همه در تکاپوی رسیدن نوروز با گام‌های بهار اسفند ماه را طی می کنند تا سال تحویل شود اما استقبال از بهار مقدمه ای نیز به نام خانه تکانی دارد که سنت دیرینه مردمان این کهنه دیار است اما آن چه این سنت را با چالش مواجه می کند مصرف بی رویه آب این نعمت الهی است و چه خوب بود که همانطور که سنت ها را نیکو می داریم آموزه های نیاکانمان را در احترام به آب و خاک و طبیعت نیز نیکو بداریم و مصرف آب را به ویژه در روزهای خانه تکانی مدیریت کنیم.
به گوشه و کنار بجنورد که سر بزنیم با مناظر مختلفی مواجه می شویم که نشان از نبود مدیریت مصرف دارد. در برخی از مناطق بجنورد قالی و پتو های شسته شده که برای خشک شدن در زیر آفتاب آویزان شده اند اگر چه نشان از خانه تکانی دارد اما بیشتر خانه شویی را تداعی می کند و این در حالی است که کارشناسان می گویند شست و شوی هر فرش در منزل ۵۰۰ لیتر آب شرب را که با سختی فراوان به دست می آید به راحتی هدر می دهد.
برخی از شهروندان با وجود این که از کاهش فشار آب گله دارند اما باز هم فرش و ماشین و حیاط می شویند و انگار باورنمی کنند ممکن است سال آینده همین مقدار آب نیز موجود نباشد و با وجود این که می دانند هر لیتر آبی که این روزها هدر رود پیش خور شدن آب فصل تابستان است باز هم در مصرف آب صرفه جویی نمی کنند.
خانه تکانی و مصرف آب
در یکی از خیابانهای پررفت و آمد بجنورد کارکنان فروشگاهی در حال شستن مبلمان، صندلی ها و در و دیوار مغازه بزرگ خود در کنار خیابان هستند و در پاسخ به سوال خبرنگار ایرنا می گویند این کار را هر سال اسفند ماه انجام می دهند و این شستن و رفتن های سالی یک بار تاثیری در منابع آب ندارد.
در عین حال یکی از کسبه همین خیابان می گوید:ای روزها کاهش فشار آب به دلیل مصارفی از این دست است و در حالی که بسیاری از مردم آب آشامیدنی ندارند چرا باید شست و شوی فرش، ماشین و حیاط انجام شود در حالی که می توان از راه های دیگری به جز شستن استفاده کرد.
محمد شریفان خاطرنشان می کند: آب آشامیدنی تعرفه کمی دارد و همین امر ارزش آن را کم کرده است در حالی که اگر مانند کشورهای دیگر آب آشامیدنی از آب مصارف دیگر جدا شود آنگاه قدر آب را بیشتر خواهیم دانشت.
وی می افزاید: اگر مصرف آب شهروندان را محاسبه و تعرفه آب برای پرمصرف ها افزایشی و تصاعدی محاسبه شود ممکن است مصرف آب مدیریت شود.
چند قدم آن سو تر خانمی شلنگ به دست درو دیوار می شوید.
او می گوید: می دانم با کمبود آب مواجه هستیم اما خانه تکانی است و اگر درو دیوار و فرش و حیاط را نشوریم انگار سال نو برایمان بی معناست و شگون ندارد.
یکی از رهگذران اما با اعتراض به گفته های این خانم می گوید: شست وشو و خانه تکانی شب عید یک رسم و یک سنت دیرینه است اما پرهیز از هدر دادن آب مخصوصا آب شرب که مایه حیات است یک تکلیف و وظیفه همه همشهریان است.
وی خاطرنشان می کند: آب مایه حیات است نه مخصوص شستن حیاط و این کارها ظلم به حقوق شهروندانی است که در طول سال در مصرف آب صرفه جوی می کنند.
گلایه از مسوولان
در عین حال یکی از شهروندان نیز می گوید: با وجود این که می دانیم نباید آب آشامیدنی را به مصارفی غیر از شرب برسانیم اما زمانی که منابعی به جز آب شرب نیست باید چه کنیم؟
او می افزاید: هنگامی که ساخت و سازی انجام می شود هیچ منبع تامین آبی به جز آب لوله کشی نیست و اگر هست اطلاع رسانی نشده و نمی دانیم باید از کجا آب غیر شرب تهیه کنیم و مخزن و منبعی برای مصارفی جز آشامیدن معرفی نشده است تا از ان هااستفاده کنیم.
