سه کیلومتر پای پیاده تا مدرسه/ دانش‌آموز پسرِ متاهل در دوره دوم ابتدایی

در استان سیستان و بلوچستان مدرسه‌ای داشتیم که در آن پنج دانش‌آموز از یک خانواده در کلاس اول درس می‌خواندند؛ یک نفر نه ساله، یک نفر هشت‌ساله و یک نفر هفت‌ساله بودند. اینها فاقد شناسنامه بودند و به همین خاطر وضعیت تحصیلی‌شان با چالش رو به رو شد.

 

به گزارش ایلنا، منطقه حاجی در حاشیه شهر زاهدان در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد، این محله فاصله چندانی با مرکز شهر ندارد، اما به لحاظ امکانات زندگی و آموزشی دارای تفاوت فاحشی است. منطقه حاجی آباد دارای جمعیت قابل توجهی است که بخش عمده آن‌ها دانش آموزان، کودکان و نوجوان هستند به گونه‌ای که به گفته مسئولان آموزش و پرورش شهر زاهدان تعداد جمعیت دانش آموزی در این شهر به ویژه در حواشی آن هرساله رو به افزایش است. 

 

مدرسه ابتدایی پسرانه حاجی آباد مدرسه‌ای جدید است که به همت سازمان نوسازی مدارس در این منطقه ساخته شده است، با ساخت این مدرسه تعدادی از دانش آموزان که در مناطق دورتری تحصیل می‌کردند وارد این مدرسه شدند. به گونه‌ای که طبق گفته مدیر مدرسه طی یک سال ۳۰۰ نفر به جمعیت دانش آموزی مدرسه اضافه شده است. 

 

"عبدالله سالار زهی" مدیر مدرسه پسرانه ابتدایی حاجی آباد درباره وضعیت آموزشی در این مدرسه گفت: این مدرسه در مقطع ابتدایی برای دانش آموزان پسر است که طی یک سال اخیر نزدیک به ۳۰۰ دانش آموز بازمانده از تحصیل، با ساخت این  مدرسه به چرخه آموزش بازگشته‌اند. در این مدت که با کرونا درگیر بودیم سعی کردیم آموزش تلفیقی داشته باشیم و دانش آموزان را به دو گروه تقسیم‌بندی کنیم. 

 

دانش آموزان اصلا گوشی موبایل یا تبلت ندارند که از طریق آن بتوانند درس بخوانند. شاید تعداد محدودی از والدین گوشی موبایل داشته باشند، اما سواد استفاده از آن را ندارند.

 

وی با اشاره به وضعیت امکانات دانش آموزان با توجه به اینکه بخشی از آموزش مجازی بوده است، گفت: این دانش آموزان اصلا گوشی موبایل یا تبلت ندارند که از طریق آن بتوانند درس بخوانند. شاید تعداد محدودی از والدین گوشی موبایل داشته باشند اما سواد استفاده از آن را ندارند. البته اینجا دانش آموزان سطح یادگیری خوبی دارند و بسیاری از بچه‌ها حافظ قرآن هستند. 

 

این مدیر مدرسه درباره دانش آموزانی که از نقاط دورتر به این مدرسه می‌آیند، گفت: ما دانش آموزانی داریم که از پشت کوه خاش می‌آیند آن هم  به این خاطر که سطح جذب مدرسه ما با سایر مدارس فرق می‌کند؛ یعنی میزان جذب مدرسه ما بیشتر است. 

 

مدیر در حالی که با دستش به کوه‌ها اشاره کرد، گفت: دانش آموزانی دارم که از پشت آن کوه‌ها تا به اینجا می‌آیند. به آنجا می‌گویند ریگ آباد! تقریبا دانش آموزان دو تا سه کیلومتر پیاده طی می‌کنند تا به این مدرسه بیایند. 

 

وی اضافه کرد: ما دانش آموزی داریم که از ابتدا درس نخوانده و برای شروع تحصیل به مدرسه ما می‌آید، در آزمون تعیین سطح شرکت می‌کند و سپس به کلاس درس می‌رود. در اینجا دانش آموز بخاطر اینکه بتواند به مدرسه بیاید و نزدیک مدرسه باشد، مجبور است که در خانه خاله، عمه بی‌بی و یا سایر اقوام خود بماند. 

 

مدیر مدرسه ادامه داد: تازه سه سال است که ما در این مدرسه پایه ششم را آموزش می‌دهیم، قبلا پایه ششم را نداشتیم. قبلا دانش آموزان پایه ششم به مدرسه دیگری می‌رفتند که از اینجا خیلی دورتر بود، بعد که این مدرسه ساخته شد کمی فاصله آن‌ها کمتر شد. الان برای پایه هفتم باز این مشکل را داریم و دانش آموزان مسیرهای بسیار طولانی را می‌روند تا به مدرسه برسند. 

