به گزارش سرویس وب گردی خبرگزاری صدا و سیما، لوس شدن کودک بدین معنا است که علی رغم سخت گیری در مورد رفتار کودک از جانب والدین، او از خودراضی و سرسخت بار بیاید. لوس بودن بچه‌ها نه فقط پدر و مادر را آزار خواهد داد بلکه اگر اجازه بدهید، ناسپاسی و قدرنشناسی فرزندان تا بزرگسالی ادامه پیدا کند، قطعاً آن‌ها در روابط عاطفی، روابط اجتماعی و شغل خود دچار مشکلات عدیده خواهند شد.
علائم کودک لوس
۱. تحمل "نه" شنیدن را ندارند
هیچ کس دوست ندارد نه بشنود، اما اگر فرزند شما به سادگی نمی‌توانند این موضوع را تحمل کنند، قطعاً لوس شده است. بهترین معیار برای تعیین اینکه آیا کودک لوس شده یا نه این است که او چگونه وقتی از چیزی که می‌خواهد، محروم می‌شود، کنار می‌آید.
۲. اگر هدیه‌ای را دوست نداشته باشند احساس بیزاری خود را بروز می‌دهند
پذیرفتن هدیه‌ای که نمی‌خواهید، مهارت مهمی است، حتی برای کودکان. اگر بچه شما این مهارت را ندارد، یعنی زمانی که از یک هدیه خوشش نیاید، نه تنها قدردانی نمی‌کند بلکه بسیار عصبانی می‌شود، احتمالاً به این دلیل است که او لوس شده است.
۳. از قوانین پیروی نمی‌کنند
همه بچه‌ها هر از چند گاهی قوانین را زیر پا می‌گذارند، اما بچه‌های لوس باور دارند که قوانین شامل حال آن‌ها نمی‌شود.
۴. دائم کج خلقی می‌کنند
کج خلقی بخشی طبیعی دوران کودکی است، اما بچه‌هایی که بیش از حد توسط والدینشان ناز و نوازش شده‌اند، نسبت به بچه‌های معمولی بیشتر بداخلاقی می‌کنند.
۵. هرگز به شما کمک نمی‌کنند
شاید کودک نوپای شما توانایی کمک در کار‌های خانه را نداشته باشد، اما قطعاً بچه‌ها متناسب با سن و فهمشان باید در انجام کار‌های خانه مسئولیت بپذیرند.
۶. هنگام بازی با همسالان خود دائم درگیر می‌شوند
یکی از واضح‌ترین علامت‌هایی که نشان می‌دهد فرزند شما بیش از حد لوس شده این است که با همسالان خود کنار نمی‌آید. همکاری با دیگران مهارت بسیار مهمی در زندگی است، بنابراین کمک به فرزندانمان در یادگیری این موضوع آن هم در اوایل زندگی یک امتیاز مثبت است. این مسئولیت والدین است که به آن‌ها کمک کنند تا همکاری کردن با دیگران را یاد بگیرند.
۷. تشکر نمی‌کنند
اگر فرزند شما حتی در صورت برآورده شدن درخواستش، قدردانی خود را ابراز نمی‌کند، نشانه واضحی است که او لوس است. در واقع او احساس می‌کند، کار‌هایی که برای او انجام می‌شود و چیز‌هایی که به او داده می‌شود، حق اوست و دیگران به وظیفه خود عمل می‌کنند.
۸. به جای "لطفاً" از "باید" استفاده می‌کنند
اگر فرزند شما همه چیز‌هایی که می‌بیند را از شما طلب می‌کند، مهارت مهم "تشخیص یک خواسته از یک نیاز" را یاد نگرفته است به همین دلیل زمانی که خواسته‌هایش برآورده نمی‌شود، ناامید و ناامیدتر خواهد شد.
۹. اجازه استفاده از وسایل خود را به دیگران نمی‌دهند
به اشتراک‌گذاری وسایل در هر سنی دشوار است، اما اگر عدم تمایل به اشتراک‌گذاری به صورت یک رفتار ثابت در فرزند شما مشاهده می‌شود، احتمالاً به دلیل خودمحوری اوست. خودمحوری یا حتی جدا شدن از چیز‌هایی که دوست دارد در سنین خاصی از دوران کودکی طبیعی است، اما بسیار مهم است که فرزند شما به تدریج توانایی سخاوتمندی را از خود نشان دهد.
