عصر ایران - ویژگی های تغذیه ای گیاه کنجد با نام علمی Sesamum indicum سبب شده تا به روغن آن لقب "ملکه دانه های روغنی" را بدهند. این گیاه که به آن سمسم و جلجلان هم گفته می شود، متعلق به خانواده Pedaliaceae و گروهی از گیاهان است که برای دانه های خوراکی خود برداشت می شوند.
روغن کنجد از دانه های کنجد خام تهیه شده و کاربردهای آشپزی، دارویی و آرایشی متنوعی دارد. برای نمونه روغن حاصل از دانه های کنجد یک روغن مخصوص پخت و پز محسوب می شود و در مناطقی مانند جنوب هند، چین، ژاپن، خاورمیانه و کره محبوبیت فراوانی دارد.
این ترکیب همچنین به عنوان تقویت کننده عطر و طعم در غذاهای آسیای جنوب شرقی نیز کاربرد دارد.
البته فواید مصرف روغن کنجد بسیار متنوع است و از درمان خشکی بینی تا کنترل قند خون، تقویت سلامت قلبی عروقی و مبارزه با التهاب را پوشش می دهد. نکاتی که در ادامه توضیح داده می شوند، با استناد به مقالات منتشر شده توسط مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا جمع آوری شده اند:
یکی از مهم ترین کاربردهای درمانی روغن کنجد به رفع خشکی بینی مربوط می شود. همین کاربرد سبب شده تا شرکت های داروسازی اقدام به فرمولاسیون روغن کنجد در قالب اسپری های بینی کنند.
مشخص شده که مصرف منظم این دسته از محصولات دارویی ضمن حفظ رطوبت مخاط بینی و جلوگیری از خشکی، از ابتلا به عفونت های مختلف نیز تا جای امکان پیشگیری می کند.
روغن کنجد حاوی مقادیر قابل توجهی سزامول و سزامینول است. به گفته دانشمندان این دو آنتی اکسیدان ممکن است اثرات قدرتمندی بر سلامت شما داشته باشند.
آنتی اکسیدان ها موادی هستند که به کاهش آسیب سلولی ناشی از رادیکال های آزاد کمک می کنند. گفتنی است که تجمع رادیکال های آزاد در سلول های بدن منجر به التهاب و بیماری خواهد شد.
بر اساس مطالعه ای یک ماهه روی موش های آزمایشگاهی، مصرف مکمل های حاوی روغن کنجد از آسیب به سلول‌های قلب جلوگیری می کند. در همين مطالعه افزایش سطح فعالیت آنتی اکسیدانی در موش هایی که روزانه 2 تا 5 میلی لیتر روغن کنجد به ازای هر پوند (5 تا 10 میلی لیتر به ازای هر کیلوگرم) وزن بدن دریافت کرده بودند، مشاهده شد.
از طرفی دیگر استفاده موضعی نیز اثرات مشابهی را به دنبال دارد. با استناد به یک پژوهش آزمایشگاهی، روغن کنجد با مهار ترکیباتی مانند زانتین اکسیداز و نیتریک اکسید آسیب سلولی را کاهش می دهد.
از آن جایی که التهاب مزمن منجر به ابتلا و تشدید انواع بیماری ها می شود، بسیار مهم است که آن را در سریع ترین زمان ممکن محدود کنیم.
در طب سنتی تایوانی روغن کنجد جایگاهی دیرینه دارد و سالیان سال است که از آن برای خواص ضد التهابی قوی استفاده می کنند. از جمله دیگر کاربردهای مرتبط آن می توان به درمان التهاب مفاصل، دندان درد و خراش های پوستی اشاره کرد.
اخیراً مطالعات حیوانی و آزمایشگاهی مختلفی هم نشان داده اند که روغن کنجد می تواند نشانگر های التهابی را به طور معناداری کاهش دهد. با این حال همچنان به مطالعات انسانی بیشتری نیاز است.
با توجه به مقالات چاپ شده به احتمال زیاد روغن کنجد می تواند از تنظیم بهتر قند خون پشتیبانی کند که به ویژه برای افراد مبتلا به دیابت اهمیت فراوانی خواهد داشت.
طی یک مطالعه معتبر دیده شد که قرار گیری موش‌های دیابتی در رژیم غذایی حاوی 6 درصد روغن کنجد به مدت 42 روز در مقایسه با موش‌هایی که از این روغن تغذیه نشده بودند، سبب کاهش قابل ملاحظه در سطح قند خون مبتلایان شد.
روغن کنجد حتی ممکن است در تنظیم طولانی مدت قند خون هم نقش داشته باشد. طبق مطالعه ای روی 46 بزرگسال مبتلا به دیابت نوع 2، مصرف روغن کنجد به مدت 90 روز به طور معناداری قند خون ناشتا و هموگلوبین A1c را در مقایسه با گروه دارونما کاهش داده است. سطح HbA1c نشانگر کنترل قند خون در طولانی مدت است.
استئوآرتریت جمعیت زیادی در سراسر جهان را تحت تأثیر خود قرار داده است و یکی از علل شایع درد مفاصل به شمار می رود.
چندین مطالعه انجام شده روی جوندگان، روغن کنجد را با بهبود آرتریت مرتبط دانسته اند. در یک مطالعه 28 روزه، محققان این روغن را با دوزهای روزانه 0.5 میلی لیتر به ازای هر پوند (1 میلی لیتر به ازای هر کیلوگرم) وزن بدن به موش ها خوراندند. در ادامه موش‌های تحت آزمایش کاهش علائم آرتریت مانند درد مفاصل و همچنین نشانگرهای مربوط به استرس اکسیداتیو را تجربه کردند.
هرچند مطالعات حیوانی حاکی از آن هستند که روغن کنجد در تسکین درد آرتریت موثر است، به تحقیقات انسانی بیشتری در این زمینه نیاز است.
روغن کنجد ممکن است به صورت موضعی برای کمک به بهبود زخم ها و سوختگی ها نیز استفاده شود.
ازون یک گاز طبیعی است که می توان از آن برای مقاصد پزشکی استفاده کرد. استفاده بالینی از آن به سال 1914 برمی گردد، زمانی به منظور درمان عفونت ها طی جنگ جهانی اول کاربرد داشت. در این میان ترکیبات دیگری تحت عنوان روغن های ازون دار ازن نیز معرفی شدند که به صورت موضعی برای درمان انواع بیماری های پوستی مصرف داشتند.
در یک مطالعه حیوانی، درمان موضعی با روغن کنجد ازون دار با سطوح بالاتر کلاژن در بافت زخم همراه بود. کلاژن یک پروتئین ساختاری است که برای روند ترمیم زخم ضروری است.
یک سری پژوهش های دیگر هم نشان داده اند که درمان موضعی با روغن کنجد مدت زمان لازم برای بهبود سوختگی و زخم را در موش های آزمایشگاهی کاهش می دهد. توانایی این روغن در سرعت بخشیدن به بهبود زخم و سوختگی را می توان به خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی آن نسبت داد.
پیش از مصرف روغن کنجد برای درمان یا حل مشکلات دیگر با پزشک خود مشورت کنید.
دکتر رکسانا دانیالی