 

مدیریت شیفت دوره دوم ابتدایی یعنی چهارم، پنجم و ششم با من است که تعداد دو تا سه دانش‌آموز در این دوره متاهل هستند.

 

سالار زهی درباره کلاس‌های چندپایه گفت: در اینجا کلاس‌های چند پایه نداریم البته در شیفت دوره دوم ابتدایی یعنی چهارم، پنجم و ششم دو تا سه نفر از دانش‌آموزان هم متاهل هستند. 

 

وی افزود: در سال ۸۱ که من به مدرسه شهید سالاری شیفت الف رفتم، پنج دانش آموز از یک خانواده در کلاس اول درس می‌خواندند. یعنی یک نفر ۹ ساله، یک نفر هشت‌ساله و یک نفر هفت‌ساله بودند. اینها مشکل شناسنامه داشتند و در واقع فاقد شناسنامه بودند به همین خاطر وضعیت تحصیلی‌شان با چالش رو به رو شد. 

تقریبا از کل دانش آموزان این مدرسه ۱۵۰ نفر فاقد شناسنامه هستند که ۲۰ دانش‌آموز نیز از اتباع هستند. 

 

سالارزهی گفت: به عنوان مثال یک دانش آموز داشتیم که اسمش سعید بود، اما ثبت احوال اسم او را سعیده ثبت کرده بود. این دانش آموز تا بخواهد با پیگیری‌های اداری نام خود را در شناسنامه اصلاح کند ۱۱ ساله شده بود و تازه آن موقع برای کلاس اول ابتدایی ثبت نام می‌کند. 

 

این مدیر مدرسه درباره آمار دانش آموزان فاقد شناسنامه گفت: تقریبا از میزان کل دانش‌آموزان این مدرسه ۱۵۰ نفر فاقد شناسنامه هستند که ۲۰ نفر از آنها نیز از اتباع هستند. 

 

وی درباره کمبود معلم در این مدرسه گفت: ما در اینجا کمبود معلم داریم و گاهی مجبوریم یکی از معاونان را به کلاس درس بفرستیم. 

 

مدیر مدرسه درباره ادامه تحصیل دانش‌آموزان گفت: اکثر دانش آموزان در این منطقه تا پایه ششم ادامه تحصیل می‌دهند. دخترها هم تا وقتی درس می‌خوانند که شناسنامه‌شان عکس‌دار شود. البته دانش آموزانی هم هستند که تا دیپلم و دانشگاه ادامه تحصیل می‌دهند.دانش آموزان مستعد زیادی داریم که از نظر ذهنی و استعداد قوی هستند، اما برخی از آن‌ها بی‌سرپرست یا بد سرپرست بوده و خانواده‌های بی‌سواد دارند. برخی هم وضعیت مالی بسیار ضعیفی دارند.

 

 

وقتی کرونا شد یک روز به مدرسه می‌رفتیم و ده روز نمی‌رفتیم، اینجا هیچ کداممان هم گوشی موبایل نداریم. 

 

منطقه بعدی که وارد آن می‌شویم بخش همت آباد از حاشیه شهر زاهدان است که وضعیت به مراتب نامطلوب‍تری نسبت به حاجی آباد دارد. در اینجا یک مدرسه به کمک سپاه پاسداران در حال ساخت بوده ولی هنوز تکمیل نشده است. در این روستا خانه‌های زیادی ساخته شده اما توسط شهرداری تخریب شده‌اند، زیرا ساکنین پیش از ساخت مجوز ساخت و ساز نگرفته‌اند. 

 

محمد نارویی از دانش آموزان همت آباد است که به دیوار مدرسه تکیه زده، او گفت: تا این مدرسه آماده شود ما به مدرسه دیگری می‌رویم. حتی زمانی که کرونا شد ماسک‌هایمان را زدیم و به مدرسه رفتیم. 

 

یکی دیگر از دانش آموزان به نام قاسم گفت: آن موقع که کرونا شروع شد من به مدرسه نرفتم فقط رفتم کتاب‌هایم را گرفتم ولی امسال از ابتدای سال هر روز به مدرسه رفتم. 

 

همزمان که با قاسم و محمد صحبت می کردم دو پسر نوجوان دیگر هم آمدند، قاسم گفت اینها مدرسه نمی‌روند یکی از آن‌ها کلاس دوم و یکی هم کلاس چهارم بود. خالد نارویی دانش آموز کلاس دومی است او گفت: وقتی کرونا شد یک روز به مدرسه میرفتیم و ده روز نمی‌رفتیم. 

