به گزارش برنا؛ آخرین پیچ جاده را که رد کنی عطر درختان گردو به تو خوشامد میگویند؛ نزدیکتر که شوی لابه لای چهار کوه و چهار دره میان کوه ها، پشت بام های کاهگلی روستا را می بینی که به پیشواز آمده اند.
سفر به روستای آستمال سفر به طبیعت دست نخورده ای آمیخته از کوه، دره، رود و درختان گردوست.
آستمال روستایی با قدمت چند هزار ساله است که می توان مردم آنرا به دو قوم آستامال و آس آن که دو نژاد ترک هستند نسبت داد. این روستای زیبا و سرسبز استان آذر بایجان شرقی و شهرستان ورزقان با طبیعت بکر خود ذهن هر کسی را به خود مشغول می کند.
به علت دور بودن روستا، راه آن حدود ۲۰ کیلومتری خاکی بودکه باعث ناشناس ماندن آن منطقه و طبیعت بکر آن شده بود که اخیرا با همت مسئولان و اهالی این راه آسفالته شده است. بعد از عبور از میان کوه های سر به فلک کشیده به روستایی می رسیم که خود را در میان کوه ها محبوس کرده تا خود را همچنان بکر و دست نخورده نگهدارد.
از نظر طبیعی کوه های اطراف روستا، از چشم اندازهای زیبا و دلفریبی به‌خصوص در فصول بهار، تابستان و پاییز برخوردارند. همچنین پوشش گیاهی متنوع دامنه کوه ها و جنگل های انبوه اطراف روستا، همراه باغ های میوه و جریان آب رودخانه دائمی آستمال، مجموعه بسیار زیبایی از طبیعت روستا را به نمایش می گذارند که هر گردشگر با ذوقی را به وجد می آورد.
روستایی در نزدیکی آستمال وجود داشته که به نام سروستان (سوستین) بود که بعد از مدت ها از بین رفته است و به همان نام مشهور است که طبیعت زیبایی دارد.
رودخانه زیبایی از وسط روستا می گذرد که روستا را به دو قسمت جنوبی و شمالی (قوزی-گونی) تقسیم میکند. اهالی روستا لهجه خاصی نسبت به دیگر روستا های همجوار دارند که لهجه بسیار شیرینی است.
روستای آستمال سابقۀ تاریخی کهنی دارد و در گذشته به ”دژ قوم ماد“ معروف بوده است. محلاتی با نام های ”گونِی کوچه“، ”قوزِی کوچه“، ”میدان“، ”که درق“ و ”دوشلی کوچه“ بیانگر قدمت بسیار کهن این روستا است. در آستمال امامزاده‌ای به نام سید جبرئیل وجود دارد که مورد احترام مردم است. مردم روستای آستمال به زبان آذری سخن میگویند.
پس از ورود به محوطه روستای آستمال از سمت جنوب این روستا، «اشنو دره» نخستین چشم‌اندازی است که از مهمانان استقبال می کند. در ورودی روستا بقایای حمام قدیمی متروکه ای نیز به چشم می‌خورد.
در پنجاه متری حمام باید از روی پل ورودی عبور کنید تا چشم‌انداز روستا، میدان و خانه هایش پیش چشمانتان آشکار شود. آستمال روستایی است که به وسیله رودخانه ای که از میانش می گذرد تقریباً به دو نیمه شمالی و جنوبی تقسیم شده است، اهالی روستا این دو بخش را به نام های «گونی کوچه» و «گوزی کوچه» می شناسند؛ میدان اصلی روستا در بخش شمالی آستمال قرار دارد و مسجد نیز در همین میدان واقع است.
جالب است بدانید رودخانه آستمال در امتداد مسیر خود به رودخانه «بویوک چای» یعنی رودخانه بزرگ و در نهایت به رود ارس می‌رسد.
بافت روستا به دلیل دست نخورده بودن، فضای بسیار آرام و یکدستی دارد و با توجه به مهاجرت جوان ترهای روستا به شهرهای نزدیک، شاهد روستایی کم سر و صدا خواهید بود.
