سید احمد خاتون آبادی، روز پنجشنبه در گفت و گو با ایرنا، با بیان اینکه معتقدیم توسعه پایدار می تواند اثرات تخریب را محو یا تعدیل کند، افزود: لازم است مفاهیمی مانند آبخیز داری را مورد بازنگری قرار دهیم و بجای آن با احیای پوشش گیاهی مرتعی در ارتفاعات، آب را از مسیر رودخانه ها با پمپاژ های مجاز و یا غیر مجاز خارج نکنیم و یا با ایجاد سازه هائی مکانیکی بیش از حد (مانند آب بند و سد های کوچک و متوسط) تعادل اکوسیستم پیوسته حوضه آبریز رودخانه ها از جمله زاینده رود را بر هم نزنیم.
وی افزود: آبخیز داری با هدف ایجاد سدها و آب بند های متعدد در مقابل مسیر طبیعی حرکت آب در ارتفاعات، در عمل موجب پایان دادن به حرکت آب در آبراهه ها و ایستایی جریان های تعادل بخش طبیعی می شود و اکوسیستم یا زیست بوم را دچار بی تعادلی، تخریب و فرو پاشی می‌کند.
دانشیار دانشگاه صنعتی اصفهان ادامه داد: اکوسیستم ها دارای اندام و کالبدی به هم پیوسته و یکپارچه اند و آب های سطحی باید به طور طبیعی در مراتع کوهستانی و شیب دار نفوذ نماید و مازاد آن به شکل روان آب به رسوب گذاری های طبیعی کمک کند.
به گفته وی، جلوگیری از حرکت طبیعی آب در اراضی شیب دار در حوضه های بالا دست، مانع انتقال و انباشت سنگریزه های درشت و سپس کوچکتر می شود و همچنین مانع شکل گیری مخروط افکنه و ایجاد رودخانه ها، دریاچه‌ها و تالاب ها می شود.
خاتون آبادی افزود: همانند موجود زنده که ادامه حیات و زندگی اش وابسته به تداوم جریان دائمی خون در همه اندام ها از مغز تا انگشتان است، آبراهه ها نیز در مناطق کوهستانی و مراتع شیب دار باید در حرکت بوده تا ادامه حیات و پیوستگی و یکپارچگی زیست بوم ها تضمین شود.
دانشیار دانشگاه صنعتی اصفهان، افزود: به جای ایجاد موانع حرکت آب و ایجاد سازه ها و راه حل های مکانیکی باید به روش های بیولوژیک و بیو مکانیکی و با حفاظت و احیای پوشش گیاهی متناسب (و نه ایجاد باغستان در زمین های پرشیب)، به احیای آبخیز ها کمک کرد.
وی مدیریت به هم پیوسته و یکپارچه حوضه های آبخیز را ضروری دانست و افزود: این رویکرد در برگیرنده مجموعه ای از کنش هایی مرتبط با هم و هماهنگ برای حفاظت و احیای پوشش گیاهی بومی و سازگار با محیط بدون جا به جایی مصنوعی آب است.
استاد دانشگاه افزود: هماهنگی و چند جانبه نگری همه فعالیت های انسانی در بالادست، به شکلی که در تضاد با زیست بوم نبوده، تاثیری منفی و ویران کننده بر پایین دست نگذارد، و سازگار با طبیعت باشد نکته ای کلیدی در مدیریت یکپارچه حوضه آبخیز است.
به گفته وی، در موارد متعدد که قابل مشاهده است آبخیز داری را با آبراهه داری اشتباه گرفته اند، این شیوه مکانیکی آبخیزداری، هم اثر منفی و بازدارنده بر بر جای می نهد و موجب بر هم خوردن تعادل اکولوژیک می شود و هم بالا دست را ناپایدار می سازد و هم در پایین دست به خشک شدن رودخانه و تالاب می شود و در میانه راه، منجر به کم آب شدن قنات ها، می شود.
