سالی که گذشت از لحاظ تأمین انرژی شرایط ویژه‌ای بود و در دو مرحله خاموشی پشت سر گذاشته شد. زمستان سال گذشته به دلیل محدودیت سوخت نیروگاه‌ها و تابستان امسال به دلیل عدم ظرفیت تولید نیروگاه‌ها خاموشی‌های چند ساعته تجربه شد. در واقع هیچ‌گاه مثل زمستان و تابستان گذشته بحران تأمین انرژی در کشور احساس نشده بود. بحرانی که قطعاً رفع اساسی آن نیاز به برنامه‌های بلند مدتی نیاز دارد ولی برخی اقدامات کوتاه‌مدت نیز در ماه‌های گذشته مانع از بروز خاموشی‌های مجدد، آن هم در عرض کمتر از ۵ ماه از تابستان شد.
مسئولین مربوطه در زمستان گذشته خود را ناچار به انتخاب یکی از گزینه‌های خاموشی (قطعی برق)، قطعی گاز و آلودگی هوا در پی مصرف مازت می‌دانستند و به نظر می‌رسید با توجه به کاهش ذخایر سوختی امسال، حتی نسبت به سال گذشته، اولین چالش جدی دولت سیزدهم در قطعی‌های زمستانه برق رقم بخورد. وزیر نفت با اشاره به اینکه حجم ذخایر سوخت نیروگاهی ۳۰ درصد کمتر از پارسال است، گفته بود: پیش‌بینی می‌شود در دی‌ماه و بهمن‌ماه با کسری ۲۰۰ میلیون مترمکعب گاز در روز مواجه شویم.
مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق در اینباره گفته بود: «بر اساس برآوردهای ما در فصل زمستان حدود ۲۳۰ میلیون متر مکعب سوخت معادل به منظور تولید برق نیاز داریم اما چیزی که در فصل زمستان تحویل می‌گیریم، کمتر از ۱۰۰ میلیون متر مکعب است، بنابراین پدیده قطعی برق فصل زمستان ناشی از کمبود سوخت بحث بسیار جدی است.»
در حال حاضر که می‌توان گفت پیک زمستان گذشته شده است باید اذعان کرد خوشبختانه این پیش‌بینی درست از آب در نیامده و این فصل را بدون قطعی پشت سر گذاشته‌ایم. گفتنی است این زمستان یکی از سخت‌ترین زمستان‌های گذشته بوده است تا جایی که دمای هوا در ۲۸ استان زیر صفر و در بعضی مناطق تا ۲۰ درجه زیر صفر رسیده بود.
به همین منظور گذر از این زمستان، بدون خاموشی وقطعی را می‌توان یک موفقیت دانست که در ادامه به بیان چگونگی آن پرداخته می‌شود.
طرح تعرفه گذاری پلکانی برق، گاز و آب سال‌ها بود که در محافل علمی و کارشناسی مطرح می‌شد. مبنای این شیوه بر آن بود که هرکس سهم مشخصی از یارانه پنهان انرژی داشته باشد و بهره‌مندی افراد وابسته به میزان مصرفشان نباشد.
در همین راستا تعرفه‌های جدید گاز از آذرماه ۱۴۰۰ اعمال شد و در پی آن تعرفه ۳ گروه اول که ۷۵ درصد مشترکین را شامل می‌شود ثابت باقی ماند و از پله چهارم به بعد تعرفه پله بعدی، ۴۰ درصد نسبت به تعرفه پله قبلی افزایش می‌یابد تا اینکه در پله آخر که شامل مشترکین پرمصرفِ پردرآمد می‌شود، تعرفه گاز نسبت به تعرفه‌های قبلی ۴ برابر می‌شود.
نکته دیگر این است که زمان ابلاغ این تعرفه‌ها از سمت شرکت گاز در زمان مناسبی و قبل از پیک مصرف صورت گرفت، تا مشترکین فرصت کافی برای تطبیق مصرف خود با تعرفه‌های جدید را داشته باشند.
آمارها نشان‌دهنده تأثیر بالای این شیوه تعرفه‌گذاری بر کاهش مصرف و پیک‌سایی است. جواد اوجی، وزیر نفت در این باره گفت: از این محل روزانه ۲۵ میلیون مترمکعب مصرف گاز کاهش یافت که همانند تولید یک فاز پارس جنوبی است و توانستیم حجمی از سرمایه‌گذاری برای جبران مصرف گاز را کاهش دهیم البته در آمد شرکت گاز نیز روند خوبی داشته است.
لازم به ذکر است تعرفه‌های جدید برق نیز دقیقاً با همین منطق، یعنی افزایش تعرفه پرمصرف‌ها و ثابت ماندن تعرفه مشترکین عادی، از بهمن‌ماه ابلاغ شده است که آن هم تأثیر خود را بر پیک مصرف تابستان ۱۴۰۱ می‌گذارد.
