با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، صنعت خودروی روسیه با بحران مواجه شد، بطوریکه بازار این کشور را خودروهای دست دوم خارجی فرا گرفت، اما امروزه شرکت روسی «آوتوواز» (AvtoVAZ) معروف به لادا نه تنها در داخل این کشور بلکه در سراسر اروپای شرقی، بزرگترین تولیدکننده اتومبیل‌های سواری است.
خیابان‌های مسکو علاوه بر برندهای خارجی مملو از خودروهای سواری داخلی با مدل‌های جدید است: خودروهایی با مشخصات فنی متفاوت و قیمت‌های رقابتی مطابق با سلایق شهروندان که به وفور در بازار یافت می‌شود.
صنعت خودروسازی روسیه در اواخر قرن نوزدهم ظهور کرد، زمانی که در سال ۱۸۹۶میلادی مخترعین فریسی (Frese) و یاکولیو (Yakovlev) نخستین ماشین داخلی را با یک موتور احتراق داخلی ساختند و ارائه دادند. پس از آن، تعدادی از شرکت‌های خصوصی اتومبیل‌سازی در این کشور ظاهر شدند، اما تا سال ۱۹۱۲ فقط دو شرکت امور حمل‌ونقل روسی «بالتیک» و کارخانه «پوزیرف» سرپاماندند.
توسعه فعال تر صنعت خودرو از زمان اتحاد جماهیر شوروی آغاز شد، اما تولید انبوه موتور خودور به لطف ساخت کارخانه اتومبیل‌سازی وولژسکو(Volzhsky - X) در سال ۱۹۶۰ بود.
اگرچه در سال‌های اخیر شرکت‌های خودروسازی در روسیه و برندهای معتبر آن در مقایسه با مارک‌های غربی و امریکایی خیلی معروف نیستند، اما هنوز نماینده مهمی در صنعت خودرو جهانی هستند.
اهمیت آنها در دوران کمونیسم، که در آن ماشین‌های تولیدی روسیه به تمام کشورهای اتحاد جماهیر شوروی صادر می‌شد، بسیار زیاد بود.. این درحالی است که روسیه در سال ۲۰۱۰ پانزدهمین تولیدکننده بزرگ خودرو در جهان بود.
روسیه امروزه تصمیم دارد جابگاه شایسته‌ای در بازار جهانی خودرو به‌دست آورد. برای انجام این کار، صنعت خودروسازی داخلی این کشور با حمایت قاطع ولادیمیر پوتین قصد دارد به سرعت از تأخیر موجود در پشت قدرت‌های برجسته اتومبیلرانی جهان عبور کند.
روسه درصدد دنبال کردن روند جهانی در بازار خودرو است به طور مثال، روسیه در تولید اتومبیل‌های برقی و خودران کار خود را آغاز کرده است. خودروهای برقی ساخت روسیه به‌خصوص اتوبوس‌های برقی عمومی امروز در شهر مسکو دیده می‌شود.
شرکت خودروسازی روسی «آوتوواز» از قدیم در جهان به نام «خانه لادا» مشهور بوده است و با نام واز (ولژسکی آوتومبیلینی زاود) نیز شناخته می‌شود، اما شهرت آن در صنعت خودروسازی جهان، به‌دلیل مالکیت مارک لادا است.
این شرکت در اواخر دهه ۱۹۶۰ میلادی با همکاری شرکت فیات تأسیس شد. درحال‌حاضر ۲۵ درصد از سهام این شرکت متعلق به شرکت فرانسوی رنو است.
شرکت آوتوواز بیش از یک میلیون خودرو در سال تولید می‌کند، از جمله این تولیدات می‌توان به خودروی لادا کالینا، لادا ۱۱۰ و خودروی بیابانی نیوا اشاره کرد. مدل وی‌ای‌زد-۲۱۰۱، از روی مدل فیات ۱۲۴ طراحی و تولید شده است.