در کوچه پس کوچه های آستمال و در بخش شمالی روستا یکی از قدیمی ترین خانه های روستا قرار دارد که هر چند هنوز به عنوان خانه مسکونی مورد استفاده است، اما اگر تمایل داشته باشید و از صاحبخانه بخواهید اجازه بازدید از داخل خانه را به شما می دهد.
روستا سراسر باغات گردو و معدودی درختان آلبالو، گیلاس و توت بوده و چشم‌انداز کوههای اطراف، منظره زیبایی از درختان بلوط جنگلی ساخته است.
کوههایی با نامهای «دووندیل»، «چوآمار» و «آغداش» که میانشان دره هایی زیبا و سرسبز را شکل داده‌ا ند؛ «سویود دره سی»، «چاغ دره سی»، «بدر دره سی»، «قافار دره سی» و «سروستان دره سی» از جمله این دره ها هستند که همپای کوهها دور تا دور آستمال را فرا گرفته اند.
آستمال روستای بزرگ و با امکانات شهری نیست، روستایی آرام در میان کوهها و دره هاست، اما در میدان روستا می توانید نیازهای مختلف مخابراتی خود را از دفتر مخابراتی برآورده سازید، در این دفتر امکان شارژ کردن گوشی تلفن همراه را نیز خواهید داشت. همچنین در پست بانک روستا در همین میدان، دسترسی به اینترنت نیز امکان پذیر است.
اگر می‌خواهید ناهار را در روستا صرف کنید بهتر است مایحتاج خود را از ورزقان تهیه کرده و به همراه خود بیاورید چون در آستمال یک بقالی وجود دارد. بقالی محسن در بخش شمالی روستا واقع است ولی احتمالاً تمام خوردنی های مورد نظر شما را در اختیار نداشته باشد؛ این به دلیل عبور و مرور زیاد مردم روستا تا ورزقان و تهیه لوازم مورد نیازشان از آنجاست.
زنان آستمال نان مورد نیاز خانواده‌شان را خودشان می پزند به همین جهت نانوایی نیز در این روستا وجود ندارد، اما اگر از هر کدام از اهالی که در محوطه روستا می بینید درخواست کنید، نان تازه تنوری مهمانتان می کنند.
برای ناهار می توانید با اجازه صاحبان باغ، به یکی از باغ های بسیار سرسبز روستا بروید که پر از درختان گردو است و خانه باغ زیبایی هم در وسط آن قرار دارد.
با توجه به فاصله کم روستا تا ورزقان و حتی تبریز می‌توانید یک روزه از تبریز تا روستا رفته و ساعات طولانی آنجا بمانید و دوباره برگردید؛ اما اگر خواهان ماندن در روستا هستید باید بدانید که در روستا امکانات اقامتی خاصی وجود ندارد، اما در حاشیه شمالی روستا و در دامنه کوه می توانید چادر بزنید و شب را زیر آسمان پر دار و درخت آستمال و هوای خنکش سپری کنید.
در این روستا نیز مانند سایر روسـتاهای آذربایـجان مراسـم مـلی و مذهبی با تشریفات ویژه برگزار می شود. آتش افروزی در شب چهارشنبه سوری و گفتن: ”آتیل ماتیل چرشنبه، بختیم اَچیل چرشنبه“ از جمله شبهای بیاد ماندنی نوجوانان و جوانان روستای آستمال است. عید نوروز باستانی، اعیاد مذهبی و جشن های آیینی با شادی و سرور برگزار می گردد و فضای شورانگیزی به روستا می بخشد. در ایام عزاداری ائمه به ویژه در ماه محرم، مردم روستای آستمال به سوگ می نشینند و به سینه زنی و نوحه خوانی می پردازند.
پوشاک غالب مردم روستای آستمال همانند پوشش سایر مردم نواحی روستایی آذربایجان است، ولی اکثر زنان و دختران روستایی از لباس محلی از جمله ”تومان“ (دامن چین دار) و ”کؤینک“ (پیراهن گلدار بلند) استفاده می‌کنند و با ”یایلیق“ (روسری) سر خود را می پوشانند.
