راضیه رحمانی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: در کتب تاریخی آمده است که سردر عالی قاپوی قزوین مدخل بزرگ دولتخانه و یکی از هفت در باغ سعادت آباد و عمارات حرم شاهی است. این بنا در شمال خیابان سپه یا دولتی، اوّلین خیابان ایجاد شده در ایران، واقع است، همانند همان خیابان احداثی شاه طهماسب اوّل صفوی است که در دوران شاه عبّاس اوّل تغییراتی در آن داده شده است.
وی ادامه داد: کتیبه‌ای به خط علیرضای عبّاسی در ورودی عالی قاپو بر کاشی لاجوردی وجود دارد. تعمیراتی در دوران ناصرالدّین شاه در آن صورت گرفته و در دوران پهلوی اوّل به دلیل اقامت پلیس در آنجا، ابتدا نام «نظمیه» و سپس «شهربانی» در ترنج بالای سردر به خط مرحوم عبدالعلی پزشکیان، معلم خط مدارس قزوین، گچ‌بری شده است.
کارشناس بنیاد ایران‌شناسی خاطرنشان کرد: این سردر از بناهای شاه طهماسب اول صفوی است. اما به حکایت کتیبه آن شاه عباس اول احتمالاً تغییراتی در بنای آن داده است. این سردر مدخل کاخ یا دیوانخانه شاهی است و راهروی آن دارای درب بلندی رو به قبله و مشرف به خیابان سپه است که با ۲ گوشوار در طرفین به هشتی بزرگی متصل است و داخل هشتی در طرف شرقی ۲ اتاق دارد که جایگاه دربانان و نیز راهروی اشکوب بالا و گوشواره شرقی و جایگاه کوفتن نقاره یا نقاره خانه است.
وی افزود: در طرف غرب این سردر نیز سه اتاق طولانی یک اشکوبه پهلوی هم واقع شده است که احتمالاً جایگاه نگهبانان بوده است. یکی از این اتاق‌ها را در اوایل مشروطیت تبدیل به قرائت‌خانه و دیگری را تبدیل به چاپخانه کرده بودند و اتاق واقع در فاصله چاپخانه و هشتی مدتی اصطبل اسبان پلیس‌سوار بود.
رحمانی تصریح کرد: جلوی در عالی قاپو جلوخانی است که در ۲ طرف آن ۲ سکوی پهن که طول آن‌ها از شمال به جنوب است با سنگ ساخته‌اند. ازاره‌های سردر کاشی است و بقیه با گچ سفید شده است. در کمر سردر و بالای در کتیبه‌ای به خط ثلث جلی به قلم علیرضای عباسی است.
وی اشاره کرد: بالای کتیبه در وسط سردر پنجره مشبک بزرگی از کاشی معرق دورو قرار دارد و نظیر آن را در دیوار شمالی برابر این پنجره کار گذاشته‌اند. پنجره‌ها یکی به خیابان سپه و دیگری به حیاط شمالی سردر مشرف است. لچکی‌های سردر را با کاشی زینت داده‌اند.
کارشناس بنیاد ایران‌شناسی بیان کرد: بالای سردر ۲ شیر و خورشید روبه‌روی هم گچ‌بری شده که زیر هلالی زیبایی به سبک دوران قاجاری است. این هلال و شیرها را به این پندار غلط که چون مربوط به دوران صفوی نیست و قاجاریه افزوده‌اند؛ در اواخر دوران پهلوی دوم برداشتند. آخرین تعمیر قبل از برداشتن قسمت مورد اشاره در سال ۱۳۱۵ شمسی صورت گرفته است.
رحمانی تشریح کرد: این دروازه که در سروده‌های عبدی بیگ نوید شیرازی شاعر دربار شاه طهماسب اول با عنوان درِ باغ سعادت، درگه یا درِ روضه جنت نشان یاد شده، در زمان‌های بعد با عنوان‌های دیگری نیز شناخته شده است، قاضی قمی در «خلاصه‌التواریخ» آن را درب اعلی، در دولتخانه مشهور به اله‌قاپی، نطنزی در «تقاره الآثار فی ذکرالاخیار» درِ مشهور به اله‌قاپی، اسکندربیگ در «تاریخ عالم آرای» عباسی درِ دولتخانه، درگاه دولتخانه و درگاه باغ سعادت‌آباد، میرزابیگ جنابدی در «روضه‌الصفویه» درب دولتخانه مسمی به عالی قاپو و دلاواله را در ۱۰۲۷ هجری قمری درب شاهی نامیده‌اند. در طرح‌های «کمپفر» (ایران‌پژوه آلمانی که از مشاهدات خود در ایران سفرنامه نوشته است) از آن با عنوان دروازه الی‌کاپی یاد شده و در ۲ طرح، نمای رو به خیابان آن ترسیم شده است.
انتهای پیام
