هانیه هادیزاده، دستیار پژوهشی پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد که دکتری باغبانی، فیزیولوژی و اصلاح گیاهان زینتی دارد، در یادداشتی که به مناسبت روز درختکاری در اختیار ایسنا قرار داده، نوشته است:
طبیعت و فضای سبز، قلب تپنده زیستگاه‌های بشری است. شهرها به عنوان کانون‌های تمرکز، فعالیت و زندگی انسان‌هاست. طبیعت برای اینکه بتواند پایداری خود را حفظ کند، چاره‌ای جز پذیرش ساختار و کارکردی متاثر از سیستم‌های طبیعی ندارد. در این میان فضاهای سبز شهری به عنوان جزء ضروری پیکره شهرها نقش اساسی را دارد. کمبود فضای سبز می‌تواند اختلالات جدی در حیات شهرها به وجود آورد.
در پرتو بهره‌مندی از فضای سبز خلاقیت‌های انسان شکوفا می‌گردد. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد فضاهای سبز شهری دارای بازدهی اجتماعی و اکولوژیکی است. درختان در مناظر شهری می‌تواند به کاهش برخی از تاثیرات منفی و پیامدهای اجتماعی شهرنشینی کمک کند تا شهرها را به مکانی انعطاف‌پذیرتر و پایدارتر برای زندگی تبدیل کند. در ادامه به برخی از مزایای درختان به عنوان اجزای اصلی فضاهای سبز شهری اشاره می‌شود.
یک درخت معمولی در هر سال حدود ۱۲۰ کیلوگرم اکسیژن تولید و ۱۵۰ کیلوگرم دی‌اکسید کربن جذب می‌کند. قدرت جذب دی‌اکسید کربن توسط یک هکتار درخت بالغ در طول یک سال برابر با میزان دی‌اکسید کربنی است که شما با ماشین شخصی خود در طول ۴۲ هزار کیومتر رانندگی تولید می‌کنید.
در هر فصل یک درخت برگ‌دار بالغ می‌تواند اکسیژن به اندازه کافی برای تنفس ۱۰ نفر را تولید کند. اهمیت این موضوع در مناطق پرجمعیت و آلوده مانند شهرهای بزرگ بیشتر است زیرا انتظار می‌رود که میانگین سطح اکسیژن حداقل ۶ درصد پایین‌تر از مناطق کم‌جمعیت باشد.
درختان همچنین طیف وسیعی از آلاینده‌ها و سموم تولید شده توسط فعالیت‌های انسانی را جذب می‌کنند. این مواد شامل اکسیدهای نیتروژن، اوزون و اکسیدهای گوگرد است. علاوه بر این درختان ذرات ریز مانند گرد و غبار و دود را از طریق به دام انداختن این مواد توسط برگ‌ها و پوستشان جذب می‌کنند. یک درخت می‌تواند به طور متوسط حدود ۲۰۰ کیلوگرم گرد و غبار را در طی یک سال جذب کند.
درختان در جذب عناصر سمی از خاک نیز موثر هستند که در این زمینه می‌توان به درختانی از جمله باران طلایی و کاج تهران برای جذب سرب و کادمیوم، درخت چنار برای جذب سرب، اقاقیا در جذب مس، روی، سرب، کادمیوم و آرسنیک، درخت اکالیپتوس در جذب نیکل، مس، آرسنیک و درخت بید در جذب سرب، روی و کادمیوم اشاره نمود.
نقش درختان در جذب آلودگی صوتی نیز حائز اهمیت است. نتایج تحقیقات علمی نشان داده است درختانی از جمله سروناز، سرو زربین، کاج نوئل و کاج اروپایی در جذب آلودگی صدا موثرتر از درختان پهن‌برگ عمل کرده‌اند.
نقش دیگر درختان در حفظ منابع آب و جلوگیری از فرسایش خاک است. یک درخت بالغ برگ‌دار می‌تواند تا ۴۵۰ لیتر آب در هر روز از طریق ریشه‌های خود جذب کند. علاوه بر این درختان آب باران را روی سطح برگ‌های خود جذب می‌کنند و فیلتراسیون آب را به شبکه‌های زهکشی شهر کاهش می‌دهند. ریشه‌های درختان همچنین فرسایش خاک را کاهش می‌دهند. از جمله گونه‌هایی با تولید ریشه فراوان مناسب برای مناطقی که خطر فرسایش خاک دارند می‌توان به زبان گنجشک، ارس و ارقام بادام زینتی اشاره نمود.
در حالی که درختان آب را جذب می‌کنند، آن را به شکل بخار آب از طریق فرآیند تعرق آزاد می‌کنند. همانطور که این بخار آب خارج می‌شود، اثر خنک‌کنندگی در محیط اطراف خود را ایجاد می‌کند. همچنین درختان با ایجاد سایه در مناظر شهری منجر به خنک شدن بیشتر و مصرف انرژی کمتر می‌شوند. به طور متوسط اثر خنک‌کنندگی یک درخت بالغ معادل ۱۰ واحد تهویه مطبوع است که به مدت ۲۰ ساعت در روز کار می‌کند. این اثر خنک‌کنندگی درختان می‌تواند اثر جزیره گرمایی شهری(افزایش متوسط هفت درجه دما در شهر) را خنثی کند. سایه ایجاد شده توسط درختان سبب صرفه‌جویی در هزینه‌های سیستم‌های برودتی خانگی و صنعتی به میزان سالیانه یک میلیارد تومان می‌شود. گونه‌های سریع‌الرشد و با سایه فراوان شامل انواع صنوبر، بید، جوالدوز و عرعر است.
درختان علاوه بر داشتن جنبه‌های زیبایی‌شناختی یک منبع مهم غذایی و زیستگاه مناسب برای سایر گونه‌ها از جمله قارچ‌ها، پرندگان، حشرات و... در طبیعت است. از جمله گونه‌هایی که زیبایی‌های خاص دارد و از آن استفاده صنعتی و غذایی می‌شود، می‌توان به زیتون تلخ، داغداغان و ارغوان اشاره نمود.
درختان همچنین به ما کمک می‌کنند تا از لحاظ ذهنی برای زندگی در یک محیط شهری ساخته شده از سنگ و بتن انعطاف داشته باشیم. اثبات شده است که حضور در طبیعت - و به طور خاص مشاهده درختان - سطوح کورتیزول را در مغز ما کاهش می‌دهد. کورتیزول به عنوان هورمون استرس شناخته می‌شود و کاهش این هورمون می‌تواند به کاهش علائم اضطراب و استرس کمک کند.
سخن آخر اینکه سرمایه گذاری روی درختان موجب داشتن شهرهای پایدار با ساکنان خوشحال‌تر و سالم‌تر خواهد شد.
انتهای پیام
