بهترین رفتار والدین برابر کودکان خجالتی

به گزارش سرویس وب گردی خبرگزاری صدا و سیما، بیشتر بچه‌ها در دوره‌هایی از زندگی‌شان خجالتی هستند، اما بعضی دیگر تحت تاثیر منفی خجالتی بودنشان قرار می‌گیرند. بعضی کودکان خجالتی با رسیدن به سن بلوغ خجالتشان را کنار می‌گذارند، اما بیشتر این بچه‌ها تبدیل به بزرگسالان خجالتی می‌شوند.

در مواردی که میزان خجالتی بودن کمتر است، والدین می‌توانند به کودک کمک کنند، اما اگر خجالت کودک زندگی روزمره‌اش را تحت تاثیر قرار داده یا کودک مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی، اختلال اضطراب جدایی و اختلال اضطراب فراگیر است لازم است از روانشناس کودک کمک بگیرند.

تاثیرات منفی خجالتی بودن کودک
خجالتی بودن بیش از حد، زندگی کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد. از جمله:

۱. اجازه نمی‌دهد کودک مهارت‌های اجتماعی را تمرین کند و آن‌ها را در خود پرورش دهد.

۲. باعث می‌شود کودک دوستان کمتری داشته باشد.

۳. باعث اجتناب کودک از فعالیت‌های مفرح که نیاز به برقراری ارتباط با دیگران دارد، می‌شود. 

۴. حس تنهایی، انزوا و بی‌اهمیت بودن به کودک دست می‌دهد و اعتماد به نفس او  پایین می‌آید.

۵. کودک نمی‌تواند توانمندی‌های بالقوه‌اش را شکوفا کند، چون از قضاوت شدن توسط دیگران می‌ترسد.

۶. کودکان خجالتی معمولا سطح اضطراب بالایی دارند.

۷. کودک نشانه‌های جسمانی شرم‌آوری مثل قرمز شدن پوست صورت و لرزیدن صدا را تجربه می‌کند.

جنبه‌های مثبت خجالتی بودن کودک
خجالتی بودن کودک همیشه هم ویژگی بد و نامطلوبی نیست؛ این ویژگی به همراه خود صفات دیگری را هم می‌آورد که مثبت و مطلوب هستند. مانند: 

۱.  عملکرد خوب در مدرسه

۲. اجتناب از رفتار‌های دردسرزا

۳. گوش دادن فعال به دیگران

۴. و البته مراقبت از بچه‌های خجالتی راحت‌تر است

علت خجالتی بودن کودک
معمولا چند عامل در کنار هم باعث رفتار‌های خجالتی کودک می‌شوند بر این اساس برخی از دلایل احتمالی خجالتی بودن شامل موارد زیر است:

ژنتیک: بعضی جنبه‌های شخصیت ناشی از عوامل ژنیتیکی و اکتسابی هستند.

شخصیت: احتمال زیادی وجود دارد که بچه‌های احساساتی و حساس، خجالتی هم باشند.

رفتار آموخته شده: بچه‌ها رفتار‌های افرادی که الگوی آن‌ها هستند را یاد می‌گیرند و تقلید می‌کنند. والدینی که خودشان خجالتی هستند، این رفتار‌ها را به فرزندانشان "آموزش" می‌دهند.

روابط خانوادگی: بچه‌هایی که احساس دلبستگی ایمن با والدینشان ندارند، یا مراقبانی با رفتار‌های متضاد دارند، دچار اضطراب شده و ممکن است رفتار‌های خجالتی از خود بروز دهند. والدین بیش‌حمایتگر هم حس ناامنی و ترس در موقعیت‌های جدید را به کودک القا می‌کنند که باعث خجالتی بودن کودک می‌شود.

فقدان تعامل اجتماعی: کودکانی که در سال‌های اولیه زندگی خود با افراد کمی تعامل داشته‌اند، وقتی بزرگ‌تر شدند به سختی می‌توانند مهارت‌های اجتماعی برای تعامل را افراد جدید را یاد بگیرند به همین دلیل خجالتی بودن در آن‌ها تقویت می‌شود.

انتقاد شدید: بچه‌هایی که توسط افراد مهم زندگی‌شان مثل پدر، مادر، خواهر، برادر یا افراد فامیل و دوستان مورد انتقاد شدید یا سوءرفتار قرار می‌گیرند تمایل به گوشه‌گیری و رفتار‌های خجالتی دارند.