مفهوم توسعه پایدار، راهکار رهایی از پیامدهای مخرب زیست محیطی در اصفهان
دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان گفت: در اصفهان در کنار مشکل خشکی زاینده رود و تالاب گاوخونی به عنوان اکوسیستم یا زیست بوم از هم جدا شده، جایابی صنایع در مسیر وزش بادهای فصلی است.
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان، افزود: از این رو به علت گود بودن شهر، آلاینده ها گیر می افتند و با حرکتی چرخشی در داخل این کاسه ای که در حقیقت شهر اصفهان است می چرخند و جا عوض می کنند.
به گفته وی، بیشتر مواقع به ویژه در فصل های پاییز و زمستان که پدیده واژگونی هوا هم به دلیل تفاوت دما در بالا و پایین ایجاد می‌شود، نواحی شهر با آلودگی چرخه ای مواجه هستند.
دانشیار دانشگاه صنعتی اصفهان افزود: دخالت در طبیعت از حوضه های آبخیز بالا دست تا پایین دست با ایجاد سد های کوچک و بزرگ، آغازی برای توسعه ناپایدار است.
خاتون آبادی تصریح کرد: به دنبال این دخالت ها، جایابی های نادرست صنایع اصفهان در حوضه های بالا دست و نیز پایین دست رودخانه که بیشتر آنها با سوخت مازوت بکارگیری می شوند بر تعادل اکولوژیک منطقه و نیز میزان آلودگی هوا تاثیری منفی بر جای نهاده است.
وی با بیان اینکه مفهوم توسعه ناپایدار با اندیشه سود اقتصادی و آسیب به محیط زیست و انسان ها در ارتباط است، افزود: توسعه پایدار به برنامه ریزان و سیاست گذاران و مدیران می‌گویدبا طبیعت به گونه ای رفتار کنید که ضمن تامین نیاز های نسل فعلی، نیازمندیها و امکانات نسل های بعدی هم در نظر گرفته شده باشد.
خاتون آبادی افزود: نیاز های نسل های آتی را با مدیریت صحیح و درست منابع آب، خاک،جنگل ها،مراتع و حفاظت از آبخیزها، رودخانه ها،تالاب ها و دریاچه ها و نیز منابع انرژی می توان تامین کرد.
دانشیار دانشگاه صنعتی اصفهان افزود: هر گونه فعالیت اقتصادی بدون آمایش سرزمین و مکان سنجی اصولی و نیز گسترش کانون های تولیدی در استان، که بدون توجه به امکانات و ظرفیت های طبیعی و آب کافی صورت می گیرد، بدون تردید تخریب محیط زیست در حوضه های بالادست و پایین دست و تشدید آلودگی هوا، روند گرمایش زمین و تغییر اقلیم را شتاب خواهد بخشید.
وی ادامه داد: به علت این که همه فعالیتهای اقتصادی، کشاورزی، گسترش شهر نشینی و ایجاد شهرک‌های صنعتی در حوضه های آبخیز بالا و پایین دست و با تخریب آن ها انجام می گیرد، احداث سازه های فیزیکی از طریق روش مکانیکی برای کنترل و نگاهداری آب در این حوضه ها آسیب زا خواهد بود.
به گفته وی، در این موارد روش های سازگار با محیط نظیر اقدامات بیولوژیک، احیای مراتع در بالادست، آبخوان داری و پخش سیلاب در مناطق واسط و میانی و نیز در پایین دست کوهپایه ها در موارد متعدد نادیده گرفته شده است.
خشکی زاینده رود، حیات تالاب بین المللی گاوخونی اصفهان در ۱۶۷ کیلومتری جنوب شرق اصفهان را نیز تحت شعاع قرار داده بطوریکه این بهشت فرح‌بخش که زمانی مکانی برای زمستان گذرانی و زادآوری پرندگان مهاجر و سایر جانوران بود اکنون در حال تبدیل شدن به کانون گرد و غبار و ریزگردهای سمی است.
زاینده رود بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران است که از کوه‌های زاگرس مرکزی بویژه زرد کوه سرچشمه گرفته و در فلات مرکزی ایران به سمت شرق پیش می رود و به تالاب گاوخونی در شرق اصفهان می ریزد.
