بعد از تصویب قانون جدید چک در آذر سال ۱۳۹۷، بانک مرکزی تا ابتدای سال ۱۴۰۰ مهلت داشت تا زیرساخت‌های لازم جهت اجرای کامل این قانون را مهیا کند.
هر چند از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ به مرور زمان این تکالیف قانون جدید چک اجرایی شدند و برخی زیرساخت‌های اجرای قانون نیز مهیا شده است اما همچنان برخی از این تکالیف قانونی باقی مانده و همچنان برخی از این زیرساخت‌های لازم تکمیل نشده است.
* نقش قانون جدید چک در کاهش چک‌های برگشتی مشهود است
همان طور که گفته شد، از سال ۱۳۹۷ تاکنون برخی از تکالیف قانون جدید چک اجرایی شده‌اند، برای مثال در همان اوایل تصویب این قانون، ثبت غیر قابل پرداخت بودن چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی، دریافت کد رهگیری و درج آن در گواهینامه توسط بانک و همچنین پرداخت مبلغ موجود در حساب صادرکننده و صدور گواهینامه عدم پرداخت برای کسری مبلغ چک، اجرایی شد.
به موجب این تکالیف، در صورت برگشت خوردن چک، از یک سمت مدت زمان رسیدگی به پرونده‌های مطالبه وجه چک در دادگستری به شکل قابل توجهی کاهش پیدا کرده و از طرف دیگر مطابق با ماده ۵ مکرر قانون جدید چک، برای صادرکننده چک برگشتی محدودیت‌هایی تا زمان رفع سوءاثر از این چک برگشتی اعمال می‌شود که اجرای این تکالیف در کاهش حجم چک‌های برگشتی نقش بسزایی داشته است.
* تاثیرات قانون جدید چک
حجت الاسلام نصرالله پژمانفر، نایب رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس در مورد تاثیرات قانون جدید چک مطابق با آخرین آمار بانک مرکزی می‌گوید: از نکات مثبت اجرای قانون جدید چک که از آمار برآورد می‌شود این است که نسبت چک‌های برگشتی به مبادله‌شده از ابتدای سال تا پایان دی ماه ۱۴۰۰ و در دسته چک‌های جدید برابر با ۶.۲ درصد است، در حالی که این نسبت در کل چک‌های مبادله‌شده اعم از چک‌های جدید و قدیمی برابر با ۸.۶ درصد است.
به گفته وی کل چک‌های مبادله‌شده در این بازه زمانی نزدیک به ۷۳ میلیون فقره چک بوده که حدود ۶ میلیون فقره چک برگشت خورده است، همچنین کل چک‌های ثبت شده در سامانه صیاد نیز بیش از ۳۸ میلیون فقره چک بوده که ۱۵ میلیون از آنها موعد سررسیدشان فرا رسیده و بعد از مراجعه به بانک‌ها، یا برگشت خورده یا پاس شدند و ۲۳ میلیون باقی مانده نیز موعد سررسیدشان هنوز فرا نرسیده است.
نائب رئیس کمیسیون اصل ۹۰ می‌گوید: از میان ۱۵ میلیون فقره چک‌هایی که تکلیفشان مشخص شده است نیز تنها ۹۲۵ هزار فقره برگشت خورده و مابقی پاس شده‌اند و به این معناست که میزان برگشت چک در دسته چک‌های جدید برابر با ۶.۲ درصد بوده است؛ این در حالی است که این نسبت در مقایسه با بازه زمانی مشابه سال ۱۳۹۶، یعنی سال قبل از اجرای قانون جدید چک، ۴۴ درصد کاهش داشته است.
به گفته حجت الاسلام پژمانفر میزان استفاده مردم از چک‌های جدید در بازار، به میزان ۵۲ درصد از کل چک‌های مبادله‌شده رسیده است که نشان می‌دهد سهم چک‌های جدید به مرور در مبادلات افزایش یافته است.