۱۰. مانند همسالان با شما رفتار می‌کنند
اگر فرزندتان همان‌گونه که با دوستانش صحبت می‌کند با شما صحبت می‌کند و جایگاه و شان شما را به عنوان والدین یا بزرگسال رعایت نمی‌کند، یعنی فرزندتان لوس است. معمولاً بچه‌های لوس تصور می‌کنند که همان قدرت والدین خود را دارند و به همین دلیل با پدر و مادر خود به شیوه‌ای تحقیرآمیز یا با بی‌احترامی رفتار می‌کنند.
۱۱. همدلی نشان نمی‌دهند
اگر فرزند شما در وضعیت‌های خاص نسبت به دیگران همدلی نشان نمی‌دهد یا به نظر می‌رسد تحت تأثیر اتفاقاتی که در دنیای اطرافش رخ می‌دهد، قرار نمی‌گیرد، باید نگران شوید. کودکان در هر سنی و در هر مرحله‌ای از رشدی توانایی حرکات کوچکی از همدردی را دارند. مثل کشیدن نقاشی برای خواهر یا برادری که در بیمارستان بستری است. ناتوانی یا عدم تمایل به همدلی معمولاً نشان دهنده یک بچه لوس است.
۱۲. حاضر به سازش نیستند
کودکان لوس اغلب چنان به آرام شدن توسط بزرگسالان در زندگی خود عادت کرده‌اند که توانایی‌های تنظیم هیجانی آن‌ها به شدت ضعیف است. اگر کودک شما برای آرام کردن خود، صبور بودن یا تلاش برای سازش با دیگران مشکل دارد، شاید نشان از لوس بودن او باشد. البته این موارد ممکن است ناشی از مشکلات سلامت روان یا ناتوانی کودک در یادگیری هم باشد. پس بهتر است فرزند شما توسط یک متخصص ارزیابی شود.
۱۳. طاقت باخت ندارند
از دست دادن یا باختن برای هیچ کس خوشایند نیست، اما اگر فرزند شما نمی‌تواند حتی ناکامی‌های جزئی مانند برنده نشدن در یک بازی یا گلزنی خواهر و برادرش در فوتبال را تحمل کند، باید نگران این مسئله باشید. فرزند شما لوس است اگر همیشه دیگران را به خاطر عملکرد ضعیف خود سرزنش می‌کند، انتظار دارد برای هر کاری تحسین شود، بر سر دیگران وقتی کار دلخواهش را انجام نمی‌دهند، فریاد می‌کشد.
۱۴. به عواقب حرف‌های خود اهمیت نمی‌دهند
بچه‌ها به خاطر گفتن چیز‌های اشتباه در زمان‌های نامناسب معروف هستند، اما اگر فرزند شما با وجود رسیدن به سن مدرسه باز هم مراقب حرف‌هایش نیست باید احتمال دهید که او را لوس کرده‌اید.
۱۵. اهمیتی نمی‌دهند که رفتارشان باعث ناراحتی دیگران شود
یک کودک لوس حتی اگر بداند رفتارش موجب دلخوری والدین یا دوستانش می‌شود، تمایلی به تغییر آن ندارد. در واقع رسیدن به خواسته‌هایشان بر پول، زمان و حتی ناراحتی دیگران ارجح است.
۱۶. اگر به خواسته خود نرسند دیگران را سرزنش می‌کنند
معمولاً بچه‌های لوس در بزرگسالی به افراد خودشیفته تبدیل می‌شوند. آن‌ها وقتی به هدف خود نرسند، دیگران را دلیل شکست خود می‌دانند نه عملکرد خود را.
۱۷. عزت نفس ضعیفی دارند
شاید به نظر برسد کودکان لوس بیش از حد اعتماد به نفس دارند، اما آن‌ها اغلب از خود متنفر و مضطرب هستند.
۱۸. خواستار توجه ویژه هستند
این عالی است که به فرزندان خود احساس خاص بودن بدهید، اما اگر فرزند شما به طور دائم خواستار این است که با او ویژه رفتار شود، نشانه خوبی نیست.
