خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ مدتی پیش خبر رسید که قرار است شهرداری گورستان دولاب را ساماندهی کند. گورستانی قدیمی که شامل ۵ گورستان کاتولیک، ارامنه، لهستانی‌ها و… است. از آنجا که خیلی از افراد خاطره ناخوشایندی از ساماندهی گورستان‌های تاریخی در تهران داشته‌اند بیم آن رفت این گورستان نیز به روزگار قبرستان ابن بابویه و امامزاده عبدالله شهرری شود. طرحی که به نام ساماندهی آغاز شد اما در واقع به تخریب و از بین بردن تاریخ نهفته در این گورستانها منجر شد.
از آنجا که ۵ گورستان دولاب هر یک در کنار دیگری قرار گرفته و یک فضای باز بین این ۵ گورستان وجود دارد، اعلام کردند که این فضای باز که مسیر عبور خودروها از کوچه پس کوچه‌های اطراف به خیابان پاسدار گمنام و در نهایت بزرگراه امام علی (ع) است به میدانگاه و پیاده راه تبدیل شود.
میدانگاهی که هیچ لزومی برای حضورش وجود نداشت چرا که تردد در آن خیلی زیاد نبود. همین فضا از مدتها قبل بسته شده است یعنی از سر خیابان پیرهادی تا مسیری که به سمت خیابان پاسدار گمنام می‌رسد سازمان نوسازی شهرداری بسته، تا عملیات عمرانی در آن انجام گیرد اکنون زیرسازی این فضا در حال انجام است. سازمان نوسازی قرار است میدان بسازد. میدانی که بر سر نام آن نیز چالش ایجاد شده بود. یک بار به نام میدان صلح و بار دیگر بهشت مریم.
احمد مسجدجامعی، عضو شورای شهر تهران در جریان بررسی کلیات لایحه ساماندهی گورستان‌های تاریخی شهر تهران از جمله گورستان دولاب در صحن شورای شهر تهران با نامگذاری این میدان به نام صلح مخالفت کرد و توضیح داد: مشخص نیست ربط این گورستان با صلح چیست. روس‌ها در زمان جنگ جهانی دوم و اشغال ایران، خاک این مملکت را به توبره کشیدند و ایران را اشغال کردند که هنوز هم به همان مناسبت‌ها یعنی پیروزی در جنگ جهانی دوم اینجا جشن پیروزی می‌گیرند. یادمان نرود که روس‌ها آمدند اینجا در تهران جنگیدند نه در مرزهایشان؛ جنگی که تا مرحله تجزیه ایران پیش رفت. بخشی از توطئه تجزیه ایران در دوران پیشه وری و با حمایت حکومت شوروی سابق صورت گرفت. بنابراین این محل نسبتی با صلح ندارد که بخواهیم این نام را روی آن بگذاریم. در بخشی از این گورستان روس‌ها و در قسمت‌های دیگر فرانسوی‌ها، ایتالیایی‌ها و لهستانی‌ها دفن هستند. اینها بخش‌هایی هستند که افراد و شخصیت‌های خارجی در آن دفن شده‌اند. در بخش درگذشتگان داخلی هم هموطنان مسیحی ما هستند که در ساخت و ساز کاخ‌ها، سنگ تراش و شیشه گران قابلی بودند. یک قسمت دیگر هم مسیحیانی از کشورهای اروپایی هستند که در دوره قاجار به اینجا آمده‌اند، در همین جا زندگی کرده‌اند و همین جا از دنیا رفته‌اند؛ مارکوف؛ معمار مشهور گرجی، تولوزان از اولین کسانی که بنیان طب نوین ایران را گذاشت، کنت اولین کسی که شهربانی را راه انداخت و قاعده مند کرد و خیلی‌های دیگر اینجا دفن شده‌اند.
مسجد جامعی پیشنهاد دیگری داد که این بار دیگران با او مخالفت کردند. او گفت: ما خدمت مرحوم آقای سید مهدی طباطبایی شخصیت مورد وثوق محله و منطقه رفتیم آنجا درباره ایده‌هایمان گفتگو کردیم. ایشان پیشنهاد جالبی داد گفت ما در ایران بهشت معصومه و بهشت زهرا هم داریم اما بهشت مریم نداریم. جا دارد اینجا را بهشت مریم بگذاریم. چرا که حضرت مریم شخصیتی قدسی است که وجه مشترک مسلمانان و مسیحیان است. به نظر من پیشنهاد ایشان، پیشنهاد خوبی است اما صلح برای این میدان نام خوبی نیست.
تغییر اسم این مکان به بهشت مریم در حالی پیشنهاد شد که این محدوده از دوره قاجار با نام میدان ارامنه شناخته شده بود.
موضوع دیگر درباره تخریب برخی از سنگ‌قبرهای بخش ارامنه است. از آنجا که در حال حاضر گورستان ارامنه در حال اجرای طرح شهرداری است، تصاویری منتشر شد مبنی بر اینکه چند سنگ قبر مشهور از جمله سنگ قلعه پرستوها.
