خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها؛ آذربایجان و تبریز همواره تاریخ پرافتخاری داشته است؛ تبریز در دوران نهضت اسلامی در قضیه طرح انجمن‌های ایالتی ولایتی، قیام ۱۵ خرداد، دستگیری حضرت امام و علمای تبریز و تبعید آنها به تهران، مبارزه با رژیم پهلوی و شهادت شهید آیت‌الله مصطفی خمینی همواره مردم تبریز به عنوان رهروان ولایت و تحت امر ولی فقیهی همچون امام خمینی به مبارزه می‌پرداختند و این بار در سال ۱۳۵۶ همان مردم و فرزندان همان اهل ایمان، در سوگ شهیدان قم به عزای عمومی نشسته بودند که قیام ۲۹ بهمن را شکل دادند و جرقه پیروزی انقلاب اسلامی از این شهر زده شد.
با آنکه در آذربایجان ساواک از فعالیت و قدرت ویژه برخوردار بود و در طی ۱۵ سال نهضت اسلامی (۱۳۴۱- ۱۳۵۶) صدها عالم و هزاران مؤمن مبارز را دستگیر و راهی زندان، تبعید و شکنجه‌گاه کرده بود، اما نور ایمان، قدرت اسلام و معنویت اهل بیت (ع) آذربایجان و تبریز را همواره مقاوم و منسجم و مستحکم نگاه داشت و این بود که در قیام ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ حرکت اسلامی شتاب ویژه‌ای گرفت و درخشش آن در آغاز فروردین ۱۳۵۷ یزد، جهرم و… را روشن کرد و چراغ چهلم‌ها و اربعین‌ها تا سقوط رژیم پهلوی و شکست استعمار غربی در سراسر ایران روشن باقی ماند.
در این میان همواره نقش علما و روحانیون تبریز و آذربایجان در طول تاریخ انقلاب اسلامی ویژه و خاص بود که با همراهی مردم دست به کارهایی بزرگ و ماندگار زدند.
شهید آیت‌الله قاضی طباطبایی، خمینی آذربایجان
شهید آیت‌الله قاضی طباطبایی را می‌توان یکی از علما و روحانیون بزرگ تبریز در طول تاریخ انقلاب اعلام کرد. آیت‌الله قاضی طباطبایی در سال ۱۲۹۲ شمسی به دنیا آمد، مراحل تحصیل علوم دینی را تا مرتبه اخذ اجازه اجتهاد در تبریز، قم و نجف گذراند.
او در دوران مرجعیت و زعامت حضرت امام خمینی (ره) تنها نماینده تام الاختیار ایشان در تبریز بوده و بعد از پیروزی انقلاب از طرف امام به سمت امام جمعه تبریز منصوب شد و اولین نماز جمعه را در این شهر بزرگ برپا کرد.
شهید قاضی در روز عید قربان سال ۵۸ به شهادت رسید. وقتی نماز عید را اقامه می‌کرد وی در خطبه نماز گفت: «مرا تهدید به قتل می‌کنند، من از شهادت نمی‌ترسم و آماده‌ام. از خدا می‌خواهم.»
در همان روز، مجاهد عظیم الشان آیت الله قاضی طباطبایی بعد از ادای فریضه نماز مغرب و عشاء و در حال مراجعت از مسجد به منزل مورد هجوم عوامل سرسپرده استکبار تحت نام گروه فرقان قرار گرفته و شربت شهادت نوشید.
این روحانی مجاهد که خاندانش افزون از هفت قرن در آذربایجان مروج و مدافع اسلام و قرآن بوده، پدرش در برابر دیکتاتوری رضاخان ایستاد و به تبعید رفت و خود در برابر محمدرضا پهلوی متحمل زندان و تبعید شد و همیشه با دیکتاتوری پهلوی مبارزه کرد.
شهید قاضی که به خمینی آذربایجان نیز شهره بود، در طول دوران قبل از انقلاب تلاش‌های زیادی برای پیروزی انقلاب اسلامی انجام داد و با همراهی مردم نیز قیام ۲۹ بهمن را تشکیل و به سرانجام رساند.
وی بعداز انقلاب نیز سعی کرد در راستای ایجاد امنیت و ثبات در تبریز عمل کند. به عنوان مثال در اواخر خرداد ۵۸ تعدادی از همافران دست به تحصن زدند و خواسته‌هایی را مطرح کرده بودند که با تلاش‌های وی، دست از تحصن برداشتند.
این شهید والامقام همچنین کمیته‌های انقلاب اسلامی آذربایجان شرقی و غربی را تشکیل داد و نقش زیادی در راه اندازی استانداری‌ها، فرمانداری‌ها و ادارات استان ایفا کرد. مرحوم قاضی همچنین زحمات زیادی برای رسیدگی به محرومان و مستضعفین متحمل شد.
شهید مدنی و غائله خلق مسلمان
یکی دیگر از روحانیون انقلابی و شاخص آذربایجان و شهر تبریز آیت‌الله شهید سید اسدالله مدنی است. وی در سال ۱۲۹۳ شمسی در آذرشهر در استان آذربایجان شرقی به دنیا آمد.