وی می گوید: مسوولان به مردم می گویند مصرف آب را مدیریت کنید اما هیچ منبع، تجهیرات و تکنولوژی برای جدا سازی آب آشامیدنی از آب شرب نیست و گاهی مجبوریم برای برخی مصارف آب شرب را مصرف کنیم.
خشکسالی در ۷۰ درصد خراسان شمالی
شستشوی خودرو در مقابل منزل به جای کارواش‌های مجوزدار، شستشوی پتو، فرش و قالی به جای قالشویی در حالی که منابع آبی روز به روز کم می شود و در حالی که بحران بی‌آبی در برخی از روستاها چنان نمودی دارد که آبرسانی به آن ها با تانکر انجام می شود ضایع کردن حقوق شهروندی و کمک به تسریع روند کاهش منابع آب است.
با نگاهی به آمار درمی یابیم خراسان شمالی در ردیف استان های درگیر با خشکسالی هاست. در واقع این استان دومین استان کشور است که خشکسالی در آن ریشه ای چند ده ساله دارد و از دیگر سو دشتهای استان نیز با بحران مواجه اند.
به گزارش هواشناسی خراسان شمالی درصد مساحت تحت تاثیر خشکسالی دوره دهساله با خشکسالی تا بهمن ماه امسال ۷۰درصد است و از دیگر سو
معاون توسعه و پیش‌بینی اداره کل هواشناسی خراسان شمالی نیز می گوید: امسال ۹۶.۳ میلیمتر بارندگی در استان ثبت شده است که این میزان نسبت به مدت مشابه پارسال ۴۵ درصد کاهش دارد.
مهدی کمالی می افزاید: در مدت مشابه پارسال ۱۷۶.۵ میلی متر بارندگی و در بلندمدت ۱۵۲ میلیمتر بارندگی در استان ثبت شده است که بر این اساس میزان بارش ها نسبت به بلندمدت ۳۷ درصد کاهش دارد و بیشترین میزان کاهش بارندگی استان نسبت به بلند مدت در ایستگاه جاجرم به میزان ۵۱ درصد ثبت شده و در این مدت در هیچ ایستگاهی از استان میزان بارندگی ها افزایش نداشته است.
وی درباره میزان بارندگی ها در سه ماهه سال زراعی جاری نیز می گوید: سه ماهه پاییز امسال ۲۶.۹ میلیمتر باران در استان ثبت شده است که این رقم در مدت مشابه سال آبی گذشته ۳۱.۹ میلی متر و در بلند مدت ۵۸.۷ میلیمتر بوده است و از دیگر سو میزان بارندگی های پاییزه امسال نسبت به سال قبل ۱۵.۶ درصد کاهش و نسبت به بلند مدت ۵۴ درصد کاهش دارد.
وی با بیان اینکه میزان کاهش بارندگی در خراسان شمالی بیش از میانگین کشوری است خاطرنشان می کند: میزان بارندگی های پاییزه امسال به نسبت بلند مدت در سطح کشور به طور میانگین کشوری ۳۵ درصد کاهش دارد که این رقم در این استان ۵۴ درصد است.
معاون توسعه و پیش‌بینی اداره کل هواشناسی خراسان شمالی اظهار می دارد: اکنون ۶۹.۹ درصد از پهنه این استان ۲۸ هزار کیلومتر مربعی واقع در شمال شرق کشور درگیر خشکسالی و تحت تاثیر پدیده خشکسالی است و افزون بر این بر اساس شاخص اس. پی. آی (ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺎرش اﺳﺘﺎﻧﺪارد شده) در بازه ۱۰ ساله تا پایان اسفند ماه سال گذشته، حدود ۷۰ درصد از مساحت استان تحت تاثیر خشکسالی است.
کاهش حجم مخازن آب سدها
در عین حال مدیر عامل شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی نیز به کسری تجمیعی منابع آب زیرزمینی اشاره می کند و می گوید: در سطح دشت های استان خراسان شمالی حدود دو میلیارد متر مکعب کسری تجمیعی داریم و سالانه حدود ۷۰ میلیون متر مکعب به این عدد اضافه می شود و این درحالی است که طبق برنامه سازگاری با کم آبی در پنج سال آینده باید ۳۰۰ میلیون متر مکعب از این کسری با برنامه های صرفه جویی در مصرف آب مدیریت شود.
عقیل مرتضوی می افزاید: بر این اساس یکی از برنامه های سند سازگاری با کم آبی تعدیل پروانه های بهره برداری از منابع آب زیرزمینی در دشتهای استان است.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی نیز در مورد بحران نبود آب و لزوم مدیریت مصرف آب می گوید: هم اکنون حجم مخازن سدهای استان در مقایسه با مدت مشابه پارسال ۴۲ درصد کاهش یافته و تنها ۳۰ درصد مخازن این منابع آبی پر است.