به دلیل رونق دامپروری و تولید پشم گوسفند، صنایع دستی نیز در روستا رواج دارد. انواع گلیم، جاجیم، قالیچه و جوراب و دستکش زمستانی برای مصرف خانوار و عرضه به بازار تولید می شود.
از انواع غذاهای محلی روستای آستمال می توان به انواع کباب، آبگوشت محلی، کوفته و آش بویژه ”دوغا آشی“ (آش دوغ) اشاره نمود. از آن جایی که در آشپزی از مواد اولیه تازه و طبیعی استفاده می شود، غذاهای محلی روستا بسیار لذیذ و خوشمزه است.
با توجه به نبود فروشگاه یا مغازه خاصی برای ارائه سوغاتی های روستا، باید از اهالی در این مورد راهنمایی بگیرید. در فصل تابستان محصول گیلاس، آلبالو و توت سفید روستا آماده عرضه به مشتریان است اما برای خرید گردوی تازه آستمال تا اواخر تابستان باید صبر کنید.
با توجه به وجود کوه و دره‌هایی که روستا را احاطه کرده اند، زمینه مساعدی برای زنبورداری فراهم شده و می توانید عسل ناب و خوشمزه آستمال را با خود به عنوان سوغات ببرید؛ همچنین انواع محصولات لبنی به خصوص نوعی پنیر که در کوزه تهیه شده و به «پنیر کوپه» مشهور است و «کره نهره» یا سنتی را هم تهیه کنید.
بیشتر مردم روستا، به فعالیت های زراعی، دامپروری و باغداری اشتغال دارند. از جمله مهمترین محصولات زراعی روستا، می توان به گندم، انواع حبوبات، انواع صیفی‌جات و علوفه (یونجه و شبدر) اشاره کرد.
در این روستا، باغداری رونق نسبی دارد و گردو، سیب، گلابی، به، آلبالو و زردآلو از مهم ترین محصولات آن است. مراتع گسترده موجبات توسعه و رونق دامداری را فراهم آورده است. لبنیات، گوشت و پشم از جمله محصولات دامی این روستا است. مردم این روستا به زنبورداری نیز می پردازند و عسل آن شهرت منطقه ای دارد. گروهی از مردم به فعالیت هایی در زمینه صنایع دستی مانند قالیبافی، جاجیم بافی و گلیم بافی اشتغال دارند.
گردوی این روستا از محصولات صادراتی کشور است.
روستای ”آستمال“ از توابع دهستان جوشین خاروانا در شهرستان ورزقان، با مختصات جغرافیایی ۴۶ درجه و ۲۰ دقیقه طول شرقی و ۳۸ درجه و ۴۳ دقیقه عرض شمالی، در ۳۰ کیلومتری شمال غربی شهر ورزقان واقع شده است. رودخانه آستمال از کوه های سید جبرئیل و اوزور سرچشمه می گیرد، از میان روستا می گذرد و در پایین دست به تک چای می‌ریزد. کوه اوزور در شرق و کوه گچی گونایی در فاصله ۵ کیلومتری غرب این آبادی واقع شده است. ارتفاع روستای آستمال از سطح دریا ۱۸۰۰ متر است و آب و هوای آن در فصول بهار و تابستان معتدل و در پاییز و زمستان سرد است.
به جز دیدن بافت دست نخورده روستا، دیدن مقبره امامزاد سید جبرئیل آستمال یکی از دیگر چیزهایی است که گردشگران را به این روستای سرسبز می‌کشاند؛ بنای امامزاده در هفت کیلومتری روستا و روی تپه نه چندان مرتفعی واقع شده و پس از بازسازی با شکل و شمایلی جدید میزبان گردشگران و علاقمندان است.
مسجد قدیمی، زیارتگاه پیر صندوق نیز از جمله آثار تاریخی و مذهبی روستای آستمال است.