وی در ۴ سالگی مادر و در ۱۶ سالگی پدر خود را از دست داد و دوران کودکی را با رنج و زحمت و سختی به پایان رساند.
وی در جوانی، به قصد کسب علم و کمال، به شهر مقدس قم عزیمت کرد، به رغم مشکلات فراوان شخصی ناشی از درگذشت پدر و استبداد عصر رضاخانی، با پشتکار وافر به تحصیل علوم دینی مشغول شد.
او در حوزه علمیه قم، پس از گذراندن مراحل مقدماتی، از محضر اساتید بزرگ فقه و اصول و فلسفه بهره‌مند گردید. مدتی پای درس مرحوم آیت‌الله حجت‌کوه‌کمری (ره) و آیت‌الله سیدمحمدتقی خوانساری (ره) حاضر شد و مدت چهار سال نیز در محضر امام خمینی قدس سره حضور یافت و از دروس فلسفه و عرفان و اخلاق ایشان بهره‌مند شد.
سیداسدالله مدنی، پس از مدتی به نجف‌اشرف هجرت کرده، در حوزه علمیه نجف اشرف، در کنار تکمیل تحصیلات عالی خویش، تدریس در سطوح مختلف را شروع کرده و به دستور مرحوم آیت‌الله حکیم (ره)، کرسی تدریس لمعه، رسائل، مکاسب و کفایه را به عهده گرفت و در اندک زمان، جزو اساتید معروف حوزه علمیه نجف‌اشرف به شمار آمد.
شهید محراب، در نجف‌اشرف، در درس خارج مرحوم آیت‌الله سید عبدالهادی شیرازی (ره) و مرحوم آیت‌الله حکیم (ره) و مرحوم آیت‌الله (ره) خوئی (ره) شرکت کرده و از مراجع بزرگی از جمله آیت‌الله حکیم در نجف و آیت‌الله حجت‌کوه‌کمری در قم، و آیت‌الله خوانساری اجازه اجتهاد دریافت کرد.
شهید آیت اللّه مدنی از مجاهدان غیوری است که نخستین فعّالیّت سیاسی و اجتماعی خود را ستیز با فرقه گمراه بهائیت قرار داد. به روایت تاریخ، رضاخان و عوامل داخلی استعمار برای سرکوب اسلام، مخصوصاً مکتب شیعه، زمینه فعّالیّت بهائیت و دیگر فرقه‌های ساختگی را فراهم نمودند؛ تا آنجا که در زمانی کوتاه، سرمایه داران بهایی در آذربایجان و به ویژه اطراف تبریز، بعضی از کارخانه‌های برق را در دست گرفتند.
وی پس از آگاهی از وضع موجود، با سخنرانی‌های افشاگرانه و تحریم برق تولیدی آن کارخانه‌ها و منع خرید و فروش با این فرقه گمراه، سرانجام شهر مذهبی آذرشهر را از لوث وجود استعمارگران پاک نمود.
پس از به ثمر رسیدن قیام خونین ملّت ایران به رهبری امام خمینی، شهید محراب آیت اللّه مدنی این یار دیرینه امام که پرچم مبارزه را آنی بر زمین نگذاشته و از سنگری به سنگر دیگر، در صف مقدّم مبارزه حرکت کرده بود فصل دیگری از مبارزات خود را برای پاسداری از انقلاب شکوهمند اسلامی آغاز نمود.
او این بار با تصدّی نمایندگی مجلس خبرگان قانون اساسی از طرف مردم همدان خدمت به نظام مقدّس جمهوری اسلامی ایران را آغاز کرد. این مبارز خستگی ناپذیر در سنگر نماز جمعه با افشای ماهیّت پلید عناصر فرصت طلب، ملی گرا و لیبرال و نیز منافقین کوردل، توطئه‌های استعمار و عناصر داخلی آنان را نقش بر آب نمود و از حریم انقلاب اسلامی پاسداری کرد.
آیت اللّه مدنی در موقعیّت‌های مختلف، هرگز ساده زیستی و زهد را فراموش نکرد و همیشه با زندگی اشرافی، علنی و عملی، مبارزه کرد. زندگی ساده او همیشه توطئه‌های دشمن را برای تخریب شخصیت وی نقش بر آب می‌کرد.
آیت الله مدنی در ۲۰ شهریورماه ۱۳۶۰، پس از اتمام خطبه‌های نماز جمعه، با انفجار نارنجک منافقی کوردل به شهادت رسید.
غائله «حزب خلق مسلمان» یکی از مسائل بحرانی در اولین ماه‌های پیروزی انقلاب بود به طوری که آنها در دی ماه سال ۵۸ به فکر تجزیه آذربایجان و تفرقه افکنی در تبریز بودند که با نقش ویژه شهید مدنی امام جمعه وقت تبریز غائله خوابید و حزب خلق مسلمان شکست خورد.
امید آنکه همواره تاریخ و زندگی روحانیون و علما را معلم و وسیله بیداری نسل‌ها و چراغ راه قرار داده و در مسیر تحقق آرمان‌های والای اسلامی گام‌های علمی و عملی برداریم.