کارخانه واز با بیش از ۱۴۹ کیلومتر خط تولید، یکی از بزرگترین کارخانه‌های خودروسازی جهان است. این شرکت همچنین در اینکه بیشترین قطعات محصولاتش بومی هستند، منحصربه‌فرد است.
لادا از همان ابتدا عضو گروه فیات بود و اکنون عضوی از اتحاد رنو – نیسان است. درحال‌حاضر مدل‌های جدیدتری (کالینا، پریورا و گرانتا) در حال تولید هستند و محبوبیت بیشتری در بین خریداران روسی پیدا می‌کنند.
دولت روسیه استراتژی توسعه صنعت خودرو این کشور را تا سال ۲۰۲۵ را تصویب کرد که تأکید می‌کند در این مدت، خودروسازان داخلی باید ۸۰ تا ۹۰ درصد تقاضای داخلی خودروها را تأمین کنند.
در سال‌های اخیر کاهش واردات خودرو به روسیه نیز مشاهده شده است، اما تا سال ۲۰۲۵ برنامه‌ریزی شده است که تعداد خودروهای وارداتی از خارج به ۱۳.۳ درصد کاهش یابد.
برای انجام این کار، توسعه صنعت اتومبیل‌سازی داخلی، ایجاد مدل‌های جدید از اتومبیل‌های سواری و تلاش برای بهبود ویژگی‌های کیفی آنها، برای مطابقت با استانداردهای بین‌المللی کیفیت ضروری اعلام شد.
دولت همچنین به شرکت‌های خودروزسازی دستور داده است که در ساخت و معرفی نوآوری و فناوری‌های جدید در ساخت خودروها دریغ نکنند.
براساس این دستورالعمل شرکت‌های خودروسازی برای وارد شدن در بازارهای جهانی مکلف شدند نسبت به ساخت خودروهای برقی و همچنین وسایل نقلیه گازسوز اقدام کنند.
با توجه به اینکه تقاضای داخلی برای خودروهای داخلی در روسیه به طور سنتی سالانه زیاد و رو به رشد است با این وجود محصولات روسیه حضور نسبتاً ضعیف در بازار جهانی خودرو دارند.
روسیه هنوز نمی‌تواند با ایالات متحده، آلمان، فرانسه، ژاپن و دیگر کشورهای پیشرو در بازار جهانی خودرو رقابت کند. اما شرکت‌های روسی مصمم شده‌اند این تاخیر را با افزایش صادرات خودروهای روسی برطرف کنند.
براساس دستور کرملین خودروهای ساخت روسیه نه تنها باید کیفیت تجهیزات خودرا ارتقا دهند، بلکه آنها را با جدیدترین تجهیزات و مدرن‌ترین حالت ممکن ارائه دهند.
بر همین اساس قرار است صادرات خودروهای روسی به خارج که تا سال گذشته حدود ۹۰ هزار دستگاه در سال بود در سال ۲۰۲۵ به ۲۶۰ هزار دستگاه برسد.
اگر چه به گفته کارشناسان راهبرد توسعه صنعت خودرو داخلی روسیه تا حدودی بلندپروازانه به نظر می‌رسد، اما از طرف دیگر، طی چند سال گذشته، صنعت خودروسازی روسیه موفقیت عظیم کیفی را به‌دست آورده است.
علاوه بر این، دستیابی به افزایش تقاضا برای خودروهای داخلی نه تنها به دلیل افزایش کیفیت آنها، بلکه همچنین از طریق استراتژی‌های بازاریابی، حمایت‌های دولتی و مشوق‌های مخصوص خریدار برای خرید خودروی روسی امکان‌پذیر خواهد شد.
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه که خود یکی از علاقه مندان بزرگ اتومبیل سواری است مطمئن است، صنعت خودرو باید به یکی از بخشهای اصلی در بهبود اقتصاد روسیه تبدیل شود.