وحید واسطه می افزاید: هم اینک حجم مخازن سد های این استان ۷۰ میلیون متر مکعب است در حالی که پارسال در همین مدت بیش از ۱۲۱ میلیون متر مکعب بود و از دیگر سو ورود آب به سدهای این استان از مهرماه تاکنون ۲۲ میلیون مترمکعب بوده است در حالی که پارسال در همین مدت حدود ۴۰ میلیون متر مکعب بود.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی ظرفیت کل مخازن در سال جاری را ۲۳۴ میلیون متر مکعب بیان می کند و می افزاید: هم اینک خالی ترین سد های استان بیدواز اسفراین و چری فاروج است و حجم دیگر سدها نیز کمی بهتر از این دو سد است.
افزایش ۴۷درصدی مصرف آب
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان شمالی نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار می دارد: همه ساله در ماه پایانی سال شاهد افزایش مصرف آب هستیم و مصارف خانگی آب شرب به دلیل استقبال از نوروز و خانه تکانی بصورت محسوسی افزایش می‌یابد.
غلامحسن ساقی می گوید: افزایش میزان مصرف آب در ایام خانه‌تکانی باعث کاهش ناگهانی حجم آب ذخیره شده در مخازن و باعث افت فشار و کمبود آب در برخی مناطق شهرها و روستا ها می شود که نارضایتی های مشترکان را نیز به همراه دارد و ضروری است مشترکان برای جلوگیری از افت فشار آب و هدررفت آن هنگام خانه‌تکانی در مصرف صحیح و اصولی این کالای با ارزش دقت بیشتری داشته باشند.
وی خاطرنشان می کند: میزان تولید آب شهری و روستایی استان در ۱۰ ماهه سال جاری ۶۵ میلیون و ۴۴۷ هزار متر بود و تولید آب امسال نسبت به همین مدت در سال گذشته ۲.۱ درصد افزایش دارد که به همان میزان نیز مصرف آب افزایش یافته است.
ساقی خاطرنشان می کند: بر اساس آمار های موجود متوسط تولید روزانه آب در طول سال ۹۹ بیش از ۲۱۸ هزار مترمکعب بوده که این عدد در اسفند ماه به یکباره به ۳۲۱ هزار متر مکعب در روز افزایش یافت و ما شاهد افزایش ۴۷ درصدی تولید آب در اسفند ماه ۱۳۹۹ نسبت به سایر ماه ها بودیم که در صورت مدیریت نشدن مصرف آب این افزایش در روز های پایانی سال جاری نیز دور از انتظار نخواهد بود.
راهکارهای مدیریت مصرف
وی از مشترکان آب می خواهد تا در ایام پایانی سال به مدیریت مصرف آب توجه بیشتری نشان دهند و شستشوی فرش را به قالیشویی ها، شستشوی خودرو را به کارواش ها واگذار کنند و با استفاده از ابزارهای کاهنده و تغییر برخی از روش‌های نادرست کمک کنند تا با افت فشار و قطع آب در استان مواجه نشویم.
ساقی می گوید: استفاده از آب به عنوان جارو برای تمیز کردن بالکن یا حیاط، کار بسیار غلطی است که گاهی اوقات موقع خانه تکانی‌ها دیده می‌شود و هم چننی سرویس و تعمیر شیرآلات خراب مانع از هدررفت آب تصفیه شده و تبدیل آب سالم به فاضلاب می‌شود و هم چنین برنامه ماشین های لباسشویی و ظرفشویی را می توان روی برنامه هایی تنطیم کنید که مصرف و زمان آن کمتر از بقیه برنامه هاست.
به گزارش ایرنا بیش از ۹۰ درصد مساحت استان در اقلیم خشک و نیمه خشک قرار دارد و میزان بارندگی در سال آبی جاری به شدت کاهش یافته است. لزوم صرفه جویی در این برهه زمانی بسیار مهم تلقی می شود.
خراسان شمالی ۸۶۳ هزار نفر جمعیت دارد که ۴۴درصد از این جمعیت در روستاهای استان زندگی می کنند و شاخص بهره مندی روستاییان استان از آب آشامیدن مناسب حدود ۹۰ درصد است.
شرکت آب و فاضلاب خراسان شمالی بیش از ۲۰۰ هزار مشترک آب در شهرها و بیش از ۱۲۱ هزار مشترک آب در روستاها دارد.