 

ما در کنار درس خواندن کار هم می‌کنیم اما کار کردن، درس خواندن را با مشکل مواجه می‌کند. 

 

قاسم گفت: هیچ کداممان گوشی موبایل نداریم در زمان کرونا گاهی اگر می شد به مدرسه می‌رفتیم یک روز هم مریض شدم، اما نمیدانم کرونا بود یا نه اما الان همه ما دو دز واکسن را زده‌ایم. 

 

خالد برادر زاده محمد است؛ محمد به پشت کوه هایی که اطراف روستا است اشاره می‌کند و می‌گوید که خانه خالد نزدیک کوه‌هاست. 

 

قاسم افزود: من دوست دارم هم درس بخوانم و هم کار کنم الان که مدرسه باز است هم به مدرسه می روم و هم کار می‌کنم. محمد هم در ادامه صحبت‌های قاسم می‌گوید که در کنار درس خواندن کار هم می کند اما کار کردن باعث مشکل در درس خواندن ما می‌شود. 

 

محله دایی آباد منطقه دیگری از حاشیه شهر زاهدان است، دایی آباد به نسبت دو منطقه قبلی شرایط مناسبت‌تری دارد، اما هرگز نمی‌توان به لحاظ امکانات کافی برای زندگی و همچنین آموزش به آن عنوان استاندارد را اطلاق کرد. دبستان دخترانه حضرت آسیه (شهدای ایران خودرو) در دایی آباد قرار دارد. 

بعضی خانواده‌ها هستند که به یادگیری فرزندانشان خیلی اهمیت نمی‌دهند و می‌گویند همین که دخترمان تا پنجم و ششم درس بخواند کافی است. 

 

خانم اسدبیگی معاون مدرسه حضرت آسیه است، او درباره وضعیت دانش آموزان این مدرسه گفت: در اینجا اغلب خانواده‌ها سطح مالی ضعیفی دارند و بیشتر آن‌ها گوشی موبایل نداشتند که فرزندانشان بتوانند در آموزش‌های مجازی شرکت کنند و به همین دلیل از درس‌ها جاماندند. 

 

وی گفت: این دانش آموزان به لحاظ یادگیری درس‌هایشان خوب هستند، بطوری که برخی از آن‌ها با توجه به اینکه سطح سواد خانواده‌شان پایین است، خودشان خیلی زرنگ هستند. بعضی خانواده‌ها هم هستند که به یادگیری فرزندانشان خیلی اهمیت نمی‌دهند و می‌گویند همین که دخترمان تا پنجم و ششم درس بخواند کافی است. درس خواندن برای خانواده‌ها خیلی مهم نیست. 

 

ما در این مدرسه که پایه ابتدایی است دانش آموز ۱۴ساله هم داریم درحالی که دانش آموز ۱۴ ساله باید سال آخر در متوسطه اول باشد. 

 

معاون مدرسه درباره مشکلات تحصیلی دانش آموزان دختر در این استان گفت: همین امسال ده نفر دانش آموز باز مانده از تحصیل در مدرسه داشتیم اما دانش آموز متاهل اصلا نداریم. همچنین از وقتی این مدرسه ساخته شده دیگر کلاس چند پایه نداریم و همه کلاس‌ها تک پایه هستند. مشکل کمبود معلم نداریم و سعی شده با دو شیفته کردن برخی کلاس‌های درس موضوع کمبود معلم رفع شود. 

 

اسدبیگی گفت: ما دانش آموزانی داشتیم که شناسنامه نداشتند؛ همچنین دانش آموزانی داشتیم که تقریبا دو سال زمان برده تا شناسنامه تهیه کنند و با تاخیر چندساله به مدرسه آمده اند. ما در این مدرسه که پایه ابتدایی است دانش آموز ۱۴ساله هم داریم درحالی که دانش آموز ۱۴ساله باید سال آخر در متوسطه اول باشد. 

 

اسماء دانش آموز ۱۴ساله‌ای که کلاس پنجم ابتدایی است، او گفت: من شناسنامه نداشتم و تا آن را تهیه کنم زمان برد، البته اینجا به دانش آموزانی که شناسنامه ندارند هم درس می‌دهند ولی من این را نمی‌دانستم. بعد ازاینکه شناسنامه گرفتم به این مدرسه آمدم و تعیین سطح شدم.

 

در حال حاضر دانش آموز فاقد شناسنامه در این مدرسه ۹۳ نفر است و ۲۳ نفر هم اتباع افغانستانی هستند. 