ترس از شکست: بچه‌هایی که مکررا به سمت انجام کار‌هایی فراتر توانایی‌شان سوق داده شده‌اند و نتوانسته‌اند آن کار را با موفقیت انجام دهند، از شکست خوردن‌ می‌ترسند و این ترس را در قالب خجالت نشان می‌دهند.

بهترین راهکار‌ها برای رفع مشکل کودکان خجالتی
خجالت در کودکان عیب و نقص نیست، بلکه یک خصوصیت اخلاقی است که نیازی به تنبیه والدین و شرمندگی آن‌ها ندارد. این ویژگی اخلاقی در کودکان با تشویق و حمایت والدین اصلاح خواهد شد. در برخی از جوامع خجالتی بودن یک امتیاز رفتاری محسوب می‌شود و مورد پسند و ستایش مردم است و به کودکان از طریق فرهنگ جامعه به ارث می‌رسد.

خجالتی بودن یک ویژگی شخصیتی است که بسیاری از کودکان و حتی نوجوانان و بزرگسالان نیز درگیر این مسئله هستند. بسیاری از بزرگسالان در کودکی خجالتی بوده اند، پس نباید این مسئله در کودکان خشونت والدین را در پی داشته باشد و باعث شرمندگی شود، زیرا این خصوصیت در کودکان با صبر، حوصله، تشویق و حمایت والدین قابل اصلاح است.

راهکار‌هایی برای اجتماعی کردن کودک خجالتی
علاوه بر درمان اختلال به وجودآورنده آن، با به کار بستن یک سری اصول می‌توان در اکثر موارد بچه خجالتی را اصلاح کرد. در واقع پدر و مادر‌ها بیش از چیزی که فکر می‌کنند در زندگی فرزندشان تاثیرگذارند. عمل کردن به توصیه‌های زیر می‌تواند تا حد زیادی خجالتی بودن بچه شما را کاهش دهد.

به فرزندتان برچسب "خجالتی" نزنید
مراقب باشید که به فرزندتان برچسب خجالتی نزنید و اجازه ندهید دیگران هم روی فرزندتان برچسب خجالتی بزنند. بچه‌ها (و حتی بزرگسالان) بر اساس برچسب‌هایی که دیگران به آن‌ها می‌زنند رفتار می‌کنند.

علایق کودک را دنبال کنید
کودکان با انجام کار‌های سرگرم کننده با هم دوست می‌شوند. فعالیتی که کودک از آن لذت می‌برد می‌تواند گامی برای دوستی باشد. اگر کودک بر فعالیت‌های سرگرم کننده متمرکز است، او کاری برای انجام دادن و صحبت کردن در مورد همسالان خود دارد و کم‌تر نگران احتمال تنهایی یا رد شدن است.

دستورالعمل‌های اجتماعی را آموزش دهید و تمرین کنید
اغلب تعامل اجتماعی مستلزم بذله گویی هوشمندانه نیست، بسیاری از چیز‌هایی که ما به افراد دیگر می‌گوییم معمول است. به کودک کمک کنید تا ارتباط‌های اجتماعی ساده را از طریق بازی یاد بگیرد. برای مثال، خوش آمدگویی به افراد با ارتباط چشمی، صدای واضح و لبخند دوستانه باعث دوست یابی و جلب توجه می‌شود.

بر روی تعامل تمرکز کنید
بسیاری از کودکان خجالتی احساس راحتی بیشتری نسبت به یک فرد دارند. استراحت کردن و حضور در بازی می‌تواند به کودک خجالتی فرصتی برای تمرین مهارت‌های اجتماعی و تعمیق دوستی بدهد. داشتن حتی یک دوست که آن‌ها را دوست بدارد به کودکان کمک می‌کند تا احساس شادی کنند و کم‌تر مورد تهدید قرار بگیرند.

در صورت نیاز به فرزند بگویید تا قبل از رسیدن مهمان چگونه رفتار کنند.

زمانی که دیگران صمیمی هستند، واکنش دهید
مطالعه گزل نشان داد بچه‌های خجالتی که قادر به پاسخگویی به پیشنهاد‌های دوستانه دیگر کودکان بودند، زمان اجتماعی آسان تری داشتند. به کودک کمک کنید که مراقب رفتار‌های محبت آمیز کودکان دیگر باشد. این کار می‌تواند نشانه دوستی اولیه باشد! به کودک کمک کنید تا به گرمی پاسخ دهد.

