا منتشر شد، نوشت: «با همکاری یکدیگر می‌توانیم به رشد اقتصادی پایدار دست یابیم... و با هم در برابر خطرات و چالش‌های امروزی بایستیم.»

چین که تنش‌های خاص خود را با غرب دارد، قبلاً حمایت دیپلماتیکش از متحد خود را ابراز کرده است. شی و پوتین در بیانیه مشترکی که روز جمعه پس از دیدارشان منتشر شد، گفتند هر دو طرف با «گسترش بیشتر ناتو» مخالف هستند. روسیه نگران است که اوکراین به این ائتلاف بپیوندد.

کریگ سینگلتون، کارشناس ارشد چین در بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها مستقر در واشنگتن دی سی، گفت: «شی تقریباً مطمئن است که منافعی استراتژیک در حمایت از روسیه وجود دارد.» او خاطرنشان کرد که چین «در اختلاف دائمی» با ایالات متحده باقی خواهد ماند.

به گفته الکساندر گابویف، کارمند ارشد و رئیس میز روسیه در «برنامه آسیا و اقیانوسیه» مرکز کارنگی مسکو، در حال حاضر شواهدی وجود دارد که تنش‌ها با غرب باعث تعمیق همکاری بین چین و روسیه شده است. او به معاملات تسلیحاتی، توسعه مشترک تسلیحات و «تعداد فزاینده رزمایش‌های مشترک» بین دو قدرت اشاره کرد.

اما مشخص نیست که در مواجهه با تحریم‌های سخت، این امر تا کجا به همکاری‌های اقتصادی عمیق‌تر می‌رسد. روسیه برای تجارت عمیقاً به چین وابسته است، اما عکس آن صادق نیست. اقتصاد چین در حال حاضر در وضعیت متزلزلی قرار دارد و انگیزه کمتری به شی می‌دهد تا در صورت بروز بحران نظامی، ثروت کشورش را به مسکو گره بزند.

سینگلتون می‌گوید: «اگر شی به سادگی به تمایل اعلام شده چین برای حل دیپلماتیک بحران نزدیک شود، این یک پیروزی برای پوتین خواهد بود چرا که نشان می‌دهد نارضایتی‌های پوتین مشروع است. فراتر از آن، چین ممکن است برای تعمیق واقعی روابط اقتصادی خود با روسیه، حداقل به زودی، سخت تحت فشار قرار گیرد.»

طبق محاسبات «سی ان ان بیزینس» بر اساس ارقام سال ۲۰۲۰ سازمان تجارت جهانی و داده‌های گمرک چین، این کشور شریک تجاری شماره یک روسیه است و ۱۶ درصد از ارزش تجارت خارجی روسیه را در اختیار دارد. اما برای چین، روسیه اهمیت بسیار کمتری دارد: تجارت بین دو کشور تنها ۲ درصد از کل حجم تجارت چین را تشکیل می‌داد. اتحادیه اروپا و ایالات متحده سهم بسیار بیشتری دارند.

الکس کاپری، پژوهشگر «بنیاد هینریش» گفت: «پکن باید در مورد وارد شدن به درگیری بین ناتو و روسیه بر سر اوکراین بسیار محتاط باشد. روابط اقتصادی فعلی چین با روسیه، از جمله نیاز‌های انرژی این کشور، تضمین نمی‌کند که چین خطر جدایی بیشتر و واکنش شدید واشنگتن و متحدانش را بپذیرد.»

مقامات غربی می‌دانند که خطرات برای چین نیز زیاد است. ماه گذشته، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا به پکن هشدار داد که تهاجم به اوکراین «خطرات امنیتی و اقتصادی جهانی» ایجاد می‌کند که می‌تواند به چین نیز آسیب برساند.

اقتصاد چین در حال حاضر با مشکل مواجه است و این امر می‌تواند تعمیق روابط با مسکو را برای پکن دشوارتر کند، یا حتی عمل به وعده‌هایی که قبلا داده است، مانند توافق اخیر برای افزایش تجارت دوجانبه به ۲۰۰ میلیارد دلار تا سال ۲۰۲۴، تقریبا ۵۰ میلیارد دلار بیشتر از میزان کنونی، را سخت‌تر کند.