۱۹. برای دیگران قلدری می‌کنند
کودکان لوس فقط از احساسات خود آگاه هستند، نه دیگران. به همین دلیل برای رسیدن به خواسته خود قلدری می‌کنند. علت قلدری بچه‌ها میتواند والدین بیش از حد سهل‌گیر باشد.
۲۰. فریبکار هستند
کودک لوس از والدین به‌عنوان مهره برای خدمت به خود استفاده می‌کند. آن‌ها حتی یک والد را در مقابل والد دیگر قرار می‌دهند و با والدی که با او هماهنگ است جفت می‌شوند.
۲۱. همیشه بیشتر درخواست می‌کنند
بچه لوس به ندرت قدر آنچه را که دارد می‌داند. در عوض، فقط درخواست‌هایش را بیشتر می‌کند، حتی زمانی که والدینش در بدترین شرایط هستند.
سایر نشانه‌های کودکان لوس
خود محور است و تصور می‌کند که تمامی خواسته‌های او بدون قید و شرط باید برآورده شود.
خشنود نگه داشتن او بسیار سخت است.
به قوانین احترام نمی‌گذارد و حاضر به سازش نیست و مدام استدلال می‌کند.
خواسته‌های غیر منطقی دارد و تلاش می‌کند اطرافیان خود را طبق خواست خود کنترل کند.
تفاوت بین نیاز و خواسته هایش را نمی‌داند.
اصرار به داشتن هر چیزی برای خود دارد.
پیوسته بی‌حوصله است و شکایت می‌کند.
مفهوم کار سخت و «نه» را درک نمی‌کند.
نالیدن مکرر یا قهر‌های مکرر.
بی‌ادب است و از انجام کمتر کاری لذت می‌برد.
به خاطر داشته باشید که بسیاری از این نوع رفتار‌های کودکان میتواند ناشی از بیش فعالی کودک باشد در صورت هر گونه شک و تردید در مورد ماهیت رفتار کودکتان با یک متخصص اطفال مشورت کنید.
چرا کودکان لوس می‌شوند؟
یکی از دلایل لوس شدن کودکان روش‌های غیرقابل قبول والدین به لحاظ تربیتی است؛ والدین محبت‌کنندهِ افراطی که معیار‌های تربیتی و روش‌های یادگیری را در نظر نمی‌گیرند و صرفاً با محبت‌های بی حد و حساب مانع اجتماعی شدن رفتار‌های کودکان می‌شوند. چنین کودکانی معنای صبر و تحمل را در زندگی نمی‌آموزند و انسان‌هایی عجول با شخصیت‌هایی متزلزل بار خواهند آمد.
دلایل لوس شدن کودک
تمام خواسته‌های او را فورا تامین می‌کنید.
خواسته‌های کودک را برای جلوگیری از گریه، دعوا و سر و صدای او تامین می‌کنید و همیشه تسلیم او می‌شوید.
خستگی و عدم حضور فیزیکی خود کنار فرزندتان را با خرید هدیه و دادن پول زیاد به کودک جبران می‌کنید.
بیش از حد از کودکتان محافظت می‌کنید و نمی‌گذارید در هیچ موردی مسئول رفع مشکلات خود باشد.
رفتار صحیح و آداب اجتماعی را به کودک نیاموخته اید.
هیچ قانون و باید نبایدی در نظر نگرفته اید.
کودک دوستان لوس و بی ادب دارد و از رفتار آنان الگو گرفته است.
در برابر او قاطع نیستید.
نحوه برخورد و اصلاح کودک لوس
به او حق انتخاب دهید
گاهی به او حق انتخاب بدهید؛ مثلاً در مورد نوع کتابی که دوست دارد مطالعه کند و یا نوع لباسی که به تن کند و یا نوع غلاتی که به عنوان میان وعده میل کند، از او نظرخواهی کنید و بدین ترتیب به او یاد بدهید که در برخی موارد امکان انتخاب برای او وجود دارد و در برخی موارد نیز باید به انتخاب والدینش احترام بگذارد. وقتی هیچ حق انتخابی ندارد، به او این امکان را ندهید و برای او قوانین خاصی تعیین کنید.
مثلاً هنگام خرید در مکان‌های شلوغ باید دست مادر خود را بگیرد و در این مکان حق هیچ انتخاب دیگری را ندارد و یا هنگام اتومبیل سواری حتماً باید کمربند ایمنی خود را ببندد.