چشم انداز دیگران را تصور کنید
ایجاد این تصور در کودکان ممکن است سال‌ها به طول انجامد تا آن‌ها بدانند که چطور ممکن است افراد در یک وضعیت خاص چه احساسی خواهند داشت. برای پشتیبانی از دیدگاه خود، صحبت کردن با کودک درباره ایده‌ها و احساسات در زندگی روزمره و یا در کتاب ها، نمایش‌های تلویزیونی، و یا فیلم بسیار موثر است.

صحبت کردن در مورد احساسات به کودکان کمک می‌کند که به آن‌ها برچسب زده و تجربه درونی را درک کنند. ذهنی که خود را جای دیگران قرار می‌دهد می‌تواند کودکان را راهنمایی کند که چطور به راه خود ادامه دهند. به بیرون نگاه کنید، با تمرکز بر کمک به دیگران احساس راحتی کنید، این کار می‌تواند به کودکان خجالتی کمک کند تا خود را رها کنند.

صبور باشید
برطرف کردن خجالت در کودکان می‌تواند مدتی طول بکشد. همسالان ممکن است فورا متوجه نشوند که کودک شما برگ جدیدی پیدا کرده است. به توانایی کودک برای رشد و یادگیری اعتماد کنید. با راهنمایی و تلاش مداوم، کودک می‌تواند با کودکان دیگر ارتباط برقرار کند.

خودتان فردی اجتماعی باشید
با فرزندتان در مورد زمان‌هایی که خودتان در زندگی خجالت کشیده‌اید و نحوه غلبه بر این حس صحبت کنید. از آنجایی که بچه‌ها شما را الگوی خود می‌دانند، حس بهتری در مورد خودشان پیدا می‌کنند و سطح اضطرابشان کاهش پیدا می‌کند.

خودتان فردی اجتماعی باشید تا کودک رفتار اجتماعی همراه با اعتماد به نفس را از شما یاد بگیرد. اگر خود والدین به نوعی خجالتی و در روابط اجتماعی ضعیف هستند نباید توقع داشته باشند که فرزندشان خجالتی نباشد، زیرا که الگوی کودک، والدین هستند.  

یکی از راه‌هایی که والدین برای کاهش خجالتی بودن کودکان می‌توانند انجام دهند، الگوسازی است. به این معنا که خود والدین اگر آشنایی را می‌بینند بلند سلام کنند و خودشان را در موقعیت‌های اجتماعی قرار دهند و رفتار‌های خوبی را از خود نشان دهند.

در مورد مزایای خجالتی نبودن با فرزندتان حرف بزنید. از زندگی خودتان برایش مثال بزنید.

تشویقش کنید
وقتی در یک محیط ناآشنا به خوبی رفتار و بر خجالتش غلبه می‌کند، تشویقش کنید. حتی پیشرفت‌های جزئی را هم تشویق کنید. مثلا اگر به غریبه‌ای سلام کرد، با کلامتان تشویقش کنید.

سعی کنید با کمک فرزندتان برخی رفتار‌ها را تعیین و انجام آن‌ها را تمرین کنید. توجه کنید که باید از قدم‌های کوچک شروع کنید. برای بعضی بچه‌ها سلام کردن هم ممکن است کار سختی باشد.

اگر کودکتان مورد تمسخر همسالان خود قرار گرفت، او را حمایت کنید و نشان دهید که ناراحتی او را درک می‌کنید و در حد درکش توضیح دهید که چنین کاری نشان‌دهنده نقطه‌ضعف دیگری است نه او.

به جای او جواب ندهید
اگر در گفتگویی فرزندتان پاسخ نمی‌دهد، به جای او جواب ندهید.

رفتار خوب و مثبت او  را تحسین کنید
در کار‌های ساده از او کمک بگیرید و صرف‌نظر از اینکه به درستی انجام می‌دهد یا نه از او قدردانی کنید.

جهت تقویت اعتماد به نفس، کودک را همان گونه که هست بپذیرید و توقع و انتظار بیش از حد او نداشته باشید.   