امسال برنامه‌ریزی برای گازرسانی دقیق‌تر از سال‌های گذشته انجام شد و از همان ابتدای فصل به بخش‌های مختلف از جمله مصرف‌کنندگان فولادی، سیمانی و پتروشیمی میزان تخصیص گازشان اعلام شد. در واقع در دو ماه سرد سال روزانه محدودیت ۱۰۰ میلیون مترمکعب برای نیروگاه‌ها، ۵۰ میلیون مترمکعب برای پتروشیمی‌ها، ۱۵ میلیون متر مکعب برای فولاد و ۵ میلیون مترمکعب برای کارخانجات سیمان در نظر گرفته شد.
سید جلال نورموسوی، معاون گازرسانی شرکت ملی گاز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: در سال‌های گذشته ما محدودیت‌ها را بر اساس پیش بینی دمای روزهای آتی انجام می‌دادیم. مثلاً اگر هواشناسی می‌گفت طی دو سه روز آینده دمای هوا سرد می‌شود ما به نیروگاه‌ها می‌گفتیم شما باید مصرفتان را کم کنید و بعد از اینکه از سرما عبور کردیم دوباره همان روند مصرف را در پیش می‌گرفتند. ولی امسال با هماهنگی شرکت ملی صنایع پتروشیمی و وزارت صمت برای فولادی‌ها و سیمانی‌ها بهشان از قبل گفته بودیم که میزان مصرف باید چقدر باشد و با اطلاع و هماهنگی آن‌ها بود که تصمیم گرفته می‌شد کدام واحد کار کند و کدام کار نکند. در واقع با برنامه‌ریزی بلند مدت ما توانستیم از پیک مصرفی امسال عبور کنیم.
از همان روزهای اول شروع به کار جواد اوجی در وزارت نفت، وی سوخت‌رسانی به نیروگاه‌ها برای فصل زمستان را اولین اولویت خود اعلام کرد و از همین رو کارگروه برنامه‌ریزی و تأمین سوخت مایع زمستانی در بخش نیروگاهی و صنایع کار خود را از همان تابستان شروع کرد.
در همین راستا چند اقدام به طور همزمان انجام شد. در گام اول به منظور تسریع و تسهیل در انتقال سوخت، تعداد نفتکش‌های این ناوگان افزایش پیدا کرد. در واقع به دلیل کاهش کرایه‌ها در سال‌های گذشته حجم گسترده‌ای از این ناوگان خارج شده بودند که با اقداماتی موجبات بازگشت آن‌ها فراهم شد.
اقدام بعدی به همکاری وزارت نیرو و سازمان محیط زیست برای اصلاح پروتتکل‌های زیست‌محیطی مربوط می‌شود. در واقع اگر با نسبت مشخصی از سوخت مازت و نفت گاز استفاده شود، آلودگی آن به حداقل می‌رسد.
صادق نیکو سپهر، عضو کارگروه سوخت سندیکای تولیدکنندگان برق گفت: سوخت مازوت ذاتاً باعث بروز محدودیت نیست و اگر واحدهای بخار با نسبت ۳۰-۷۰ مازوت و گاز بسوزانند استانداردهای زیست محیطی پاس می‌شود.
وی افزود: با این حال سازمان محیط زیست در سال‌های گذشته به صورت قهری برخورد می‌کردند و با پلمب سیستم‌های سوخت مازوت نیروگاه‌ها را از سوزاندن حتی یک لیتر مازوت هم منع می‌کردند تا فقط با گاز و گازوئیل ادامه دهند و این موجب می‌شد نیروگاه‌ها با مشکل مواجه شوند؛ مثل کاری که از سال ۹۴ تا همین امسال با نیروگاه منتظر قائم انجام دادند.
تمام این اقدامات در کنار یکدیگر موجب افزایش سوخت‌رسانی به نیروگاه‌ها شد. جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش گفت: امسال یک میلیارد لیتر سوخت مایع بیشتری نسبت به سال گذشته به نیروگاه‌ها تحویل داده‌ایم که این اقدام در شرایطی انجام شد که ناوگان حمل سوخت مایع کشور در دولت گذشته تضعیف شده بود.
عملیات سوآپ سه جانبه میان ترکمنستان، ایران و آذربایجان که هفتم آذرماه در حاشیه پانزدهمین نشست سران سازمان همکاری اقتصادی (اکو) امضا شده بود، از آذر ماه شروع شد. ایران بر اساس این قرارداد سالانه ۱.۵ تا ۲ میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان را به آذربایجان تحویل می‌دهد. با امضای این قرارداد گامی رو به جلو در مناسبات انرژی دو کشور برداشته شد. بر اساس این قرارداد ایران روزانه ۵ میلیون مترمکعب از کشور ترکمنستان برای مصارف داخلی خود برمی‌دارد که این میزان به اذعان وزیر نفت، مدیرعامل شرکت ملی گاز و نمایندگان محلی به پیک‌سایی در آن مناطق کمک کرد.