 

معاون مدرسه در ادامه گفت: برخی از دانش آموزان ما مدرک نداشتند و تصور خانواده‌هایشان این بود که چون مدرک ندارند پس مدرسه آن‌ها را پذیرش نمی‌کند، به همین خاطر فرزندشان را به مدرسه نمی‌فرستادند و همین باعث وقفه تحصیلی آن‌ها می‌شد. حتی برخی‌ها در سن ۱۰ سالگی تازه به کلاس اول آمده‌اند. 

 

وی درباره آمار دانش آموزان فاقد شناسنامه گفت: در حال حاضر دانش آموز فاقد شناسنامه در این مدرسه ۹۳ نفر است و ۲۳ نفر هم اتباع افغانستانی هستند. به تازگی شناسنامه دو نفر از دانش آموزان نیز صادر شده است.

 

شهرستان میرجاوه یکی از شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان است، رسیدن به شهرستان میرجاوه با راهی که نشان از بی‌توجهی به این منطقه است، کار ساده‌ای نیست و قطعا یکی از دلایل کم برخوردار ماندن این منطقه‌ عدم رسیدگی به جاده‌ها است. میرجاوه تنها مرز قانونی در جنوب شرق کشور است که رفت و آمد مسافران خارجی و داخلی از این معبر صورت می‌گیرد. 

 

تقریبا یک ساعت می‌شود که از زاهدان فاصله گرفتیم، تمام مسیر پر از پستی و بلندی است که جز با خودروهای مناسب نمی‌توان به آنجا رفت. در حین مسیر ریل راه آهن را می‌بینیم که زمان زیادی از افتتاح آن توسط دولت قبلی نمی‌گذرد، ریل راه آهنی که مسیر ارتباطی ایران و پاکستان است. 

 

وارد مدرسه شهید مسعود علی محمدی در روستای مشاع امان الله ریگی از بخش میرجاوه می‌شویم. کودکان این خطه تفاوت خلق و خوی فراوانی با کودکان شهر دارند. با شرم به ما نگاه می‌کنند، جواب سوالم را فقط با بله و خیر می‌دهند و فقط تعداد کمی از آن‌ها با ما گفتگو می‌کنند. محمد علی دانش آموز کلاس چهارم است، می‌گوید قبل از اینکه مدرسه ما ساخته شود به مکتب می‌رفتیم. با دست به پشت مدرسه اشاره می‌کند و می‌گوید مکتب آنجا بود. 

 

محمد علی با برادر کوچک خود به نام فاروغ که حدود دوساله است به مدرسه آمده، ظاهرا هم مدرسه مشکلی با اینکه محمد علی برادرش را به آنجا بیاورد نداشت. محمد علی گفت: وقتی کرونا شد ما در مکتب درس خواندیم من اما دوست دارم هم به مکتب بروم هم به مدرسه، من دوست دارم درسم را تا آخر بخوانم و معلم شوم. 

ما کتاب‌های درسی خود را دوباره می‌خوانیم و گاهی در خانه سوزن دوزی می‌کنیم، گاهی هم مکتب می‌رویم. در مکتب به ما قرآن یاد می‌دهند. 

 

پریناز دانش آموز کلاس سوم همین مدرسه است؛ او گفت: خانواده‌ام کاری به درس خواندن ما نداشتند، من خودم دوست داشتم درس بخوانم و بعد از اینکه خودم همه درس‌ها را یاد گرفتم آن را به خواهر و برادر خودم هم یاد بدهم. زهرا همکلاسی پریناز است، می‌گوید نمره‌های ما همه عالی است معلم‌مان هم خوب است. اما مدرسه قبلی ما دورتر از این جا بود. این مدرسه را ساختند و ما به اینجا آمدیم. 

 

دانش‌آموزان در پاسخ به این که بعد از تمام شدن فصل مدرسه چطور وقت خودشان را می‌گذرانند گفتند: ما کتاب‌های درسی خود را دوباره می‌خوانیم و گاهی در خانه سوزن دوزی می‌کنیم. گاهی هم مکتب می‌رویم در مکتب به ما قرآن یاد می‌دهند. پدر و مادرهای ما درس نخواندند اما حالا دوست دارند که ما درس بخوانیم. 

 

محمود ریگی مدیر مدرسه شهید علی محمدی است. او توضیح داد: این مدرسه را تازه امسال به ما تحویل دادند؛ ما شش پایه داریم که توسط سه معلم اداره می‌شود یعنی هر معلم دو پایه درس می‌دهد. 