حمایت بیش از حد نکنید
از حمایت بیش از حد و کنترل فرزندتان جداً خودداری کنید. باید متوجه مرز بی‌توجهی با کنترل‌کنندگی باشید.

در کار‌ها و فعالیت‌های کودک تا زمانی که به مرز درماندگی و منصرف‌شدن نزدیک نشده است، دخالت نکنید.

از مقایسه بپرهیزید
از مقایسه کودک با همسالانش خودداری کنید و تا حدامکان از برانگیخته شدن حس مسابقه در کودک بپرهیزید.

در بازی‌ها هرازگاهی ببازید و نشان دهید که شکست آخرخط نیست.

هرازگاهی به عمد اشتباه کنید و به فرزندتان نشان دهید که شما هم ممکن است دچار اشتباه شوید، اما مسئولیت اشتباه خود را می‌پذیرید.

مراکزی وجود دارد که کلاس‌های گروهی برگزار می‌کنند که به شدت توصیه می‌شود کودکان خجالتی در این کلاس‌ها حضور پیدا کنند؛ چراکه این حضور سبب می‌شود کودک از خجالتی بودن در بیاید.

والدین باید مراقب باشند هر زمان خجالتی بودن کودک باعث شد، او نتواند فعالیت‌های عادی را انجام دهد، به عنوان مثال با هیچ کدام از هم سن و سال‌های خود بازی نکند و تنها بماند یا اگر مهمانی به خانه می‌آید، هیچ تمایلی به تعامل با او نداشته باشد، والدین باید مداخله کنند و از یک روانشناس کمک گیرند.

کودکان خجالتی چگونه اند؟
برخی از کودکان پشت برچسب کودک خجالتی پنهان می‌شوند و بنابراین مجبور نیستند خود را به کسی نشان دهند که دوست ندارند. ایمن‌تر این است که هیچ چیزی رو نشان ندهیم، برچسب "خجالتی" بهانه‌ای برای توسعه ندادن مهارت‌های اجتماعی و دلیلی برای عدم استفاده از آن‌ها می‌شود.

کودک می‌تواند از "خجالت" به عنوان دفاع در برابر تلاش سخت‌تر و بهانه‌ای برای ماندن در همان سطح رشد مهارت استفاده کند. برای این کودکان خجالتی بودن نقص است و عزت نفس ضعیف آن‌ها را تقویت می‌کند. برای درمان خجالت باید عزت نفس او را افزایش دهید، این کودک به والدینی نیاز دارد که بتواند به آن‌ها اعتماد کند.

مهارت‌های اجتماعی را به کودک آموزش دهید
مهارت‌های اجتماعی زیادی را می‌توانید به کودک آموزش دهید تا بر خجالت خود غلبه کند. به او یاد بدهید که چگونه:

با افراد جدید ملاقات کند
به دیگران خوشامد بگوید
گفتگو‌ها را آغاز کند
در بازی شرکت کند
ارتباط چشمی برقرار کند
شنونده خوبی باشد
‌
می‌توانید از عروسک ها، شخصیت‌های اکشن یا عروسک برای ایفای نقش در وضعیت‌های مختلف استفاده کنید. به او یاد دهید چطور از عبارت‌های خاص مانند "سلام، اسم من ... " و "آیا من هم می‌توانم بازی کنم؟ " استفاده کند.

مزایای اجتماعی بودن را توضیح دهید
احتمال زیاد زمانی که کودک خجالتی بودید یا ممکن است هنوز هم در وضعیت‌های ویژه‌ای خجالتی باشید، زمینه خجالت، (با این که این ویژگی می‌تواند مغلوب شود) به ژنتیک مربوط می‌شود.

به کودک کمک کنید تا ارتباط اجتماعی و دوست داشته باشد
سعی کنید کودک را به تدریج در معرض کودکان و تنظیمات جدید قرار دهید. مثلا ممکن است از یک پارک بازدید کنید که در آن کودکان به طور منظم بازی می‌کنند، مجبورش نکنید که با بچه‌های ناآشنا ارتباط برقرار کند حتما برای سرگرم کردن او وقت زیادی صرف کنید.

در طول تعاملات اول، به فرزندتان کلماتی را که نیاز دارد با دوستان جدید صحبت کند را آموزش دهید. این کار را می‌توانید به طرق مختلف انجام دهید، در اینجا چند گزینه وجود دارد:

کسب تکلیف از او به طور مستقیم، مانند "به او بگویید که دوست دارید به آن‌ها کمک کنید، " یا "بپرسید چه بازی می‌کنند".

