همشهری آنلاین - حافظه‌ی تاریخی:در جریان انقلاب اسلامی ایران، مساجد نه تنها محلی برای عبادت که محلی برای فعالیت فرهنگی علیه رژیم و نظام اجتماعی حاکم تبدیل شد.
مساجد در آن سال ها با تجمیع همفکران، آموزش الگوهای ارزشی متضاد با ارزش های نظام حاکم به مردم و انتقاد از سیاست های حاکم بر نظام اجتماعی دوره پهلوی بر مبنای الگوهای ارزشی اسلامی، توانسته اند نقش عمده ای به همراه برخی دیگر از فعالان عرصه فرهنگی،در ایجاد اختلال در کارکرد حفظ الگوهای ارزشی و انگیزشی نظام اجتماعی حاکم و در نتیجه عدم تعادل آن ایفا کنند. این کارکرد به یاری یک کارکرد پنهان در مساجد یعنی سازمان دهی ارتباطات مبارزان انقلاب اسلامی شکل گرفت.
مساجد نه تنها در ایجاد حرکت و جنبش و نیز آگاه سازی مردم مسلمان ایران از ظلم وستم رژیم شاهنشاهی نقش تأثیرگزار و عمیقی ایفاء کرد بلکه در کنار آن ، هسته های اولیه مبارزات مسلحانه را نیز شکل دهی و سازماندهی کرد از جمله می توان به «عمده ترین تشکل و گروه مذهبی، سیاسی و نظامی که در یکی از مساجد جنوب تهران شکل گرفت اشاره نمود، تشکیل هیات های موتلفه اسلامی بوسیله برخی از متدینین و متعهدین مذهبی که در اولین حرکت خود حسن علی منصور، نخست وزیر رژیم شاه را ترور کردند.«جمعیت سری اصلاح حوزه»، «سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی»، «المنصورون» و دهها تشکل سیاسی، مذهبی و نظامی، نتیجه آگاه سازی، اطلاع رسانی و هدایت علما و روحانیت در مساجد و جلسات مذهبی و نهادهای دینی بود و نیز برخی بنیادهای رفاهی، اقتصادی چون بنیاد رفاه و تعاون اسلامی را می توان نام برد.
در میان فهرست بلند بالای مساجد فعال در جریان مبارزات ضد رژیم شاهنشاهی در شهر تهران مسجد لرزاده و مسجد ارگ که نقش به سزایی در مردمی شدن قیام ۵۷ علیه رژیم پهلوی داشتند.در این گزارش به تاریخچه و میزان اثر گذاری آنها در جریان انقلاب پرداخیتم .
مسجد مادر ناصرالدین شاه‌وسرانجام انقلابی آن
مسجد ارگ به دستور مادر ناصرالدین شاه در محدوده ارگ سلطنتی ساخته شد و همان ایام به مسجد مادرشاه معروف شد؛ مسجدی برای میزبانی مراسم مذهبی زنان دربار... طبقه نخست مسجد متعلق به زنان درباری و طبقه دوم برای کنیزان بود .
در تاب و تاب تحولات اجتماعی روند تخریب مسجد از همان دوره ناصری شروع شد تا اینکه در زمان پهلوی شدت بیشتری به خود گرفت. تا اینکه درسال ۱۳۲۷ آیت‌الله بروجردی با واساطت حجه الاسلام فلسفی از محمدرضا شاه درخواست کرد که امکان مرمت مسجد مهیا شود.با موافقت شاه مجلس در اختیار آیت‌الله قرار گرفت و حسین لرزاده مسئول بازسازیش شد.
با آغاز دهه سی مسجد ارگ بستر بروز اعتراضات بازاریان شد. در دهه چهل سخنرانی‌های شورانگیز حجت‌الاسلام فلسفی و ایت الله طالقانی در مخالفت با رژیم پهلوی به مسجد ماهیت سیاسی داد. در دهه ۵۰ هم برگزاری مراسم ختم افراد انقلابی‌ها از جمله شهدای قیام ۱۵ خرداد و دکتر شریعتی و آیت‌الله مصطفی خمینی در این مسجد نقش تاریخی آن را بیش از پیش برجسته کرد .
حالا نام مسجد ارگ که یکی از مساجد مشهور و تاریخی شهر تهران است که در بافت تاریخی تهران در میدان ارگ و نزدیک بازار بزرگ تهران جای گرفته‌است.
مسجدی که انقلاب را در جنوب تهران مدیریت کرد
همانطور که مسجد ارک پایگاه انقلابی‌ها در مرکز تهران بود، مسجد لرزاده پایگاه انقلابی‌های جنوب پایتخت محسوب می‌شد. مسجد را علی اکبر برهان در دهه ۲۰ در محدوده خیابان خراسان بنا کرد و معمار آن مثل مسجد ارگ حسین لرزاده بود. معماری این مسجد هم قاجاری است با طاق‌های هفت کاسه و کاشی‌کاری فیروزه‌ای رنگ هویت تاریخی اش را حفظ کرده است .
بنای فعالیت مجلس از همان سالهای نخست سازماندهی نیرویهای مذهبی بود، آنطور که در روایات آماده نخستین صندوق قرض‌الحسنه در این مسجد توسط حجه الاسلام علی فلسفی، حسین عطایی و سید تقی خاموشی در میان سال 1342 راه‌اندازی شد
حسین انصاریان در مصاحبه ای در این باره گفته است که در مسجد، سه نوبت، نماز جماعت برپا بود. از هر صنف برای نماز می‌آمدند. ایشان به همه سپرده بود که هر کاری دارید به یکدیگر مراجعه کنید؛ حتی برای ازدواج نیز تأکید داشتند که آنها از بین خود عروس و داماد پیدا کنند. اگر کتاب تازه‌ای چاپ می‌شد، به مؤلف آن می‌گفت که کتابهایت را به مسجد بیاور تا سفارش کنیم مردم بخرند. به عنوان مثال فیض الاسلام، کتاب نهج البلاغه اش را که در شش جلد بود به آنجا آورد و جلدی پنج تومان فروخت. مسجد لرزاده تقریباً شهر کوچکی بود که افراد مختلف از هر صنفی در آن حضور می‌یافتند
به هر روی مسجد لرزاده از زمان تأسیس خود، پایگاهی برای فعالیت‌های مذهبی بود و در دهه پنجاه به سکان دار اعتراضات مردمی در حوالی میدان خراسن شهره شدو حالا هم یکی از مراکز اصلی تجمع جوانان انقلابی جنوب تهران است.