 

وی در پاسخ به این سوال که آیا در این مدرسه کلاس‌هایی که تعدد پایه داشته باشند دارید؟ گفت: بله، در این مدرسه هر دو پایه در یک کلاس قرار دارند. اینجا دو کلاس بیشتر ندارد. بیشتر دانش آموزان ما از همین روستاهای اطراف هستند اما در این میان دانش آموزانی هم هستند که از روستاهای خیلی دورتر و پای پیاده به اینجا می‌آیند. 

 

ما اینجا امکانات آموزشی نداریم حتی در اینجا فضای آموزشی کم است طوری که بعضی کلاس‌ها را زیر درخت برگزار می‌کنیم. 

 

مدیر این مدرسه درباره سطح یادگیری دانش آموزان گفت: سطح یادگیری دانش آموزان ما خیلی بالاست آن‌ها به راحتی مطالب درسی یاد می‌گیرند، اما متاسفانه به این مناطق رسیدگی نمی‌شود و امکانات آموزشی نداریم حتی در اینجا فضای آموزشی کم است، طوری که بعضی کلاس‌ها را زیر درخت برگزار می‌کنیم. 

 

وی ادامه داد: بعضی از دانش آموزان اتباع ما خانه‌هایشان پاکستان است و چون این طرف هم خانه دارند از این طریق به مدرسه می‌آیند.دانش آموزان اتباع و همچنین دانش آموزانی که شناسنامه ندارند، اگر از طریق قانونی به فرمانداری بروند و نامه بگیرند، می‌توانند در مدرسه درس بخوانند. 

 

ریگی گفت: اغلب دانش آموزان اینجا شناسنامه ندارند، چون اینجا روستایی است و پدران و پدربزرگانشان پیگیر شناسنامه نبودند و از روستا هم بیرون نمی‌رفتند که شناسنامه نیازشان شود و همینجا کشاورزی می‌کردند. اصلا سطح سوادی نداشتند که بخواهند دنبال شناسنامه بروند به همین خاطر دانش آموزان ما بدون مدرک ماندند. 

معلمان این منطقه، روزانه ۱۱۰ کیلومتر تا اینجا می‌آیند و بر می‌گردند. بخشی هم از شهرستان میرجاوه می‌آیند اما نیروی بومی که در همین بخش هستند انگشت شمار و محدودند. 

 

رخشانی‌فر سرپرست اداره آموزش و پرورش شهرستان میرجاوه در گفت‌وگو با ایلنا درباره وضعیت مدارس این منطقه و کمبود معلم بیان کرد: معلمان بومی ما محدود هستند. معلمان ما بیشتر از مرکز استان زاهدان به اینجا می‌آیند. آن‌ها اغلب روزانه ۱۱۰ کیلومتر تا اینجا می‌آیند و بر می‌گردند. بخشی هم از شهرستان میرجاوه می‌آیند اما نیروی بومی که در همین بخش هستند، انگشت شمار و محدودند. 

 

او افزود: این معلمان تفاوتی از نظر سختی کار ندارند فقط مبلغی را با عنوان نوار مرزی می‌گیرند که این هم محدود است. ۶۰ درصد نیروهای ما رسمی و پیمانی هستند برخی نیروها هم افرادی هستند که با عنوان نیروهای خرید خدمات کار می‌کنند. از هزار نفر در این منطقه، ۱۷۵ نفرشان به صورت طرح خرید خدماتی کار می‌کنند. 

 

سرپرست اداره آموزش و پرورش شهرستان میرجاوه گفت: حدود ۴۴ سرباز معلم داریم و مابقی هم معلمان حق التدریس هستند. کمبود نیرو در همه کشور وجود دارد و ما از این قاعده مستثنی نیستیم، اما با توجه با اتباع خارجی و فاقدین شناسنامه، بحث کمبود نیرو و کمبود فضا در اینجا محسوس‌تر است. 

 

وی در پایان گفت: این دانش آموزان واقعا مستعد هستند و در مقطع متوسطه اول میانگین معدل آن‌ها ۱۵، ۱۶ است. زمانی که من اینجا تدریس می‌کردم و معلم بودم با وجود اینکه دانش آموزان برای امتحانات نهایی به مرکز شهرستان می‌رفتند شاید در آن کلاس فقط یک نفر تجدید می‌آورد بعضی وقت‌ها حتی یک نفر هم تجدید نمی‌آورد و همه‌دانش آموزان ما همان خرداد ماه قبول می‌شدند. این نشان دهنده آن بود که دانش آموزان هم علاقه‌مند به تحصیل بودند و هم سطح یادگیری خوبی دارند.