برای تشویق مکالمه با هر دو کودک صحبت کنید.

تقویت مهارت‌های کودکان خجالتی
اهداف را مشخص کنید و به پیشرفت خود پاداش دهید.

با فرزندتان کار کنید تا اهداف رفتاری را تعیین کرده و پیشرفت او را پیگیری کنید. اقدامات کوچکی را شروع کنید و به تدریج بسازید. زمانی که فرزندتان به هدفتان می‌رسد، آن را روی نمودار پیشرفت مشخص کنید.

رفتار اجتماعی را تحسین کنید
مهارت‌های اجتماعی جدید را تقویت کنید تا کودک یاد بگیرد. وقتی او را می‌بینید که سعی دارد بر خجالت غلبه کند، او را با محبت و گرمی تحسین کنید. مراقب باشید که این کار را در عموم انجام ندهی، زیرا کودک به احتمال زیاد خجالت زده می‌شود. به جای آن به او بگویید که در خلوت چه کار کرده است.

عزت نفس کودک را بسازید
کودکانی که احساس خوبی نسبت به خود دارند، کم‌تر خجالتی هستند. نقاط قوت فرزندتان را مشخص کنید و آن‌ها را بسازید. آیا او خلاق است؟ ورزش کار است؟ ترویج این مهارت‌ها به کودک امکان می‌دهد که خود را فردی با استعداد و توانا ببیند. این حس اعتماد می‌تواند به او کمک کند تا در موقعیت‌های اجتماعی شجاع‌تر شود.

با معلمان ارتباط برقرار کنید
اگر کودک در پیش دبستانی و یا مهد کودک تحصیل می‌کند با معلمان همراه شوید. یک برنامه برای کمک به کودک ایجاد کنید تا بر خجالت خود غلبه کند. بار‌ها درباره استراتژی‌هایی که در خانه از آن‌ها استفاده می‌کنید با معلم صحبت کنید، با یکدیگر کار کنید تا اهداف کودک را تعیین کنید، با رویکرد سازگار هم در خانه و هم در مدرسه، می‌توانید نتایج تلاش‌های خود را افزایش دهید.

ویژگی و مشخصه کلی کودکان خجالتی
۱. آن‌ها واقعا نسبت به بچه‌های دیگر خجالت می‌کشند
به نظر عصبی هستند یا می‌ترسند و زیاد حرف نمی‌زنند آن‌ها اغلب تنها بازی می‌کنند.

۲. آن‌ها تماشا می‌کنند که بچه‌های دیگر چه می‌کنند
اما به آن‌ها ملحق نمی‌شوند در زنگ تفریح بچه‌ها را تماشا می‌کنند که بازی می‌کنند، اما خودشان بازی نمی‌کنند.

۳. آن‌ها بسیار ساکت هستند
چیز‌های زیادی برای گفتن به بچه‌های دیگر ندارند.

زمانی که با بچه‌های دیگر هستند احساس می‌کنند که افراد به آن‌ها نگاه می‌کنند حتی در میان افراد آشنا آن‌ها اغلب تنها بازی می‌کنند و یا در سکوت به دیگران نگاه می‌کنند که سرگرم تفریح هستند، بدون اینکه به آن‌ها ملحق شوند.

انواع کودکان خجالتی
با توجه به رتبه بندی و مشاهدات گزل سه زیرگروه مهم از کودکان خجالتی را با الگو‌های بسیار متفاوتی از روابط اجتماعی شناسایی کرد. همه این کودکان رفتار‌های خجالتی‌ای که قبلا گفته شد را نشان دادند، اما آنچه که آن‌ها انجام دادند به شدت به نحوه رفتار کودکان با آن‌ها مربوط بود. 

۱) کودکان خجالتی موافق
اگر چه این کودکان صحبت یا بازی را آغاز نکرده بودند، وقتی یک همتا به آن‌ها نزدیک شد به گرمی واکنش نشان دادند. این کودکان به طور کلی توسط همسالان پذیرفته شده بودند و بسیاری از دوستان را به عنوان بچه‌های اجتماعی بیشتر دوست داشتند سایر کودکان آن‌ها را به عنوان سرگرمی منطقی و هوشمندانه‌تر نگاه می‌کردند.

