درست است که علت اصلی خارش گهگاهی کف دست هنوز مشخص نیست، اما برخی عوامل طبیعی ممکن است علت ایجادکننده آن باشند. شاید تعجب کنید اگر بشنوید اگزما که به همان التهاب پوستی اطلاق می‌شود از اصلی‌ترین علل خارش کف دست محسوب می‌شود. اگزما انواع مختلفی دارد که نوع شدید آن خود را با تاول و نوع متوسط آن را با خارش و ترک‌های پوستی نشان می‌دهد. برخی دیگر از انواع اگزما به نام اگزمای دیشیدروتیک باعث ایجاد قرمزی، ترک و پوسته‌پوسته شدن پوست و ایجاد تاول‌های کوچک آب‌دار همراه با خارش در کف دست، کناره‌های انگشتان، انگشتان پا و کف پا بروز می‌کند.
این نوع اگزما اغلب با حساسیت‌های استرسی یا آلرژیک شروع می‌شود و تاول‌های آن تا هفته‌ها ادامه دارد. استفاده از صابون‌های ملایم و مرطوب‌کننده‌های باکیفیت بعد از حمام می‌تواند علائم اگزما را کاهش دهد. در برخی موارد متخصص از پماد یا کرم‌های استروئیدی برای کاهش تورم و درمان تاول‌ها استفاده می‌کند. در این میان به خاطر داشته باشید که شست‌وشوی زیاد دست‌ها خود عاملی جدی برای شروع اگزما به‌شمار می‌رود به طوری که در یک سال گذشته با توجه به شیوع کرونا در دنیا، موارد ابتلا به اگزمای دست به دلیل شست‌وشوی زیاد دست‌ها و استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده تشدید شده است. برای حل این مشکل هربار که دست‌هایتان را می‌شویید، سعی کنید از روغن‌های طبیعی برای کاهش خشکی دست استفاده کنید و آبی که با آن دست‌ها را می‌شویید باید ولرم باشد. اگر دست‌های بسیار خشکی دارید، می‌توانید شب‌ها پیش از خواب از پماد‌های مشتق‌شده از مواد نفتی یا مرطوب‌کننده‌ها استفاده کرده و دستکش نخی دست کنید و بخوابید.
خارش کف دست یا پا از علائم شایع پسوریازیس به شمار می‌رود که نوعی بیماری خودایمنی التهابی است. بیش از شش میلیون نفر در آمریکا از این بیماری رنج می‌برند. پسوریازیس زمانی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی، سلول‌های پوستی را ویروس یا عفونتی دیگر در نظر می‌گیرد و در نتیجه با تولید بیش ازحد سلول‌های پوستی به این عارضه واکنش نشان می‌دهد. این بیماری اغلب ژنتیکی است، اما به دلایلی مانند استرس، هوای سرد، قرار گرفتن در معرض هورمون‌ها یا عفونت‌هایی، چون استرپتوکوک گلو و مصرف دارو‌هایی مانند لیتیوم و مسدودکننده‌های بتا نیز ممکن است بروز کند. نوعی از پسوریازیس ممکن است تاول‌های کوچک سفیدرنگ و مناطق قرمزی را روی دست و پا‌های زنان ایجاد کند که طی چند ماه یا چند سال احتمال عود آن وجود دارد. التهاب مفاصل از دیگر عوارض جانبی آن به‌شمار می‌رود. درمان‌های اولیه این بیماری پوستی با کرم‌های موضعی ملایم آغاز شده و در موارد شدیدتر تجویز دارو‌های دیگر و نوردرمانی می‌تواند مؤثر باشد.
در ماه‌های سرد زمستان، رطوبت محیط خارج از خانه به‌شدت کاهش می‌یابد و حرارت موجود در منازل هم باعث از بین رفتن رطوبت فضای داخل می‌شود. این خشکی یکی از دلایل ترک‌خوردگی، خارش و حتی خونریزی پوست است. دما‌های سردتر، پوست را به‌ویژه در ناحیه دست خشن می‌کند و در این حالت بهترین دفاع از پوست در برابر سرما، استفاده از مرطوب‌کننده‌های باکیفیت به‌طور روزانه است. برای جلوگیری از خارش کف دست‌ها در فصل سرما حتما پیش از قرارگرفتن در هوای خشک و سرد از روغن‌ها، پماد‌ها و لوسیون‌ها و کرم با لایه ضخیم استفاده کنید که از نرم‌ماندن پوست دستتان مطمئن شوید. مرطوب‌کننده‌ها را باید در روز پس از شست‌وشو و خشک‌کردن دست‌ها و شب‌ها هم پیش از خواب استفاده کنید و روی آن دستکش بپوشید. استفاده از یک رطوبت‌ساز که بتواند رطوبت را به فضای خشک خانه اضافه کند، راهکار بسیار مناسبی برای کاهش خشکی و خارش پوست به ویژه دست‌هاست.
