به گزارش خبرنگار مهر، پنجشنبه ۵ اسفندماه بود که روسیه پس از یک ماه تنش در مرزها اوکراین به این کشور حمله کرد و به مقامات این کشور هشدار داد که در صورت عدم خلع سلاح آنان و مشارکت در خواسته‌های ناتو و غرب به این تهاجم ادامه خواهد داد.
همین امر کافی بود تا اروپا و ایالات متحده آمریکا تحریم‌ها شدیدی را در حوزه‌های انرژی، زیربنایی، مالی و صنعت علیه مسکو وضع کردند تا روسیه از مواضع اوکراین و جنگ با این کشور عقب نشینی کند.
اما آنچه که پیداست روس‌ها به تهاجم خود ادامه داده‌اند و از طرف دیگر با تحریم این کشور بازارهای جهانی با نوسانات زیادی روبرو شده‌اند به طوری که قیمت نفت در بازار جهانی از مرز ۱۲۰ دلار گذشت و روز گذشته بود که کارشناسان انرژی هشدار دادند در صورت ادامه دار بودن جنگ اوکراین قیمت نفت در بازار جهانی به مرز ۲۰۰ دلار به ازای هر بشکه نیز خواهد رسید.
قیمت طلا در بازار جهانی پس از کاهشی یک هفته از مرز ۱۹۰۰ دلار به ازای هر اونس گذشت، قیمت سهام کشورهای اروپایی و آسیایی به بالاترین حد خود رسید؛ این در حالی است که سهام بازارهای آمریکا و روسیه با کاهش محسوسی روبرو بوده است.
قیمت گاز و بنزین در اروپا و آمریکا با رشد قابل توجهی روبرو شد و قیمت روبل در برابر دلار نیز به شدت کاهش یافته است؛ از طرف دیگر به نظر می‌رسد با تحریم روسیه غرب شامل آمریکا و اروپا با زیان‌های سنگینی روبرو شوند.
۱- کمبود و افزایش شدید قیمت انرژی
روسیه حدود ۴۰ درصد از گاز و ۳۰ درصد از نفت اروپا را تأمین می‌کند. آلومینیوم، گندم و … روسیه نیز به اروپا صادر می‌شود. اگر اروپایی‌ها نتوانند پول را بپردازند و ارتباطات بانکی ایجاد نشود دچار مشکل می‌شوند. برای مثال آلمان ۵۵ درصد از گار خود را از روسیه می‌گیرد و اگر گاز قطع شود این کشور دچار بحران وحشتناکی می‌شود.
از طرف دیگر راه اندازی خط لوله نورد استریم ۲ توسط آلمانها و به تحریک آمریکا متوقف شده و گاز پروم نیز توسط برخی کشورهای اروپایی و آمریکا نحریم شده است بنابراین این امر قیمت گاز را در سراسر اتحادیه اروپا با افزایش محسوسی روبرو کرده است.
از طرف دیگر تحریم نفتی روسیه نیز اثرات مخربی بر بازار نفت گذاشته و قیمت نفت را بالتر از ۱۲۰ دلار رسانده؛ بنابراین کشورهای اروپایی و آمریکا باید هزینه‌های سنگینی را برای پرداخت انرژی مورد نیاز خود بپردازند.
۲- عدم پرداخت بدهی روسیه به کشورهای اروپایی
روسیه دلار در مبادلات تجاری خود را به شدت کاهش داده است، همین امر باعث شده کشورهای اروپایی نگران بازپرداخت طلب خودشان از روسیه باشند.
به طوری که «بدهی دلاری» دولت، مؤسسات، شرکت‌ها و بانک‌های روسی تا پایان سال گذشته میلادی حدود ۲۰۹ میلیارد دلار بوده که باید با دلار آمریکا تسویه شود. همچنین در سال جاری حدود ۱۳۵ میلیارد دلار از بدهی روسیه سررسید می‌شود و باید پرداخت شود.