علی رغم تمایل آن‌ها برای عقب نگه داشتن، صراحت آن‌ها نسبت به پیشنهاد‌های دیگر کودکان و شاید روابط خانوادگی مثبت به آن‌ها این امکان را می‌داد که به اندازه کافی مهارت اجتماعی داشته باشند تا با همسالان خود کنار بیایند.

۲. کودکان خجالتی نابالغ
این کودکان معمولا در موقعیت‌های اجتماعی عقب می‌ماندند، اما زمانی که سعی می‌کردند به هم سن و سالان نزدیک شوند، به گونه‌ای عمل کردند که کودکان دیگر کودکان را لوس یا آزار دهنده می‌دیدند.

کودکان دیگر اغلب کودکان خجالتی نابالغ را نادیده می‌گیرند. آن‌ها بیشتر از کودکان خجالتی موافق هستند که دوست ندارند توسط همسالان خود مورد تنفر قرار بگیرند، زیرا آن‌ها بین منزوی بودن و توجه به خود به روش‌های مخرب و تحریک کننده مرددند. آن‌ها همچنین کم‌تر از میانگین دوستان داشتند.

۳) کودکان خجالتی سرسخت
کودکان متناقض و خجالتی به نظر می‌رسد، اما گزل یک گروه از کودکان خجالتی را که اغلب خود را برای خود نگه می‌داشتند، مشخص کرد، اما هنگامی که آن‌ها با یکدیگر تعامل برقرار کردند، اغلب به روش‌های خشمگین یا خصمانه رفتار می‌کردند در مقایسه با هر دو کودک اجتماعی و دیگر کودکان خجالتی، این کودکان بیش‌ترین ارتباط با یکدیگر را دارند بسیار محتمل است که توسط همسالان خود طرد شوند - تا حدودی به این دلیل که رفتار آن‌ها بسیار ناخوشایند است و دوستان کمی برای محافظت یا دفاع از آن‌ها دارند.

چطور از کودک خجالتی حمایت کنیم؟
کمی خجالتی بودن در بیشتر بچه‌ها رایج است، اما اگر این احساس به‌طور مداوم ادامه دارد و باعث ایجاد اختلال در کار‌های عادی مثل تعامل اجتماعی در کودک شده است، باید برای حل این مشکل اقدام کنید.

در بیشتر مواقع، والدین می‌توانند با رفتار صحیح، تا حد زیادی خجالت کودک را از بین ببرند. اگر یک کودک خجالتی دارید برای کمک به او و حمایت از او تا زمانی که کم‌رویی و خجالتش را کنار بگذارد، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید.

۱. به کودک برچسب نزنید
بسیاری از والدین عادت دارند که بر اساس رفتار‌های کودکان به آن‌ها صفت‌هایی را نسبت دهند و دائما آن را تکرار کنند. هرگز برای کودک خود تکرار نکنید که خجالتی است. حتی از دیگران هم بخواهید که این صفت را به کودک نسبت ندهند حتی اگر درست باشد.

وقتی صفتی را مداوم به کودک نسبت می‌دهید، برای کودک به یک باور تبدیل می‌شود. کودک تصویر می‌کند که این ویژگی در او قابل تغییر نیست. حتی گاهی ممکن است احساس حقارت کند و خودش را با دیگران مقایسه کند. وقتی با زبان به‌طور مدام به آن‌ها برچسب خجالتی بودن می‌زند، کودک باور می‌کند که واقعا مشکلی دارد و با خودش می‌گوید چرا همه این حرف را تکرار می‌کنند؟

از برچسب زدن به کودک به‌خصوص جلوی خواهر و برادرش اجتناب کنید. این کار باعث می‌شود که نوعی رقابت و حسادت بین خواهر‌ها و برادر‌ها شکل بگیرد. به‌مرور زمان بچه‌ها به این باور می‌رسند که خجالتی بودن یکی از صفت‌های جدایی‌ناپذیر آن‌ها است و برای از بین بردن آن تلاش نمی‌کنند.

