محمدحسین ریاحی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، درباره وجه تسمیه شهرستان چادگان، اظهار کرد: وجه تسمیه این شهرستان از دو واژه «چاد» و «گان» تشکیل شده است. «چاد» کلمه‌ای تُرکی به معنای شیار و شکاف و دره است و «گان» هم پسوند نسبت است. قرار گرفتن بافت قدیمی چادگان در میان دره‌ای کوچک با معنای لغوی آن همخوانی دارد و یکسان است.
وی افزود: پیدایش شهر چادگان نه بر اساس ضرورت‌های تاریخی و سیاسی، بلکه بیشتر به علت شرایط مناسب محیط طبیعی بوده است. وجود رودخانه مهم زاینده‌رود شاید مهم‌ترین عامل پیدایش شهر چادگان به حساب بیاید.
این اصفهان شناس گفت: مساحت شهر چادگان ۱۱۹۲ کیلومتر مربع و ارتفاع آن ۳۵۰۹ متر از سطح دریا است. این شهرستان در دل کوه‌های زاگرس در فاصله تقریبی ۱۱۹ کیلومتری غرب شهر اصفهان قرار دارد. چادگان از سمت شمال و شمال شرق با شهرستان تیران و کرون، از جهت شمال غرب با فریدن، از سمت غرب با فریدونشهر و از جنوب با استان چهارمحال و بختیاری همسایه است.
ریاحی ادامه داد: سال ۱۳۹۵، چادگان ۳۴۵۰۰ نفر جمعیت داشته است و اطراف چادگان از یک سلسله ویژگی‌های تاریخی و جغرافیایی قابل توجهی بهره‌مند است. اقوام ترک، فارس و بختیاری و سپس در زمان صفویان ارامنه در این منطقه ساکن بوده‌اند.
وی تصریح کرد: زبان‌های ترکی، فارسی و گویش لری در این منطقه رواج داشته است. شهرستان چادگان دارای مناطق و شهرهایی است که بسیاری از آنان قدمت تاریخی دارند و از حیث موقعیت در زمان خودش قابل توجه بوده است. یکی از این شهرها، شهر «رُزوه» است که از حالت روستایی به شهر تبدیل شده و در ۱۰ کیلومتری شمال غرب چادگان قرار دارد.
این اصفهان شناس در خصوص شهر رُزوه، افزود: برخی اعتقاد دارند نام این شهر از "رُز" به اضافه "بِه" ترکیب شده که "رُز" به معنای "تاک" و "بِه" به معنای بهترین است. برخی نیز گفته‌اند نا شهر رُزوه از "روزبه" گرفته شده یا معادل روزبه است.
ریاحی گفت: "رُزوه" در سده‌های اول هجری فعال بوده و در این ناحیه سنگ‌های مقابر کشف شده که یکی از این مقابر که دارای اهمیت است، امام‌زاده "عبدالله بن زید" پدرِ "شاه عبدالعظیم حسنی" است که این امر قدمت قابل توجه شهر رزوه را می‌رساند و حتی در این ناحیه سنگ‌های قبر خیلی قدیمی داشته‌ایم. این منطقه در زمان صفویه نیز مورد توجه بوده است.
وی تصریح کرد: امروزه رُزوه به‌عنوان یکی از مراکز بزرگ کِشت سیب‌زمینی در استان اصفهان و کشور محسوب می‌شود.
این اصفهان شناس افزود: "اورگان" یک منطقه ییلاقی در کنار زاینده‌رود و جاده کوهرنگ است و بخشداری چنار رود را تشکیل می‌دهد. روستای دیگری در چادگان به نام "کُمیتک" وجود دارد که از شمال به فریدن منتهی می‌شود و ساکنان آن عمدتاً تُرک و بختیاری هستند. همچنین روستای علی‌آباد در این منطقه وجود دارد که موسوم به قلعه شاهرخ است و قدمتش بیش از ۳۰۰ سال است. شاهرخ بیگ، قلعه‌ای در این روستا ساخته است و شاید به همین دلیل علی‌آباد را قلعه شاهرخ هم می‌گویند.