یکی از مواردی که باعث خارش کف دست‌ها می‌شود، واکنش‌های حساسیتی به چیز‌هایی هستند که در تماس با آن‌ها بوده یا لمس کرده‌اید. علائم این حساسیت ممکن است بلافاصله ظاهرشده یا ساعت‌ها بعد تظاهر کنند که از این میان می‌توان به جوش، خشکی شدید پوست، کهیر، تاول و احساس سوزش یا سوزن‌سوزن‌شدن اشاره کرد. معمولا پزشک برای درمان این حالت مصرف آنتی‌هیستامین‌ها یا کورتیکواستروئید‌ها را برای کاهش التهاب و خارش ایجادشده بر اثر واکنش حساسیت‌زا توصیه می‌کنند. استفاده از برخی فلزات مانند جواهرات، عطر و ادکلن، مواد ضدعفونی‌کننده، صابون‌ها، ترکیبات ضدمیکروبی، گرد و غبار و آب حاوی مقادیر بالای کلر همگی جزو موادی هستند که قرارگرفتن در معرض آن‌ها ممکن است باعث خارش کف دست شود و واکنش‌های حساسیت‌زا ایجاد کند.
خارش دست‌ها به دنبال خشک‌شدن پوست از علائم زودهنگام ابتلا به دیابت به‌شمار می‌رود و گاهی هم با خارش پا‌ها همراه است. علائم شایع آن عبارتند از برآمدگی‌های کوچک و زرد که با هاله‌ای قرمز احاطه شده است. با کنترل دیابت، مشکل خارش کف دست و پا هم به خودی خود برطرف می‌شود.
گاهی ایجاد برخی آسیب‌های عصبی در دست‌ها به دنبال ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند دیابت، عامل خارش کف دست‌ها به‌شمار می‌رود. یکی دیگر از اختلالات عصبی که باعث خارش کف دست می‌شود، سندرم کانال کارپال است که باعث درد، بی‌حسی و سوزن‌سوزن‌شدن و خارش کف دست شده و خود را با ناراحتی در کف دست‌ها نشان می‌دهد.
خارش کف دست بسیار آزاردهنده است و می‌تواند در زندگی فرد اختلال ایجاد کند. در بسیاری از موارد، درمان مشکل زمینه‌ای مانند مواردی که گفته شد به کاهش و از بین رفتن خارش کف دست کمک می‌کند، اما گاهی باید راهکاری دیگر برای این مشکل انجام داد. یکی از این راه‌ها، قراردادن پارچه‌ای مرطوب روی کف دست یا کمپرس سرد است. انجام ۱۰تا۱۵دقیقه‌ای این کار خارش را تسکین می‌دهد. همان‌طور که گفتیم، استفاده از کورتیکواستروئید‌های موضعی، قرمزی و خارش کف دست را تخفیف می‌دهد؛ البته این دارو‌ها را تنها با تجویز و نظر پزشک معالج مصرف کنید. برای مثال استفاده مداوم از کرم‌های استروئیدی باعث نازک‌شدن پوست می‌شود.
برای این که از شر خارش کف دست خلاص شوید بهتر است هنگام کار حتما از دستکش با الیاف کتان استفاده کنید. از شست‌وشوی دست‌ها با آب خیلی سرد یا گرم پرهیز کنید، زیرا سرما و گرمای زیاد، خشکی دست و در نتیجه خارش را به‌دنبال دارد. صابون‌ها و مواد شوینده بدون‌بو در اولویت هستند. هر زمان که احساس کردید دست‌هایتان خشک شده، آن‌ها را با مرطوب‌کننده بپوشانید تا مانند محافظ برای پوست شما عمل کند. در این روز‌های همه‌گیری کووید-۱۹ تا حد امکان از مصرف ژل‌های ضدعفونی‌کننده دست خودداری کنید؛ این مواد حاوی الکل بالایی بوده و دست‌ها را به‌شدت خشک می‌کند.
منبع: روزنامه جام جم