پوتین سه ماه پیش در جلسه‌ای در مورد وضعیت صنعت خودرو داخلی گفت: "من متقاعد شده ام که صنعت خودرو می‌تواند به یکی از بخشهای اصلی حمایت از احیای اقتصاد شود.
رئیس‌جمهوری روسیه چند سال پیشتر زمانی که صنعت خودروی این کشور با بحران مواجه بود برای نخستین بار تولیدکنندگان بزرگ خودرو روسیه از جمله «دریپاسکا»، «مورداشوف»، شوتسوف و ولادیمیر کادانیکوف رئیس هیات مدیره لادا را فراخواند و خواستار رفع فوری مشکلات و توسعه صنعت خودروسازی در این کشور شد.
پوتین در آن نشست قول داد بازار خودروهای داخلی را در برابر اتومبیل‌های دست دوم خارجی محافظت کند به شرطی که کارخانه‌های تولید خودرو در روسیه خودروهای با کیفیت و قابل رقابت تولید کنند.
اما لابی واردکنندگان خودروهای خارجی دست دوم پای مخالفت پیش گذاشت و جلوی تولید داخلی را گرفت. کم کم بازار تسلیم خودروهای خارجی دست دوم شد.
پوتین مجبور به مداخله شد. رئیس‌جمهوری روسیه گفت: «(دولت) شجاعت لازم را برای پیگیری سیاست حمایت از تولیدکننده ملی، به ویژه در صنعت خودرو ندارد.» و به دنبال این اظهارات پوتین، ۱۰ روز بعد بود که دولت اعلام کرد که دستورالعمل توسعه صنعت خودرو امضا شده است. کاسیانوف نخست وزیر وقت شخصاً این سند را امضا و برای اجرا ابلاغ کرد. بر اساس آن سرانجام ورود خودروهای خارجی با بالای هفت سال ساخت ممنوع شد.
بالا بردن وظایف شرکت‌های خودروسازی داخلی آسان بود، اما بهبود کیفیت محصولات در صنعت خودرو روسیه در عمل بسیار دشوارتر. واضح بود که کارخانه‌های اتومبیل‌سازی روسیه به تنهایی نمی‌توانند به صنعت خودرو جهانی برسند. پس احساس شد که شرکت‌های خودروساز جهان هم به کمک بیایند و به دنبال آن نخستین متقاضیان خارجی ظاهر شدند. فورد با کارخانه اتومبیل‌سازی در روسیه، رنو با شرکت مسکو و شرکت جی ام (GM) هم با لادا سرمایه‌گذاری مشترک ایجاد کردند.
کوگوگین یکی از متخصصان و تحلیلگران صنعت خودروسازی روسیه می‌گوید: «ورود فورد یک نقطه عطف مهم بود- یکی از بزرگترین خودروسازانی که به اقتصاد ما اعتقاد داشت. برای ما، تولیدکنندگان اتومبیل، این نشانه‌ای نیز بود که شما می‌توانید نه تنها از نظر نام و ساختار مالکیت روسی باشید. روسی کسی است که در اینجا تولید می‌کند».
ادوارد چرکین، مدیر و رئیس تجارت اتومبیل(BCG CIS) هم خاطرنشان کرد: صنعت خودروهای سواری یکی از معدود صنایعی است که مقامات به طور عمدی کنترل سرمایه‌گذاران خارجی را در اختیار دارند، زیرا منابع و فن آوری‌های لازم برای توسعه مستقل این صنعت در دسترس نبود.
وی افزود: بعلاوه، صنعت خودرو با در نظر گرفتن وزن ناچیز در تولید ناخالص داخلی کشور، در آن زمان توسط مقامات جدی گرفته نشد.