این تصاویر در فضای مجازی به همراه تصاویر دیگری که نشان می‌داد سنگ‌ها روی هم تلنبار شده، روی آن ماسه و سیمان ریخته و بهم ریختگی در چینش سنگ‌ها به وجود آمده است. همین اقدام باعث شد تا اقبال شاکری نماینده مردم تهران در مجلس و آرا شاوردیان نماینده مسیحیان ارمنی و شمال کشور در مجلس به همراه نمایندگانی از شورای خلیفه‌گری ارامنه و شرلی آودیان کارشناس ناظر بر مرمت کلیسای ارامنه بازدیدی از گورستان ارامنه دولاب انجام دهند.
قبل از سنگ فرش
در این بازدید که خبرنگاران حوزه میراث فرهنگی نیز حضور داشتند مشخص شد از ورودی گورستان تا کلیسای داخل سنگ چین شده است. کانال و جوی‌های آبی که متروک شده بود، احیا شده و قرار است در آینده نورپردازی انجام گیرد. اما این سنگچین ها با هدف ایجاد مسیر دسترسی راحت تر برای رسیدن به کلیسا ایجاد شده بود در حالی که قبل از آن خاک پا خورده و سفتی که در این مسیر وجود داشت مانعی برای رفت و آمد ایجاد نمی‌کرد و لزومی برای جاگیری سنگ‌های مالون وجود نداشت.
پاکسازی محیط از علوفه و خاشاکی که ممکن بود موجب آتش سوزی شود، انجام شده و بهتر می‌شد سنگ قبرها را در کنار هم دید. در این بازدید گفته شد تعداد زیادی کامیون علف هرز از این مکان بیرون برده شده است. این اقدام به جهت حفاظت و تمیز شدن محیط به خوبی انجام شد.
بعد از سنگ فرش
منتها پاکسازی این محیط قبلاً به شکل دیگر توسط یکی از سمنهای فعال در حوزه میراث فرهنگی نیز انجام شده و از مردم خواسته بود برای جمع‌آوری علف‌ها کمک کنند. اقدامی که بدون هیچ مزدی کم و بیش انجام شده بود. این بار نیز می‌شد از نیروهای داوطلب کمک گرفت.
سرویس‌های بهداشتی که قبلاً به صورت مخروبه بود از سه سرویس به ۶ سرویس بهداشتی ایرانی و فرنگی تغییر پیدا کرد. در زمان بازدید اعلام شد که رنگ آجرهای به کار رفته در این سرویس‌ها همخوان با مجموعه نیست که آن هم به دلیل خیس بودن آجرهاست وگرنه در روزهای آینده به رنگ دیوارهای بیرونی گورستان در می‌آید.
در این بازدید اقبال شاکری از همه اقدامات انجام گرفته در این گورستان و بیرون از آن راضی بود و می‌گفت که این اقدام کار ارزنده‌ای بود آن هم در زمانی که مدیریت شهری با کمبود منابع رو به رو است. بنابراین اختصاص هزینه برای این کار ارزشمند است. امیدوارم برای ادامه کار، هماهنگی بیشتر جلسات مختلفی برگزار شود. دسترسی‌ها خیلی خوب انجام شده است.
شاکری همچنین پیرو تصاویر منتشر شده از تخریب سنگ قبرها در فضای مجازی بیان کرد: احتمال دارد وقتی کسی برای زیارت قبور می‌رود سنگ‌هایی را ببیند که روی هم تلنبار شده‌اند و یا جا به جا شده‌اند بنابراین باید هر یکی دو روز این ساماندهی انجام شود که مردم وقتی می‌بینند تصور نکنند اتفاقی برای سنگ قبرها افتاده است.
آرا شاوردیان نماینده مسیحیان ارمنی و شمال کشور در یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی نیز گفت: طرح ساماندهی گورستان ارامنه طرحی بوده که شوراها و شهرداران مختلف از سال ۸۳ اجرا نکرده بودند و الان به این دوره و مدیریت شهری رسیده و آنها انجام دادند اما دقت نکردن به برخی از ریزه کاری‌ها موجب شده این کار بزرگ نادیده گرفته شود.
وی گفت: همیشه بحث دزدی در قبرستان‌ها اتفاق می‌افتد. مانند سرقت عکس‌ها و یا صلیب‌هایی که از جنس مس و آهن بوده است. وقتی دستگیره در خانه‌ها را به سرقت می‌برند اینجا هم چنین اتفاقاتی می‌افتد.