قطع ارتباط با سوئیفت، شبکه پرداخت بین‌المللی، زیان بالقوه قابل توجهی برای شرکت‌ها و مؤسسات مالی به‌بار می‌آورد، چه الان، چه در قراردادهای بلندمدت مالی با طرف‌های مقابل روسیه.
ظاهراً مقام‌های آمریکا، اتحادیه اروپا و بریتانیا توافق کرده‌اند راهی پیدا کنند تا آسیب‌پذیری به حداقل برسد؛ که این امر قرار است از طریق کنار گذاشتن بانک‌هایی که کم‌ترین دخالت را در پرداخت‌های مالی مرتبط با انرژی دارند یا پیدا کردن راهی برای جداسازی پرداخت‌های مالی مربوط به انرژی و غذا صورت گیرد.
۳- تضعیف دلار در بازارهای جهانی
طبیعتاً وقتی که روسیه با دیگر کشورها ارتباط مالی نداشته باشد روابط خود را با رقیب آمریکا و غول اقتصادی دنیا چین و همچنین ایران تقویت خواهد کرد؛ این اقدام از آنجایی که سه کشور تمایل زیادی به استفاده از ارزهای دوجانبه در مبادلات تجاری خود دارند و حتی شیء جینگ پی رئیس جمهور چین روس‌ها را به این امر دعوت کرده، تقویت شده و با این امر دیگر دلار معنایی در تجارت خارجی این کشورها نخواهد داشت.
روسیه شاید با پس‌انداز ارزهای دیگر کشورها، همچنین طلا بتواند تا حدودی تجارت خارجی خود با کشورهای آسیایی، آفریقایی و آمریکای لاتین را پوشش دهد، اما در سال گذشته میلادی ۵۵ درصد از تجارت خارجی روسیه با دلار آمریکا و ۳۰ درصد آن با یورو بوده است. به عبارتی، ۸۵ درصد از تجارت خارجی این کشور با دلار و یورو بوده است.
روسیه هشت سال گذشته با سیاست گریز از دلار، هم ذخایر ارزی دلاری خود را با ارزهای دیگر کشورها و طلا جایگزین کرده و هم سهم دلار از تجارت خارجی را از ۸۰ درصد به ۵۵ درصد کاهش داده است؛ اما در عمل، یورو جای دلار را گرفته است.
طی ۸ سال گذشته سهم ارز یورو در تجارت خارجی روسیه از ۱۰ درصد به ۳۰ درصد اوج گرفته است.
راهکارهای جایگزین غربی‌ها برای کاهش زیان دهی ناشی از تحریم روسیه
قبل از وقوع جنگ و با تنش در مرزهای اوکراین تاکنون دولت آمریکا در حوزه نفت تلاش‌های زیادی کرد تا کشورهای تأمین کننده گاز و نفت و … پیدا کند به طوری که در حوزه نفت علاوه بر اینکه آمریکایی‌ها ذخایر نفت خود را به بازار عرضه کردند تا قیمت نفت فروکش کند، از طرف دیگر از عربستان خواستند که تا نفت بیشتری در بازارها عرضه کند که این کشور به خواسته یانکی‌ها وقعی ننهاد.
در حوزه گاز و ال ان جی نیز آمریکا تلاش کرد تا با متقاعد کردن قطر، هنگ کنگ، استرالیا و نروژ و برخی کشورهای دیگر جایگزینی برای تحریم گازپروم روسیه پیدا کند ولی این کشورها به دلیل قراردادهای بلندمدت با دیگر کشورها برای تأمین گاز آنها نتوانستند پاسخی به آمریکایی‌ها بدهند.
برای بدهی‌های مالی روسیه به کشورهای اروپایی نیز این کشورها قصد دارند سیستم تراکنش‌های مالی بین المللی در حوزه غذایی و انرژی را به روی روس‌ها باز کنند تا این کشور بتواند بدهی خود را با کشورهای اروپایی صاف کنند.
امین محمودی؛ خبرنگار اقتصاد بین الملل