هجوم عظیم سرمایه‌های خارجی به صنعت خودروی روسیه با معرفی فرآیندهای مونتاژ صنعتی آغاز شد. در ازای ساخت کارخانه‌های اتومبیل‌سازی و افزایش بومی‌سازی خودروهای تولیدی، مقامات عوارض صفر یا نزدیک به آنها را برای اجزای خودکار پیشنهاد دادند. همه خودروسازان بزرگ جهانی، به طور مستقل یا در اتحاد با خودروسازان داخلی، توافقنامه‌های مونتاژ صنعتی را منعقد کرده‌اند.
کوگوگین یادآوری کرد که در آن زمان بازار خودرو روسیه بسیار پویا در حال رشد بود. در سال ۲۰۰۷-۲۰۰۸. روسیه بعد از آلمان دومین بازار بزرگ اروپا بود. این صنعت معتقد بود که در آینده قابل پیش‌بینی فروش به ۳.۵ تا ۴ میلیون دستگاه در سال خواهد رسید و بازار روسیه به بزرگترین بازار اروپا تبدیل خواهد شد.
فروش آنقدر سریع در حال رشد بود که عرضه نمی‌توانست تقاضا را برآورده کند. محبوب‌ترین اتومبیل‌ها مجبور بودند از چند ماه تا یک سال صبر کنند.
شرکت‌های آوتوواز (AvtoVAZ) و کاماز (Kamaz) سرمایه‌گذاران استراتژیک خارجی را به‌دست آوردند و علاوه بر تولید خودروهای سواری به تولید وسایل نقلیه تجاری سبک، کامیون‌ها و اتوبوس‌ها نیز تسلط یافتند.
کوگوگین اظهار می‌دارد: «به نظر من نتیجه برای ۱۵ سال دیگر بسیار خوب است. اکنون ۸۵ درصد از اتومبیل‌های فروخته شده در کشور از تولیدات داخلی است. که این یک نتیجه عظیم است. این صنعت فاصله فنی را از بین برده است.»
حضور روس‌ها در بازار خودروی ایران اگرچه هنوز از سوی مسوولان صنعتی و خودرویی ایران تایید نشده است، اما برخی مقامات روسی مذاکره در این خصوص را تایید کرده‌اند.
مدیر سیاستگذاری منطقه‌ای و بین‌المللی سازمان فناوری‌های پیشرفته روسیه «روستک» اعلام کرد که شرکت خودروسازی آوتوواز (لادا) با ایران برای عرضه و ساخت خودرو در این کشور در حال مذاکره است.
ویکتور کلادوف در حاشیه نمایشگاه بین‌المللی خودرو به خبرنگاران گفته بود آوتوواز در مصر خط مونتاژ خودرو دارد و با برخی کشورهای دیگر از جمله ایران برای همکاری مذاکره می‌کند.
مقام روس افزود: موضوع صادرات خودرو و مونتاژ خودرو در این کشور مطرح است.
مدیر سیاستگذاری منطقه‌ای و بین‌المللی سازمان فناوری‌های پیشرفته روسیه این را نیز گفت که صادرات خودروهای لادا (کارخانه آوتوواز) در سال ۲۰۱۸ با رشد ۵۷ درصدی به حدود ۳۸ هزار و ۵۰ دستگاه رسیده است.
پیشتر یان پتاچک معاون امور فروش و بازاریابی آوتوواز گفته بود که خودروهای ساخت این شرکت به ۳۴ کشور ازجمله ترکیه، تونس، شیلی و کوبا صادر شده است.
لادا وستا درسال گذشته پرفروش‌ترین خودرو شرکت آوتوواز بود که ۳۰ درصد فروش آن را به خود اختصاص داد و قبلا لادا ۴x۴ در مکان نخست فروش قرار داشت.
شرکت آوتوواز فروش خود را به بازار کشورهای همسود تمرکز کرده و قزاقستان، بلاروس و ازبکستان در سال ۲۰۱۸میلادی، ۲۶ هزار و ۳۰۵ دستگاه خودرو از این شرکت روسی خریداری کردند.