* لزوم گسترش راه‌های دسترسی به سامانه صیاد جهت ثبت و تأیید چک
با وجود تاثیرات مثبت اجرای ناقص قانون جدید چک، اما اکنون لزوم اجرای کامل این قانون توسط بانک مرکزی بیش از گذشته حس می‌شود زیرا همچنان بخش‌هایی از این قانون اجرایی نشده در حالی که حجم استفاده مردم از چک‌های جدید در حال افزایش است.
از ابتدای سال ۱۴۰۰، همه چک‌های جدیدی که صادر می‌شود باید در سامانه صیاد بانک مرکزی توسط صادرکننده ثبت و توسط گیرنده تأیید شوند زیرا در صورت عدم ثبت و تأیید چک‌های جدید در سامانه صیاد، مطابق با تبصره ۱ ماده ۲۱ مکرر قانون جدید چک، بانک‌ها مکلفند از پرداخت وجه چک‌ها خودداری کنند.
با این حال، برخی از صاحبان کسب و کار به خصوص در مناطق محروم، به دلیل عدم دسترسی به گوشی هوشمند و اینترنت، امکان ثبت و تأیید چک‌های جدید در سامانه صیاد را از طریق موبایل بانک‌ها و اپلیکیشنهای تجاری ندارند. از این رو برای حل مشکل این دسته از افراد لازم است تا بانک‌ها امکان ثبت و تأیید چک را به وسیله خودپردازها و سامانه‌های پیامکی که در دسترس همه افراد است، فراهم کنند.
* برخی بانک‌ها در اتصال خودپرداز به سامانه صیاد تعلل می‌کنند
حجت الاسلام حسن شجاعی، رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس در این رابطه می‌گوید: کمیسیون اصل ۹۰ در آبان ماه جلسه‌ای با حضور رئیس بانک مرکزی ترتیب داد تا درباره حل مشکلات اجرایی قانون جدید چک تصمیم گیری شود. در این جلسه مقرر شد همه بانک‌ها امکان ثبت و تایید چک در سامانه صیاد از طریق خودپردازها و پیامک را تا پایان دی ماه ۱۴۰۰ فراهم کنند.
وی افزود: با وجود اتمام موعد مقرر، این مورد تنها توسط چند بانک اجرایی شده و سایر بانک‌ها همچنان در ارائه این خدمت و تسهیل دسترسی به سامانه صیاد جهت ثبت و تایید چک به خصوص برای کسانی که به گوشی هوشمند و اینترنت دسترسی ندارند، همکاری لازم را ندارند که این نیازمند پیگیری جدی بانک مرکزی است.
شجاعی با تاکید بر اهمیت ثبت چک به واسطه پیامک و خودپرداز در سامانه صیاد بیان کرد: روند استفاده از چک‌های جدید بنفش رنگ در بازار رو به افزایش است، در نتیجه برای جلوگیری از سرگردانی مردم باید هر چه سریع‌تر روش‌های مختلفی که برای ثبت چک در سامانه صیاد مورد توافق بوده، عملیاتی شود. البته بانک‌ها باید در بحث آموزش و اطلاع رسانی عمومی قوانین و مقررات جدید چک نیز پیش قدم شوند تا مردم چک ثبت نشده در سامانه صیاد دریافت نکنند.
* ایجاد امکان ثبت و تأیید چک با خودپرداز راه‌اندازی شود
بنابراین گزارش هر چند در جلسه آخر کمیسیون اصل ۹۰ مجلس با رئیس بانک مرکزی زمانبندی برای اجرای کامل قانون جدید چک صورت گرفت، اما همچنان شبکه بانکی در اجرای قانون کم‌کاری می‌کند.
با این حال، تعهد به مصوبات جلسه آخر کمیسیون اصل ۹۰ مجلس با مسئولان بانک مرکزی و اجرای آن تا قبل از پایان موعد مقرر، یعنی تا پایان امسال، ضروری است.
۲۲۳۲۲۷