ریاحی اظهار کرد: برخی از روستاهایی که در حوالی سد زاینده‌رود بوده است با ایجاد این سد تغییراتی در این روستاها به وجود آمده است. یکی از این روستاها آبادچی بوده که بیشتر ساکنان آن تُرک بوده‌اند و فعالیت‌های کشاورزی داشته‌اند و شخص ادیبی به نام "عبدالغنی نوحی" که در اواسط قرن ۱۳ هجری قمری می‌زیسته متعلق به همین ناحیه است.
وی تصریح کرد: جاذبه‌های مختلفی چادگان و جاده این شهرستان از نظر تاریخی دارد. خانه "معظم الملک میرپنج" که قدمتی ۱۰۰ ساله دارد. مقبره کاوه آهنگر در روستای مشهد کاوه است که مردم به زیارت آن می‌روند. یک بنای دیگری وجود دارد که شکل خانه مجللی را دارد که متعلق به شخصی به نام طوسی خان بوده است.
این اصفهان شناس، گفت: آرامگاه "خواجه محمد پرنِه" در این ناحیه وجود دارد و مساجد تاریخی زیادی از دوره قاجار باقی مانده است.
ریاحی با بیان اینکه مورد خاصی از نام‌های مختلف چادگان در طول تاریخ در منابع تاریخی نیامده است، ادامه داد: چادگان در دوره‌های اخیر شکل گرفته است و همان وجه تسمیه‌ای که ذکر شد، بر سایر وجه تسمیه‌های دیگر تقدم دارد. البته چادگان جز منطقه پاراتاک محسوب می‌شده است. در برخی منابع آمده که چادگان در دوره شاه‌عباس اول صفوی از روستاهای بزرگ فریدن محسوب می‌شده است و از این رو وجه‌تسمیه‌ها به دوران قبل از صفوی بر می‌گردد.
وی افزود: در برخی منابع آمده که در دوره‌ای به چادگان، «چاله ده‌گان» گفته می‌شده که به معنای روستایی در گودی است. چادگان در منطقه‌ای گودی مانند شکل گرفته است و به این نام خوانده شده است. برخی نیز معتقدند چادگان، «چادیگاه» است که در زبان تُرکی به معنای سر منزل مقصود و هدف نهایی است و این‌گونه به نظر می‌رسد که ساکنان اولیه آن پس از طی مسافتی که پس از مهاجرت از شرق به سمت غرب انجام می‌دهند به دنبال مکانی بودند که آب و هوای مطلوبی داشته باشد و چون به این ناحیه رسیدند آن را "چادیگاه" یا سرمنزل مقصود نامیدند.
این اصفهان شناس، ادامه داد: مرحوم مهریار در ذکر واژه چیگان عنوان کرده که «چ» در لهجه‌های مختلف به «ز» تبدیل می‌شود و یا برعکس به زبان آریایی از ریشه زیستن گرفته شده است. مرحوم مهریار این منطقه را زادگان و چادگان نامیده و آن را واژه‌ای آریایی دانسته است.
ریاحی افزود: بسیاری از این نام‌ها شاید از زبان ترکی هم گرفته شده باشد، چرا که مزارع چادگان عمدتاً نام‌هایشان با واژه‌های ترکی همگون بوده است. چادگان قبل از ورود اقوام ترک دارای ساکنان فارسی زبان بوده و با مهاجرت برخی اقوام به این منطقه، زبان ترکی بر آن غالب شده است و فارسی زبانان از این ناحیه مهاجرت کرده‌اند.
وی گفت: گندم، جو، دانه‌های روغنی، حبوبات، علوغه و زعفران در چادگان کِشت می‌شود. حفاری‌های انجام شده توسط میراث فرهنگی در دره «شامگان»، نزدیک چادگان، نشان می‌دهد که قدمت این منطقه به ۵ هزار سال پیش می‌رسد. شهر چادگان در گذشته یکی از معتبرترین نواحی پنجگانه فریدن محسوب می‌شده و وجود رودخانه زاینده‌رود در ۳ کیلومتری جنوب شهر و کانال آبی که مهم‌ترین عامل حیات بوده است حکایت از اهمیت این شهر دارد.
این اصفهان شناس و استاد دانشگاه، خاطرنشان کرد: بافت جدید شهر چادگان در جهت شمال غربی و غرب گسترش یافته و اختلاف ارتفاع گذرها در برخی موارد آن‌قدر زیاد است که گذر ساکنان صرفاً با پلکان به سایر نقاط شهر میسر می‌شود.
انتهای پیام