محبت کننده و در عین حال قاطع باشیم
وقتی صحبت از قاطع بودن به میان می‌آید، برخی والدین تصور می‌کنند که جدی و قاطع بودن به این معناست که مثلاً پرخاشگر هم باشیم یا این که چنانچه فرزندمان از ما پیروی نکرد، با زور و خشونت مواردی را به او تحمیل کنیم.
حال آن که در مقوله‌های تربیتی، قاطع و جدی بودن به این معناست که از اصولی پیروی کنیم و قوانینی برای فرزندانمان داشته باشیم، به علاوه، اصرار به اجرای آن قوانین در خانواده وجود داشته باشد.
ثبات خُلق و ثبات اندیشه و رفتار در والدین ضروری است. چنانچه اصول تربیتی خود را تغییر دهیم و به گفته‌های خود چندان اعتقادی نداشته باشیم، فرزندان به اصول و قوانین خانواده پایبند نخواهند شد. پس جدی و قاطع بودن به معنای آن است که در اجرای اصول و قوانین خانواده باری به هر جهت رفتار نکنیم.
همه چیز به موقع و در زمان خود انجام شود
چنانچه کودکان از قوانین خانواده پیروی نکنند و حتی خلاف آن عمل کنند، برای مثال در جمع فامیل رفتاری از آن‌ها سر بزند که مطابق با موازین تربیتی نباشد، آیا لازم است که مثلاً در جمع مورد تنبیه یا سرزنش قرار گیرند؟ مسلماً نه؛ یادآوری نکات تربیتی و قوانین موردنظر به کودک باید در منزل و به طور خصوصی صورت گیرد.
کودکان برای قضاوت دیگران راجع به خودشان اهمیت فراوانی قائلند و چنانچه در حضور دیگران مورد توبیخ قرار گیرند رنجیده خاطر می‌شوند و در پاره‌ای موارد رفتار‌های تلافی جویانه از آن‌ها سر خواهد زد. چنانچه حریم خانواده امنیت و اطمینان لازم را برای کودک فراهم کند، او به راحتی میتواند اشتباهات خود را بپذیرد و هر موردی را که به او تذکر داده شود، تغییر دهد.
بیش از حد از او حمایت نکنید
بیش از حد از او حمایت نکنید، در موقعیت‌های سخت او را تنها نگذارید، ولی در حمایت از او افراط نیز نکنید، به او یاد دهید که خود مسؤول رفع مشکلات است و مهارت‌های مقابله‌ای را به او بیاموزید و بدین ترتیب اعتماد به نفس او را تقویت کنید.
به او آموزش صبر دهید
به او صبر را آموزش دهید و مطمئن باشید که پاسخ به تمام خواسته‌های او بلافاصله پس از درخواست، اصلاً شیوه تربیتی مناسبی نخواهد بود.
به او یاد دهید که باید صبر کند تا به خواسته‌هایش برسد. عدم آموزش این مهارت، او را در زندگی به فردی سرخورده تبدیل می‌کند. اگر در حال مکالمه تلفنی با دوست‌تان هستید و کودک از شما درخواست می‌کند برای او کاری انجام دهید، نیازی نیست فوراً تلفن را قطع کنید، بلکه از او خواهش کنید چند دقیقه‌ای صبر کند تا مکالمه شما تمام شود.
آموزش احترام به حقوق دیگران
به او آموزش دهید که به حقوق دیگران احترام بگذارد. پس از اینکه نیاز‌های اولیه کودک همچون غذا، پوشاک و… برآورده شد، خواسته‌های او پس از نیاز‌های والدین باید برآورده شود و نیاز والدین بر خواسته‌های کودکان اولویت دارد.
همراه کودکتان، فعالیت‌های گروهی انجام دهید و با همسر و یا دوستان خود وقت سپری کنید. این کار هم به لحاظ سلامت جسمی و هم روحی، برای کودکان مفید است و در کار‌های گروهی می‌توانید احترام گذاشتن به حقوق دیگران را به آن‌ها آموزش دهید.