برای گوشزد کردن رفتار نادرست کودک، باید جملات دیگری برای گفتن منظور خود پیدا کنید. مثلا اگر کودک در پیدا کردن دوست و برقراری ارتباط با همسالان خود با مشکل مواجه شده، به او نگویید چرا نمی‌توانی مثل بقیه دوست پیدا کنی و چرا خجالت می‌کشی؟
به جای آن بپرسید چه عاملی باعث شد که نتوانی به همکلاسی جدیدت نزدیک شوی؟ من فکر می‌کنم که او می‌تواند دوست خوبی برای تو باشد و حیف است که این فرصت را از دست بدهی.

۲. رفتار اجتماعی را با هم تمرین کنید
همه‌ی کودکان در محیط‌های اجتماعی شلوغ به دنیا نمی‌آیند و از ابتدا دور آن‌ها پر از کودک هم‌سن‌وسال و جمیعت زیاد نیست. برخی کودکان نیاز دارند که به مرور زمان، روابط اجتماعی را یاد بگیرند. تمام کودکان، چه درون‌گرا باشند چه برو‌ن‌گرا، لازم دارند که در محیط‌های اجتماعی بزرگ‌تر از خانواده قرار بگیرند و با افراد مختلفی آشنا شوند.

برای تمرین کردن این مهارت‌ها، مراکزی مثل کتابخانه‌های عمومی و پارک‌های بازی و حتی باشگاه‌های ورزشی کودکان، مناسب است. از همین فرصت‌ها و مراکز استفاده کنید و روابط اجتماعی را کم‌کم به کودک خود یاد بدهید. در آموزش مهارت‌های اجتماعی، باید دو نکته را حتما مد نظر قرار دهید؛ یکی اینکه برای آن وقت بگذارید و صبور باشید و دیگر اینکه مهارت‌ها را تمرین کنید.

برای آموزش مهارت‌ها از خانه‌ خود می‌توانید شروع کنید. ابتدا با آموزش احوال‌پرسی و آشنا شدن با یک فرد جدید شروع کنید. در مرحله‌ بعد می‌توانید آموزش‌های خانه را در جایی مثل پارک تمرین کنید. برای تمرین، خودتان باید یک الگوی خوب باشید تا کودک از شما یاد بگیرد. مثلا می‌توانید در پارک به مادر یه پدر یکی از کودکان دیگر نزدیک شوید و سر صحبت را باز کنید.

برای تمرین کردن این مهارت‌ها می‌توانید در خانه با هم نقش بازی کنید. شما نقش یک دوست جدید و غریبه را بازی کنید و از کودک بخواهید تا برای دوست شدن با شما پیش‌قدم شود.

بعد از تمرین باید فرصتی را برای کودک فراهم کنید تا بدون حضور شما در یک موقعیت اجتماعی حضور پیدا کند و آموخته‌های خود را به مرحله‌ی اجرا درآورد. در واقع این تمرین‌هایی زمانی مفید است که کودک بتواند از آن‌ها در موقعیت‌های واقعی و بدون حضور والدین بهره ببرید.

۳. کودکان را یک‌باره در معرض اجرا قرار ندهید
برخی از والدین بعد از آموزش مهارت‌های اجتماعی، به یک‌باره کودک را در موقعیت‌های واقعی اجتماعی قرار می‌دهند. درست است که تمرین کردن، کودک را برای چالش‌های دنیای واقعی آماده می‌کند، اما شما باید برای روبه‌رو شدن با موقعیت‌های واقعی زندگی، به کودک زمان بدهید.

بعد از تمرین کردن و آموزش مهارت‌های اجتماعی، باید کودک خود را در موقعیتی قرار دهید که از توانایی‌های خود استفاده کند، اما نباید او را مجبور کنید یا تحت فشار قرار دهید. تحت فشار قرار گرفتن باعث افزایش سرعت کودک شما در یادگیری مهارت‌های اجتماعی نمی‌شود.

شاید چند تلاش اول کودک شما با شکست مواجه شود. باید بعد از شکست کنار کودک خود باشید و او را حمایت کنید. از او بپرسید چه شرایط باعث شد که همه‌چیز طبق برنامه پیش نرود؟

۴. به توانایی کودک خجالتی خود اطمینان کنید
نباید کودک را مجبور کنید که در موقعیت خاصی قرار بگیرد، ولی می‌توانید به توانایی‌های او باور داشته باشید و او را تشویق کنید. برای اینکه اعتمادبه‌نفس کودک را افزایش دهید، هر بار که قدمی در جهت بهبود مهارت اجتماعی خود برمی‌دارد او را تشویق کنید. همیشه نقاط قوت او را یادآوری کنید.