صندوق بین المللی پول انتظار دارد اقتصاد چین در سال جاری تنها ۴.۸ درصد رشد کند در حالی که این رقم برای سال ۲۰۲۱ نزدیک به ۸ درصد بود. بحران در بخش املاک و مستغلات و کاهش هزینه‌های مصرف کننده می‌تواند نرخ رشد آن را کمتر کند.

به گفته سینگلتون تشدید بحران اوکراین به احتمال قریب به یقین بازار‌های انرژی و فلزات را شوکه خواهد کرد و در نتیجه بر اقتصاد جهانی فشار زیادی وارد خواهد کرد. این چنین شرایط اضطراری، همراه با سیاست سختگیرانه چین در رابطه با کووید صفر «می تواند رکود سریع اقتصادی چین را شدت ببخشد.»

به گفته کاپری از بنیاد هینریش، رابطه قوی با چین احتمالاً به جای خنثی کردن تأثیر تحریم‌های غرب بر روسیه، تنها تأثیرات آن را کاهش می‌دهد. برخی مشکلات وجود دارد که چین واقعاً نمی‌تواند به آن‌ها کمک کند.

برای مثال، «گزینه هسته‌ای» را در نظر بگیرید که می‌تواند اقتصاد روسیه را زیر و رو کند. غرب می‌تواند این کشور را از سوئیفت، شبکه مبادلات مالی با امنیت بالا که هزاران موسسه مالی را در سراسر جهان به هم متصل می‌کند، حذف کند. این اتفاق می‌تواند روسیه را از سیستم بانکی جهانی جدا کند.

کاپری با اشاره به اینکه دلار نقش مهمی هم در سوئیفت و هم در تجارت کالا‌هایی مانند نفت و گاز که «رگ حیات روسیه» است، ایفا می‌کند، گفت: «یوآن چین به اندازه کافی بین‌المللی نیست تا با دلار آمریکا رقابت کند.»

تحلیلگران «گروه اوراسیا» هفته گذشته در گزارشی نوشتند که پکن می‌تواند تلاش‌های خود را برای ایجاد یک سیستم پرداخت با یوان دو چندان کند. این امر می‌تواند به پکن اجازه دهد تا بدون استفاده از دلار یا یورو آزادانه‌تر با کشور‌هایی که توسط غرب تحریم شده‌اند، تجارت کند.

با وجود این، نویسندگان تاکید می‌کنند که شرکت‌ها در چین و روسیه «هنوز ترجیح می‌دهند تجارت را با ارز‌هایی که آزادانه قابل تبدیل هستند انجام دهن.» این بدان معنا است که هر تلاشی برای کاهش نفوذ غرب «بیشتر آرمانی است تا اساسی.»

تاریخ سال‌های اخیر به نفع روسیه نیست. پس از حمله روسیه به کریمه و الحاق آن در سال ۲۰۱۴، این کشور برای مقابله با تحریم‌های اقتصادی غرب، به کسب حمایت از چین روی آورد.

اگرچه پکن علناً با تحریم‌ها مخالفت کرد و قول داد که روابط اقتصادی را تقویت کند، اما تلاش‌هایش برای جبران مشکلات روسیه کافی نبود.

بر اساس آمار رسمی چین، تجارت بین روسیه و چین در سال ۲۰۱۵ نسبت به سال قبل ۲۹ درصد کاهش یافت. سرمایه گذاری مستقیم چین در روسیه نیز آسیب دید..

بر اساس مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۵ توسط یوری سولوویف، معاون رئیس بانک  VTB روسیه، نوشته شد، بانکداران روسی شکایت داشتند که بانک‌های چینی به این دلیل که نمی‌خواهند تحریم‌های غرب را نقض کنند، تمایلی به تجارت با بانک‌های روسی ندارند.

تحلیلگران «گروه اوراسیا» در گزارش اخیر خود با اشاره به اینکه اقتصاد چین حدود ۹ برابر بزرگتر از روسیه است، نوشتند: «چین شریک ارشد روابط دوجانبه است. این احتمال وجود دارد که پکن بخواهد محاسبات مسکو را به نفع خود شکل دهد.»