سبک فرزندپروری و لوس شدن کودک
والدین بر اساس سبک فرزندپروی که بر می‌گزینند ممکن است باعث لوس شدن کودک خود شوند. به طور کلی والدین را از نظر میزان محبتی که به کودک خود می‌کنند و انتظاراتی که از او دارند، می‌توان به ۴ دسته تقسیم کرد:
تربیت سهل‌گیرانه
دسته‌ی اول والدینی هستند که به میزان زیاد به کودکشان محبت می‌کنند. بدون اینکه مرز‌های روشن و انتظارات روشنی از کودکشان داشته باشند. در واقع عملکرد این والدین در تــربیت کودک سهل گیرانه است که منجر به لوس بار آمدن کودک می‌شود.
تربیت استبدادی
دسته‌ی دوم والدینی هستند که در مقابل دسته‌ی اول قرار می‌گیرند و به عنوان والــدین کنترل گر شناخته می‌شوند. آن‌ها هرگونه محبت را از کودک خود دریغ می‌کنند و در عوض مسئولیت‌های زیادی به او محول می‌کنند و انتظارات زیادی از کودکشان دارند. کودکانی که در این خانواده‌ها رشد می‌کنند با مشکلات هیجانی زیادی درگیر می‌شوند.
سبک تربیتی طرد کننده
سومین دسته‌ی والدین، آن‌هایی هستند که نه تنها محبتی به کودک نمی‌کنند، از کودک خود انتظار و توقعی هم ندارند. در واقع کودکان در این خانواده‌ها از هر نظر مورد غفلت قرار می‌گیرند. در این خانواده‌ها هم خطر لوس شدن کودک وجود دارد. چرا که معمولا به جای ابراز توجه و محبت به کودک، باج می‌دهند. یعنی باج دادن و برآورده کردن خواسته‌های کـودکان برای جلوگیری از اعتراض آن‌ها میتواند منجر به متوقع شدن کودکان و لوس شدن آن‌ها و پافشاری روی خواسته‌هایشان بشود.
تربیت مقتدرانه مانعی برای لوس شدن کودک
آخرین دسته، والدینی هستند که علیرغم سطح محبت بالا، توقعات به جا و مناسب از کودکانشان دارند. این والدین محبت خود را دریغ نمی‌کنند، ابراز کلامی و غیر کلامی مناسبی دارند، و به جای محدود کردن ابراز احساساتشان به کودک، توقعات به جا از او دارند. بهترین سبک فرزندپروی همین سبک می‌باشد که در آن محبت بسیار است، اما قــوانین در خانه پا برجا هستند و خبری از لوس شدن کودک نیست.
پیامد‌های دریغ کردن محبت برای جلوگیری از لوس شدن کودک
کودکانی که محبت را با قید و شرط دریافت می‌کنند و یا از محبت محروم می‌شوند مشکلات هیجانی زیادی را تجربه خواهند کرد. این افراد ممکن است دچار حس بی ارزشی و عــزت نفس پایین شوند، حس ناامنی را نسبت به دنیا و دیگران پرورش می‌دهند، در برقراری روابــط اجتماعی و عاطفی صحیح و صمیمی شدن با دیگران دچار مشکل می‌شوند، ممکن است برای به دست آوردن محبت به هر راهی خود را بزنند و یا بالعکس نسبت به مسائل عاطفی بی تفاوت شوند.
مشکلاتی که گریبان کودکان لوس را می‌گیرد
عدم توانایی او در پیروی از قوانین
کودک نسبت به همه اطرافیانش بی احترام می‌شود.
از شما و هیچ کس دیگر قدردانی نخواهد کرد، بلکه همیشه معتقد است به حقش نرسیده است.
در شروع و ادامه رابطه دچار مشکل خواهد شد.
به زودی تبدیل به یک نوجوان و بعد‌ها جوان طلبکار از دنیا و به خصوص شما می‌شود.
در بزرگسالی، بسیاری از دوستانش را از دست خواهد داد.
در زندگی زناشویی با توقعات زیاد و بیجا، شکست می‌خورد.
تنبل و وابسته بار می‌آید.
مصرف گرایی در این کودکان بیش از حد است.
در بزرگسالی بی مسئولیت خواهد بود.
این کودکان نمی‌توانند کار گروهی انجام دهند و با دیگران هماهنگ شوند.