به خاطر خجالتی بودن کودک خود، از دیگران عذرخواهی نکنید. اگر کودک شما در یک موقعیت اجتماعی درست رفتار نکرد، به‌جای اینکه در مقابل کودک، از دیگران عذرخواهی کنید و به او برچسب خجالتی بودن بزنید، ویژگی‌های مثبت رفتار او را یادآوری کنید.

شاید گاهی اوقات سخت باشد، ولی اگر از او سؤالی پرسیدند، لازم نیست بلافاصله به‌جای او جواب بدهید. گاهی اوقات اگر کمی صبر کنید، خود کودک با شرایط وفق پیدا می‌کند و از پس اوضاع برمی‌آید. باید به کودک خود در محیط‌های اجتماعی احساس امنیت بدهید و حامی او باشید.

۵. اعتماد به نفس کودک را افزایش دهید
معمولا یکی از دلایلی که باعث خجالتی شدن کودک می‌شود، کمبود اعتماد به نفس است. با روش‌های مختلفی می‌توانید اعتمادبه‌نفس کودک را افزایش دهید؛ مثلا با یادآوری کردن ویژگی‌های مثبت یا با آموختن مهارت‌های جدید.

هر مهارتی که کودک لازم دارد، به او یاد بدهید. برای او فرصت رشد و بالندگی ایجاد کنید. گاهی اواقت مسؤولیت‌های کمی چالش‌برانگیز را در خانه به او بسپارید. باید کودک را به این باور برسانید که در محیط خانه، به او و توانایی‌هایش ایمان دارید. اگر کاری درست پیش نرفت، او را سرزنش نکنید.

به کودکان فرصت بدهید تا علایق خود را دنبال کنند و در آن مهارت کسب کنند. هر چقدر که مهارت‌های یک فرد افزایش پیدا کند و هر چقدر که افراد بیشتری به او و توانایی‌هایش ایمان داشته باشند، اعتمادبه‌نفس کودک بیشتر می‌شود.

۶. دورهمی‌های خانوادگی داشته باشید
دورهمی‌ها و مهمان‌های خانوادگی فرصت خوبی برای تقویت مهارت‌های اجتماعی کودک خجالتی است. این مهمانی‌ها هم فرصت یادگیری و هم فرصتی برای تفریح و لذت‌برن است. در همین مهمانی‌ها کودک به ارزش و اهمیتی که در محیط خانواده و فامیل دارد پی می‌برد و فرصت پیدا می‌کند تا روابط خود را با افراد دیگر تقویت کند.

اگر کودک هم‌سن هم در فامیل وجود دارد، سعی کنید با آن‌ها بیشتر رفت‌و‌آمد کنید. فرزند شما باید در محیط‌های اجتماعی بزرگ‌تری غیر از خانواده قرار بگیرد. حتی برای برگزاری این مهمانی‌ها می‌توانید از خود بچه‌ها کمک بگیرید.

۷. کودک خود را مسخره نکنید
هرگز کودک را به خاطر خجالتی بودن مسخره نکنید. نه تنها خودتان نباید او را تحقیر کنید بلکه باید مراقب باشید که کودک از طرف خواهر و برادر و دوستان خود هم مسخره نشود. اگر در برخی موقعیت‌های اجتماعی، کودک شما درست رفتار نکرد، فقط صبور باشید و او را درک کنید.

خجالتی بودن یکی از ویژگی‌هایی است که در بسیاری از کودکان دیده می‌شود. گاهی این ویژگی، زودگذر است ولی گاهی‌اوقات تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند. اگر کودک خجالتی دارید، با روش‌های مختلف می‌توانید این کم‌رویی و خجالت را کاهش دهید تا فرزند شما در آینده دچار مشکل در برقراری روابط اجتماعی نشود.

قبل از هرچیز باید خودتان حامی کودک باشید و او را به‌خاطر خجالتی بودن سرزنش نکنید. با کارهایی مثل آموزش و تمرین، تحصین ویژگی‌های مثبت و فراهم کردن امکان تعامل اجتماعی با دیگران، می‌توانید کودک را برای یک زندگی اجتماعی مفید در آینده آماده کنید.