ساماندهی که از شهریور ۹۸ آغاز شد و هنوز ادامه دارد
نجاتی مدیر پروژه ساماندهی گورستان ارامنه که از سوی سازمان بهشت زهرا در اینجا فعالیت می‌کند هم گفت: عملیات عمرانی که انجام دادیم محدود به سرویس‌های بهداشتی، احیای نهرهای آب و سنگ فرش می‌شود. ما روی سنگ‌ها حساس بودیم حتی روی سنگ‌ها پلاستیک می‌گذاشتیم که آسیبی نبیند. ما استخر بالای گورستان را نیز احیا کردیم تا آبیاری درختان محیط انجام شود. طرح جمع‌آوری علف‌ها از شهریور ۹۸ شروع شد که در اختیار شهرداری منطقه بود پس از آن ما کار را دست گرفتیم و هنوز معلوم نیست چه زمانی به پایان می‌رسد چون به عنوان مثال بندکشی بین سنگ‌ها مانده که حدوداً یک ماهی زمان می‌برد. اگر به ما اعلام کنند سازه جدیدی قرار است بسازیم ادامه می‌دهیم.
کلیسایی که امسال به دلیل بارندگی‌ها آسیب دیده بود و دوستداران میراث فرهنگی تخریب آن را اطلاع دادند، مورد بازدید قرار گرفت. سقف این کلیسا ریخته بود ولی اکنون مرمت شده است. شرلی آودیان مرمت این کلیسا را به عهده داشت او همچنین درباره طرح ساماندهی گورستان نیز معتقد بود همین که شهرداری برای ساماندهی هزینه کرده است ما تشکر می‌کنیم قرار نیست شهرداری سنگ قبرها را مرمت کند. اینجا سنگ‌های زیادی وجود دارد من وظیفه دارم سنگ پدربزرگم را مرمت کنم اگر صلیبی به سرقت رفت و یا عکسی از آن برداشته شد دوباره سرجایش بگذارم. اینها وظیفه بازماندگان است. حتی اگر اجرای برخی از طرح‌ها مانند سنگ فرش خوب انجام نشده باشد باز هم همین که به قبور کاری نداشتند و هزینه کردند خوب است.
نماینده و عضو شورای خلیفه‌گری ارامنه هم در این بازدید گفت: هیچ وقت اینجا به نام میدان صلح یا بهشت مریم نامگذاری نمی‌شود. چون اینجا سال‌ها پیش میدان ارامنه نامگذاری شده بود. اصرار ما بر مبنای ماندن هویت است چون هویت ارزشمند است. بنابراین تا اندازه‌ای مداخله می‌شود که آسیبی به هویت وارد نشود.
در واقع صحبت‌های انجام شده در این بازدید نشان می‌داد که همگی از فعالیت‌های انجام گرفته در گورستان راضی هستند و انتشار تصاویری از شکسته شدن برخی سنگ‌ها را جوسازی رسانه‌ای و شیطنت فضای مجازی می‌دانند!
موضوع دیگری که موجب شد تا نگرانی‌هایی پس از ساماندهی گورستان به وجود بیاید در حوزه تملک آرام آرام سازمان بهشت زهرا بر روی زمین‌های گورستان بود با این بهانه که برای ساماندهی هزینه کرده و باید آن را در اختیار بگیرد در این باره هم نماینده ارامنه در مجلس کلاً موضوع را تکذیب کرد و گفت که چنین اتفاقی نخواهد افتاد.
او چند روز پیش با شهرداری تهران نیز دیداری داشته است حالا این اطمینان خاطر را می‌دهد که هیچ وقت قرار نیست زمین گورستان به تملک شهرداری و یا سازمان بهشت زهرا در آید.
حالا سوال اینجاست. گورستان ارامنه که بزرگترین گورستان دولاب بود، ساماندهی شد اما گورستان‌های دیگر چه؟ قبرستان لهستانی‌ها توسط سفارت پیگیری شده و تا حدودی در وضعیت بهتری به سر می‌برد اما گورستان دیگر پارکینگ ماشین شده است و گورستان روس‌ها هم سفارت روسیه اجازه فعالیت نمی‌دهد. گورستان دیگری نیز وجود دارد که اصلاً نگهبان اجازه ورود نمی‌دهد. گورستان ارامنه نیز تنها یکی دو نفر نگهبان دارد. آیا قرار است پس از ساماندهی این مجموعه به روی مردم باز شود که بیرون از گورستان را پیاده راه خواهند کرد؟ خیر. این اتفاق نمی‌افتد. همچنان بازدید از گورستان ارامنه باید باز مجوز شورای خلیفه‌گری انجام شود و بازدید از گورستان‌های دیگر با پرداخت هزینه به نگهبانان.
همچنین سرقت صلیب و تصاویر در این محدوده کم نیست شاید به این دلیل که نگهبانان این مجموعه کم بوده و یا دیگر توانایی نگهداری از این گورستانها را ندارند که باید این موضوع نیز تقویت شود.
در کل به نظر می‌رسد ایجاد میدانگاه، سنگ فرش محدوده داخلی گورستان ارامنه و پیاده راه سازی و بستن مسیر ماشین رو در بیرون از مجموعه گورستانها، هزینه‌ای بود که باید انجام می‌شد اما بهتر بود این هزینه به جای این اقدامات غیر ضرور، صرف مرمت حداقل برخی از سنگ‌ها و یا طرحی برای معرفی مشاهیر و افراد معروف در گورستان می‌شد.