در آینده آسیب‌های اجتماعی زیادی به خود و جامعه وارد می‌کند و ممکن است دچار مشکلات حقوقی عواقب رفتارش شود.
هیچ کس او را دوست ندارد. چون هیچ کس یک بچه لوس و بعدا یک بزرگسال لوس را تحمل نمی‌کند.
چگونه بچه را لوس نکنیم؟
در عین محبت و توجه به خواسته‌های کودک، قاطع باشید
حرف زدن در مورد شرایط پیش‌آمده، به کودک این حس را می‌دهد که حرف و نظرش مهم است و شنیده می‌شود. اما پس از اینکه به حرف‌هایش گوش کردید و اعلام کردید که متوجه عصبانیت او هستید، مهم است که بر سر قوانین خود مانده و مطمئن شوید که کودک احساس مسئولیت پذیری می‌کند.
مثلاً ممکن است کودک گلایه کند که تمام دوستانش گوشی هوشمند دارند، اما او ندارد. شما می‌توانید به حرف‌هایش گوش دهید، سپس بگویید: «متوجهم که ناراحتی، اما در خانواده ما بعد از دوران دبستان می‌توانی گوشی هوشمند داشته باشی.» گریه، قهر و رفتار‌های منفی کودک نباید شما را متزلزل و تسلیم کند.
از اینکه بگذارید کودک شکست بخورد نترسید
شاهد ناامیدی کودک تان بودن سخت است، اما درک نحوه مدیریت شکست و داشتن صبر و پشتکار در دشواری‌ها، درس مهمی است که فرزندتان باید از کودکی بیاموزد. بگذارید فرزندتان اشتباه کند، چه باختن در بازی فکری باشد که با هم انجام می‌دهید چه شکست خوردن در کار جدیدی که امتحان می‌کند، بگذارید کودک گاهی با شکست دست‌وپنجه نرم کند تا بعداً نتیجه آن را در زندگی‌اش ببیند.
بیش از حد کودک تعریف نکنید
در تحقیقی که در سال ۲۰۱۵ انجام شد مشخص گردید کودکانی که والدینشان زیادی به آن‌ها بها می‌دهند ـ مثلاً به خاطر استعدادی که ندارند از آن‌ها تعریف می‌کنند ـ به احتمال بیشتری در آینده رفتار‌های خودشیفتگی از خود نشان می‌دهند.
اگر چه باید مشوق کودکان بوده و آن‌ها را در عشق و محبتتان غرق کنید، اما تحقیقات نشان می‌دهد، کودکان ممکن است دیدی که والدینشان نسبت به آن‌ها دارند را کاملاً جدی گرفته و در نتیجه رفتار‌های لوس از خود نشان بدهند. به‌جای تشویق کودک به خاطر چیزی که واقعاً در آن خوب نیست، مشوق تلاش‌های او باشید. مثلاً: «بهت افتخار می‌کنم که انقدر برای این پروژه مدرسه زحمت می‌کشی.»
قوانینی وضع کنید که به آن‌ها پای بند می‌مانید
وقتی به کودک اجازه می‌دهید مدام قوانین شمارا نادیده بگیرد، فقط او را ترغیب می‌کنید تا به بدرفتاری اش ادامه دهد. حتی اگر به حدومرز‌های ساده‌ای هم شده، چند قانون خانوادگی وضع کرده و به آن‌ها پای بند باشید. اگر احترام کودک را به دست آورده و به او احترام بگذارید، می‌بینید که کودک هم به شما علاقه و محبت نشان خواهد داد.
مشورت با متخصصان کودک
درمان توسط یک روانشناس یا مشاور خانواده شامل ارزیابی صلاحیت والدین می‌باشد و اینکه آیا والدین به طور صحیح و منظم رفتار کرده اند. پزشکان باید ابتدا تمامی شرایطی را که خانواده دارند، در نظر گرفته و در صورتی که مشکل از رفتار والدین باشد، آن‌ها را در روش‌های تغییر رفتار فرزندشان راهنمایی کنند.
برای جلوگیری از لوس شدن کودکان والدین می‌توانند از مشاوره و حمایت از منابع مختلف استفاده کنند. در این میان مطالعه کتاب‌های مربوط به رفتار کودکان و همچنین نحوه برخورد صحیح والدین با این رفتار‌ها میتواند بسیار کمک کند.
